شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
تحلیل ماهیت دولت پیامبر (ص) اهمیت زیادی برای نواندیشی دینی، تجدد سیاسی و اصلاح نهاد دولت در ایران و دیگر جوامع اسلامی دارد، اما اکثر دولت‌پژوهی‌ها در جهان اسلام، بی‌آن‌که به سیرهٔ حکمرانی پیامبر اکرم (ص) توجه نمایند، به سنّت خلفای راشدین و یا اندیشه‌های کلامی شیعه ارجاع می‌دهند و ماجرای سقیفه و سنّت سیاسی مبتنی بر این واقعه را مرجع ارزیابی دولت قرار می‌دهند. بدین‌سان، ماهیت دولت پیامبر و سیرهٔ حکمرانی ده‌سالهٔ او مورد «غفلتِ سیستماتیک» قرار گرفته و چندان در معرض پژوهش و ارزیابی قرار نداشته است. مطالعات در حوزهٔ «سیرهٔ سیاسی پیامبر اسلام» نشان می‌دهد که این شیوهٔ حکمرانی به‌طور بنیادی بر الگوی قرارداد استوار است. قراردادها و پیمان‌های موجود از پیامبر اسلام، چنان تعدد و تواتر دارند که دولت آن حضرت را می‌توان «دولت قراردادی» نامید. این پژوهش به کاوش در این اسناد و الگوی حکمرانی در سنّت پیامبر می‌پردازد.
به گزارش شبکه اجتهاد، «پیامبری و قرارداد» نام آخرین پروژه داود فیرحی است که به تازگی در نشر نی منتشر شده است. طرح نامه این پروژه تحت عنوان «پیامبری و حکمرانی قراردادی؛ نظریه‌ای درباره سیره حکمرانی پیامبر اسلام بر اساس الگوی قرارداد» در زمان حیات فیرحی تهیه شده و کار نوشتن اثر نیز کلید خورده بود و قرار بر این بوده که کتاب تا بهار سال ۱۴۰۰ آماده انتشار شود که درگذشت فیرحی مانع از تکمیل کار شد.
موضوع این کتاب از سال‌ها پیش از نوشتن این اثر دغدغه فیرحی بود تا اینکه او در سال ۱۳۹۷ برای فعلیت بخشیدن به ایده‌ای که سال‌ها به آن اندیشیده بود، طرح بحث سیره پیامبر (ص) را در قالب درسگفتارها، نشست‌ها، یادداشت‌ها و سمینارهای متعدد علمی آغاز کرد.
کتاب «پیامبری و قرارداد» در واقع شامل درسگفتارهای داود فیرحی است که با تنظیم و تحقیق اکبر محمدی به چاپ رسیده است. این درسگفتارها در سه دوره ارائه شده‌اند.
دوره اول شامل یازده جلسه با این عناوین است: «مفهوم سیره و استعاره راه»، «اعتبار و حجیت سیره»، «سیره اقتدارگرا یا دموکراتیک»، «سنت قرارداد در شبه جزیره عربستان»، «پیامبر و پیش نویس قرارداد مدینه»، «حضور و مشارکت یهودی ها در قرارداد مدینه»، «برخی نکات مهم در قرارداد مدینه»، «پیامدها و نتایج قرارداد مدینه»، «از قانون اساسی مدینه تا صلح حدیبیه»، «ماهیت و تیپ قراردادها پس از پیمان صلح حدیبیه»، «قرارداد صلح طائف»، «از قرارداد طائف تا رحلت پیامبر».
دوره دوم این درسگفتارها شامل سیزده جلسه با این عناوین است: «مسلمان امروز و دولت پیامبر»، «اعتبار تاریخی- فقهی و زمینه اجتماعی میثاق مدینه»، «هجرت و هندسه قرارداد مدینه»، «قرارداد مدینه و حقوق شهروندان یهود»، «انواع حقوق ناشی از قرارداد»، «قواعد عمومی قرارداد مدینه»، «قرارداد صلح حدیبیه»، «قرارداد ثقیف/ طائف»، «قرارداد با مسیحیان نجران»، «تحولات پیمان نجران در دوره خلفای راشدین»، «قرارداد با یهودیان (پیمان مقنا و خیبر)»، «پیمان یمایه و منشور پیامبر در حجه الوداع»، «غدیر، امامت و سیره پیامبر اکرم».
دوره سوم شامل پنج جلسه با این عناوین است: «قراردادگرایی در ادبیات مسیحی»، «نظریه قرارداد در جهان اسلام»، «ارکان حکمرانی قراردادی»، «بررسی مفاهیم و بندهای قرارداد مدینه» و «تاملی در متن قرارداد مدینه».
فیرحی در بخشی از توضیح این پروژه نوشته بود: «تحلیل ماهیت دولت پیامبر (ص) اهمیت زیادی برای نواندیشی دینی، تجدد سیاسی و اصلاح نهاد دولت در ایران و دیگر جوامع اسلامی دارد. مطالعات چندساله و نیز چند ترم تدریس در حوزه سیره سیاسی پیامبر اسلام نشان می دهد که این شیوه حکمرانی به طور بنیادی بر الگوی قرارداد استوار است. قراردادها و پیمان های موجود از پیامبر اسلام، چنان تعدد و تواتر دارند که دولت آن حضرت را می توان دولت قراردادی نامید. این پژوهش به کاوش در این اسناد و الگوی حکمرانی در سنت پیامبر می‌پردازد».
یادآوری می‌شود، کتاب «پیامبری و قرارداد؛ نظریه‌ای درباره سیره حکمرانی پیامبر اسلام (ص) براساس الگوی قرارداد»، درسگفتارهای مرحوم داود فیرحی، با تنظیم و تحقیق اکبر محمدی، به همت نشر نی در ۴۴۰ صفحه، به قیمت ۳۸۰ هزار تومان روانه بازار شده است.
