شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: آشنایی با آخرین رویدادها، نظریات و تحولات فقهی در جهان اسلام و خارج از ایران امروزه از ضرورت‌های پیش روی پژوهشگران و دانشوران علوم اسلامی و دانش‌های فقهی است.
بسیاری از مسائل مستحدثه که افکار محافل دینی و فقهی ایران را به خود مشغول می‌دارد عموماً زمینه‌ها و ریشه‌ها یا عرف مشترکی در جهان اسلام دارد علاوه بر اینکه جهان عرب و اهل سنت بنا به نوع و کیفیت ارتباطات فرهنگی غالبا زودتر از ایران در معرض امواج مسائل نوپدیدی قرار می‌گیرند که به سمت جوامع مسلمانان روانه می‌شود.
از طرف دیگر ظرفیت‌ها و ذخایر موجود در حوزه‌های فقهی شیعی نیز خود را مکلف به پاسخگویی و عرضه راه حل‌های اختصاصی برآمده و متکی بر فقه اهل بیت علیهم‌السلام می‌داند که این مهم برای ارائه در تراز نیازهای جهان اسلام نیازمند آشنایی با فرآیندهای مرتبط و معطوف به فقه و اجتهاد در میان مسلمانان دیگر مناطق است و این گونه از گزارش‌های تحلیلی سعی در تبیین آنها خواهد داشت.
زیارت قدس و مسجدالأقصی تحت اشغال، جواز یا تحریم؟
هفته گذشته الأزهر در مصر کنفرانس بین‌المللی خود را در حمایت از مسئله قدس برگزار کرد. بعد از فرمان ترامپ رئیس جمهور آمریکا مبنی بر به رسمیت شناختن قدس شریفِ اشغالی به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل به جای تل آویو و دستور انتقال سفارت این کشور به این شهر مقدس، مراکز دینی مختلف در جهان اسلام واکنش‌های متعددی در رقابت با یکدیگر برای توسعه نفوذ تبلیغی خود در سایه این اقدام خطیر نشان دادند.
شیخ أحمد الطیب رئیس الأزهر وعده داد که برای حمایت از قدس کنفرانس بزرگی ترتیب خواهد داد و این کنفرانس نهایتاً در روزهای پایانی هفته گذشته طی دو روز با مشارکت فعال “مجلس حکمای مسلمین” وابسته به امارات و به گفته مقامات الأزهر با حضور حدود ۸۰ شخصیت از کشورهای مختلف در قاهره برگزار گردید بدون آنکه از مرکز یا شخصیت شیعی شاخص و برجسته‌ای دعوت گردد.
محمود عباس رئیس دولت خودگردان فلسطین در این کنفرانس از فقهاء و مسلمانان خواست تا زیارت قدس و مسجدالأقصی را در شرایط اشغال جایز شمرده و گفت: “نباید سفر مسلمانان به قدس را تحریم کرد و این شهر را تنها گذاشت تا آنکه با تلاش صهیونیست‌ها برای یهودی سازی قدس شریف و مسجدالأقصی نهایتا تکه سنگی از آنها باقی بماند” .
درخواست رئیس دولت خودگردان فلسطین موجی از واکنش‌ها را به دنبال داشت. در حالی که روایات متعددی در منابع حدیثی اهل سنت بر زیارت و اقامت در مسجدالأقصی توصیه نموده است، فتاوای بیشتر فقهای اهل سنت در جهان عرب، زیارت قدس و مسجدالأقصی در شرایطی که این شهر تحت اشغال و اداره صهیونیست‌ها قرار دارد و سفر به آنجا مستلزم طی کردن فرایند روادید و به رسمیت شناختن رژیم اسرائیل است را جایز نمی‌داند. شیخ یوسف القرضاوی از جمله این فقهاء است. مسئله عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل سالها است که از مسائل حساس در میان کشورهای اسلامی و عربی است و با وجود تحرکات محافل صهیونیستی و تمایل برخی مراکز عربی، حرمت عادی سازی روابط تاکنون عمده نظر و موضع مراکز و افکار عمومی جهان اسلام بوده است.
در همین حال و در پی اوج گرفتن واکنش‌ها بر سر جواز یا تحریم زیارت قدس و أقصی، شیخ عباس شومان از سخنگویان الأزهر اعلام کرد موضع این مجموعه همواره در رابطه با زیارت قدس تحت اشغال ثابت بوده و آن را جایز نمی‌داند در عین حال اظهار داشت ما امت صلح هستیم با هر کس که با ما مسالمت ورزد.
جمهوری عربی مصر رژیم اسرائیل را به رسمیت شناخته است و با آن روابط عادی داشته و سفراء و سفارت خانه‌های آنان در تل آویو و قاهره دایر است.
حکم جشن‌ها در میلاد آل البیت(ع)، اولیاء و صالحین
از دیگر رویدادهای مهم فقهی در روزهای گذشته که توجه بسیاری را به خود معطوف داشت تصریح دارالإفتاء مصر – که مرجع رسمی استفتائات در این کشور و از مهم ترین مراکز مورد اعتنای پاسخ گویی فقهی در جهان اسلام است – به جواز و استحباب مؤکد برگزاری جشن در میلاد آل البیت، اولیاء و صالحین است.
دارالإفتای مصر در پاسخ به سؤالی درباره حکم جشن و سرور به مناسبت میلاد اولیای صالحین خدا تصریح نمود: “برگزاری انواع جشن و سرور در میلاد آل البیت و اولیاء الله جایز و بلکه امری مؤکد و مورد تشویق است”.
دارالإفتای مصر در این پاسخ افزوده است: “برگزاری جشن میلاد به جهت اقتداء به آل البیت و اولیای صالح خدا و پیروی از راه آنان است و این جواز به معنای تأیید برخی منکرات و محرمات که در این گونه مراسم رخ می‌دهد نیست”.
جریان‌های سلفی مصر که رقیب مذهبی الأزهر و دارالإفتای این کشور به شمار می‌روند مخالفت سرسختانه‌ای در برابر توسعه و ترویج این برنامه‌ها به عمل می‌آورند و دلیل مخالفت خود را انجام برخی رفتارهای مخالفِ شریعت توسط صوفیه عنوان می‌دارند، اما در عین حال بیشتر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها در مصر نصیب شیعیان اندک این کشور می‌گردد.
نویسنده: بهمن دهستانی، کارشناس مسائل جهان اسلام و پژوهشگر فقه مقارن
