شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام نعیمیان گفت: رویکردی می‌تواند حوزه را فعال کند و درس‌ها و پژوهش‌های حوزه، اندیشکده‌های در حال طراحی حوزه، اندیشکده‌های بالقوه حوزه را جهت دهی و فعال کند که رویکرد فقه نظام ساز را مد نظر داشته باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ذبیح الله نعیمیان، مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) شعبه قم، در توضیح نسبت فقه نظام ساز با علوم انسانی اظهار داشت: حوزه باید طلبه‌ها را با علوم انسانی آشنا کند تا مقدمه‌‌ای برای گام‌های بعدی باشد؛ هرچند آسیب‌شناسی رویکرد علوم انسانی باید مطرح و فلسفه علوم انسانی باید پررنگ شود و بر آن اساس هر کدام از ابعاد فقه را بشناسیم؛ مثلاً اگر قرار باشد در زمینه فقه رسانه کار کنیم باید فضای رسانه را بشناسیم، در حوزه سایبرنتیک و پزشکی نیز همین گونه است؛ در هر کدام از عرصه‌های فقهی، باید دانش‌های متناسب با آن شناخته شود.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) ادامه داد: اما رویکرد فقه نظام ساز در واقع می‌تواند از طرفی این گونه باشد که هم برای نیازهای جامعه در عرصه‌های مختلف پاسخ داشته باشد و شناخت و تعامل با علوم مرتبط، چه علوم انسانی، چه علوم پایه، چه علوم دیگر را مورد توجه قرار دهد؛ یعنی نیاز شناسی شکل بگیرد و تعامل با دانشگاه‌ها وجود داشته باشد و از طرف دیگر به نظر می‌رسد که باید تربیت مدیر، تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر و کاربلد کارگزار را داشته باشد. البته همه کشورهای پیشرفته تلاش می‌کنند که مدیران سیاستمدار را تربیت کنند؛ در بعضی دانشگاه‌های ما مانند دانشگاه دفاع ملی نیز به این سمت رفته اند.
وی اضافه کرد: پس طبیعتاً کادر نظام نیز باید تربیت شود و این طور نیست که فقط بگوییم متخصص علوم انسانی تربیت کنیم که آن نیز در بعضی حوزه‌های دانشی و موسسه‌های حوزه پیگیر هستیم. اینها باید یک تعاملاتی داشته باشند و در طراحی‌ها نیز این موارد مد نظر است.
ضرورت ورود تدریجی طلاب به مباحث فقه نظام ساز
نعیمیان خاطرنشان کرد: یک الگوی کار جالبی که حوزه راه‌اندازی کرده است بحث فقه معاصر است که بخشی از آن معطوف به دروس سطح و بخش دیگرش دروس خارج است. الان در ۱۶ حوزه دانشی مختلف، چندین رشته در علوم انسانی وجود دارد اما در فقه، بر اساس گفته‌های مسئولین حوزوی، پایه ۹ و ۱۰ به علاوه پایان نامه همان سطح ۳ خواهد بود؛ در سطح ۴ هم رشته فقه و اصول با چند گرایش داریم که پیشنهاد‌های جدیدی هم در این سطح داده ایم.
وی افزود: اگر یک طلبه بخواهد در این عرصه‌ها وارد شود به تدریج از دوره سطح می‌تواند برنامه داشته باشد. ما در مدرسه امام رضا(ع) که دوقلوی موسسه امام رضا(ع) است طرح‌های آشنایی با فلسفه‌های علوم انسانی داریم. دروس مبانی علوم انسانی که طلاب کمابیش این درس را به عنوان یک نیاز جدی گذرانده اند و آرام آرام بعد از آشنایی با فلسفه‌های هر یک از این علوم انسانی، خود را یک نوع استعداد شناسی خواهند کرد و بعد مرحله استعداد گزینی خواهند داشت و می‌توانند به رشته‌های مختلف وارد شوند.
این استاد حوزه علمیه ابراز داشت: در بعضی از موسسات مانند موسسه امام خمینی(ره) هم طلاب با ورود به سطح ۲، با علوم انسانی و اسلامی خاص آشنا می‌شوند سپس به تدریج با انتخاب رشته وارد علوم انسانی می‌شوند، بعد درس‌های فقه نیز در کنار آن خواهند داشت.
وی گفت: اما الگوهای فقه معاصر و گرایش‌های فقهی که در رشته فقه و اصول طراحی می‌شود و ما نیز در این زمینه یک مجموعه پیشنهادهایی برای تکمله درختواره داشته ایم، طبیعتاً مبتنی بر آن مصوبات حوزه است که این آشنایی‌ها در سطح ۴ با طراحی رشته‌ها با محوریت فقه رخ خواهد داد؛ اما اگر با محوریت علوم انسانی باشد در حوزه‌های دانشی دیگر شکل می‌گیرد که برخی از موسسات حوزوی مانند موسسه امام خمینی(ره) و دانشگاه باقرالعلوم(ع) به سبک خاص خود این رویکرد را دارند.
فقه نظام ساز، حوزه را در همه عرصه‌ها فعال می‌کند
نعیمیان تاکید کرد: این رویکرد فقه نظام ساز است که به ما می‌گوید نیاز نظام باید پاسخ داده شود و ضرورت پاسخگویی به نیازها را تبیین می‌کند و گرنه اگر ما رویکرد فردی و رویکرد حکومتی حداقلی داشته باشیم، این پاسخگو نخواهد بود. در واقع رویکرد فقه نظام ساز به دنبال کشف، طبقه بندی، سطح بندی، مقایسه و مقارنه نیازها و بررسی اهم و مهم، جهت گیری‌ها و موانع پاسخگویی است.
وی اضافه کرد: اگر ما به دنبال کشف نیاز باشیم، رویکردی می‌تواند فقه را فعال کند که قائل به کشف نیازهای متغیر و نیازهای انبوه جدید و تجدید پذیر باشد. رویکردی می‌تواند حوزه را فعال کند و درس‌ها و پژوهش‌های حوزه، اندیشکده‌های در حال طراحی حوزه، اندیشکده‌های بالقوه حوزه را جهت دهی و فعال کند که رویکرد فقه نظام ساز را مد نظر داشته باشد.
نعیمیان خاطرنشان کرد: دغدغه مندی اهمیت کلیدی دارد. اگر این دغدغه مندی نسبت به نظام باشد و ما اندیشه‌های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) در ضرورت پاسخگویی را در نظر داشته باشیم اینجا پاسخگویی معنا پیدا می‌کند؛ پاسخگویی متوجه این می‌شود که اول نیاز مردم را بشناسد، بعد روش‌ها را طراحی کند ، سپس راهبردها و سیاست‌های کلان را طراحی کند.
وی افزود: اینجا فقط محدود به استنباط گزاره‌های جزئی مسئله نگرانه نیست؛ رویکرد فقه نظام ساز یک رویکرد جامع گرا و جامع نگر می‌باشد؛ جامع گرایی یعنی عبور از فردگرایی یعنی فقط فرد را نمی‌بیند بلکه مجموعه افراد را می‌بیند؛ یعنی افراد در فرایند زندگی جمعی. فرایند زندگی جمعی مقتضی این است که نهادها، ساختارها و رویه‌ها بازنگری شود.
نعیمیان اظهار کرد: پس اینها، اقتضا می‌کند که حوزه الگوی آموزشی، پژوهشی و تبلیغی خود را با رویکرد فقه نظام ساز همسو کند، اگر حوزه بخواهد به این مقوله به صورت جدی بپردازد، ما می‌توانیم آموزش، پرورش، پژوهش و تولید فکر و حتی تربیت را معطوف به فقه نظام ساز کنیم.
این استاد حوزه علمیه در پایان گفت: الان طلبه‌‌ای که در حجره نشسته و دغدغه جامعه را ندارد، طبیعتاً گزاره مهم ضرورت اهتمام به امور مسلمین در ذهن او وارد نمی‌شود؛ باید این گزاره در ذهن و دل ما باشد تا آن را به آموزش و پژوهش تعمیم دهیم و آثار و لوازم آن را دنبال کنیم.
منبع: صدای حوزه
