شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله اعرافی گفت: اصول و سطوح عالی باید آزاد باشد؛ اما در کنار این مسئله نیاز به یک اشراف و هدایت داریم و مراکز تخصصی باید به این مسئله توجه داشته باشند و همچنین مراکز تخصصی باید بخشهای مهم فقه و اصول را با مراقبت پیش ببرند تا محدوده‌های موردنیاز خوانده شود. در نظام جامع آموزشی مسئله‌ای مطرح است تحت این عنوان که ما به دنبال درس‌های خارج تخصصی برویم و در شورای عالی نیز رأی آورد و به تصویب رسید.
به گزارش شبکه اجتهاد، اجلاسیه اساتید مراکز تخصصی حوزه علمیه قم با عنوان «جایگاه فقاهت در علوم انسانی و اسلامی»، در سالن همایش‌ها‌ی مدرسه علمیه دارالشفا قم برگزار شد.
مدیر حوزههای علمیه در این مراسم گفت: ما معتقد به درس‌های آزاد هستیم و سعی بر این است که جلوی مدرسه‌ای شدن دروس فقه و اصول را بگیریم که البته در این زمینه الزامی نبوده است.
وی اذعان داشت: اصول و سطوح عالی باید آزاد باشد؛ اما در کنار این مسئله نیاز به یک اشراف و هدایت داریم و مراکز تخصصی باید به این مسئله توجه داشته باشند و همچنین مراکز تخصصی باید بخشهای مهم فقه و اصول را با مراقبت پیش ببرند تا محدوده‌های موردنیاز خوانده شود.
آیت‌الله علیرضا اعرافی عنوان کرد: در نظام جامع آموزشی مسئله‌ای مطرح است تحت این عنوان که ما به دنبال درس‌های خارج تخصصی برویم و در شورای عالی نیز رأی آورد و به تصویب رسید، ازاین‌رو باید در مراکز تخصصی درس‌های تخصصی با رویکردی جدید و با توانایی بیان درس خارج تخصصی مبتنی بر مباحث اصیل اصولی و فقهی برگزار شود.
وی افزود: امسال بالغ‌بر ۱۲ درس فقه معاصر برنامه‌ریزی‌شده، ولی درس خارج‌های معاصر ما باید بر پایه نگاه اجتهادی باشد تا شأن و منزلت حوزه در این زمینه صیانت شود.
مدیر حوزههای علمیه تصریح کرد: با بررسی قاعده دفع ضرر محتمل و وجوب شکر منعم که اولین قواعد پایه، علم کلام است؛ متوجه شدم که اگر ما اجتهاد در علم کلام داشتیم، چقدر به پیشرفت می‌رسیدیم.
وی گفت: اگر ما با مبانی درس‌های خارج موجود وارد فلسفه علوم انسانی و اجتماعی می‌شدیم، قطعاً به نتیجه‌های فراوانی در این زمینه و حرف‌هایی جدیدی می‌رسیدیم، زیرا سرمایه ما بسیار غنی و پرمحتوا است و این سرمایه باید با مباحث تخصصی ما گره بخورد.
اعرافی مطرح کرد: ۶۰۰ درس خارج وجود دارد که از این میان می‌توان به ۲۰۰ درس خارج نمره بالا داد، به همین سبب باید به سمت تولید علم حرکت کنیم.
وی افزود: این نگرانی موجود است که برخی رشته‌ها دارای سطح علمی بالایی درخور سطوح حوزوی نیستند و این مسئله باید جدی گرفته شود و بخش ارزیابی نیازمند پیگیری مناسب و سامانه‌ای است.
مدیر حوزههای علمیه بیان کرد: بحث درختواره رشته‌ها برای پاسخگویی حوزه مطرح‌شده و حوزه توانایی و ظرفیت‌ها فراوانی در رشتههای متفاوت را دارد که البته باید سطح کیفیت در رشته‌ها لحاظ شود و حداکثر تا دو ماه آینده ۱۱ حوزه دانشی با تنوع گرایش‌ها در سطوح دو، سه و چهار و با رویکرد کلی در نخبگان به مرحله عمل خواهد رسید.
وی ادامه داد: ایجاد رشته بدون تنظیم سرفصل‌های آن رشته یک نقص محسوب می‌شود، از اساتید درخواست داریم که باهمتی مضاعف در این راستا قدم بگذارند و سال آینده باید بگوییم که از مرحله سرفصل نویسی در حال گذر هستیم و از این به بعد نیز به رشتههای بدون سرفصل نباید مجوز داده شود، در متون نیز نقص وجود دارد و باید به سمت تدوین متون در رشتههای تخصصی برویم.
اعرافی گفت: سیاست مدیریت حوزه، واسپاری برنامه‌ها به مراکز است و واسپاری پایان‌نامه‌های به مراکز تخصصی بخشی از این سیاست است که در حال عملیاتی شدن است.
وی اضافه کرد: ایجاد گروه‌های علمی با رویکرد حوزوی نه دانشگاهی از دیگر اهداف مورد پیگیری مرکز مدیریت حوزههای علمیه به شمار می‌رود.
مدیر حوزههای علمیه مطرح کرد: اختصاص ۵ نمره علمی به امتحانات شفاهی و همچنین پایان‌نامه‌ها یکی دیگر از برنامه‌های حوزههای علمیه است.
وی در پایان تأکید کرد: تمام آنچه در این اجلاس بیان شد تحت عنوان مباحث کمیسیون‌ها و سخنرانی‌ها از مصوبات این اجلاس به شمار می‌رود و باید تا سال آینده در صورت امکان به مرحله عمل برسد و هدف ما این است که نظر اساتید را در حد امکان عملیاتی کنیم.
رشتههای تخصصی با فقه و اصول قرین شوند
عضو شورای عالی حوزه با اشاره به اهمیت مسئله دروس تخصصی در حوزه علمیه تصریح کرد: درختواره رشتههای تخصصی که در ۱۲ محور از سوی اساتید تهیه شده یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها‌ی شورای عالی و شورای گسترش است.
آیت‌الله غروی گفت: رشتههای تخصصی زیادی وجود داشته که برخی در اولویت کار قرار دارند؛ ما باید سطوح دوره‌ها را حفظ کنیم، یعنی در سطح دو گرایشی داریم و سطح سه دروس به‌گونه‌ای ارائه شود که مطابق سطوح مربوطه باشد.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت مطابقت دروس تخصصی با سطوح حوزوی بیان کرد: برخی رشته‌ها همچون تفسیر، کلام، فقه و اصول دارای ادبیات کامل و تجربه کافی هستند ولی برخی رشته‌ها شاید به ثبت هم رسیده باشند اما دارای ادبیات کاملی نبوده و در این رابطه باید اساتید سرمایه گزاری کنند و ساعت‌ها روی این مسئله فعالیت کنند و این دغدغه اصلی ما در شورای عالی و شورای گسترش است.
عضو شورای عالی حوزههای علمیه ابراز داشت: رشتههای تخصصی ما باید با فقه و اصول قرین شوند تا رنگ و لعاب اسلامی به خود بگیرند.
وی در ادامه افزود: استفاده از مسائل تاریخی نیز باید با مبانی اصولی همراه شود و این مسئله را باید جدی بگیریم و باید درس خارج متناسب با رشتههای تخصصی برگزار شود.
غروی خاطرنشان کرد: تصویب درختواره دروس تخصصی این‌گونه نیست که ما بتوانیم رشته‌ها را عملیاتی کنیم؛ بلکه باید ظرفیت‌ها ایجاد شود و این مسئله کار فراوانی به دنبال دارد.
وی در ادامه اضافه کرد: من در دوره‌های مختلف و در مکان‌های علمی فراوانی مدیریت داشته‌ام و خبردارم که اگر رشته‌ای را در سطح پایین ارائه کنیم، هم رشته آسیب می‌بیند و همچنین کار نیز سطح پایین ادامه می‌یابد.
عضو شورای عالی حوزه گفت: چه‌بسا شاید نیاز باشد برای یک درس سه الی چهارساعته ما از یک استاد قوی برای تهیه درس‌نامه استفاده کنیم؛ ازاین‌رو باید دروس مراکز تخصصی دارای محتوای کافی و متناسب با سطوح حوزوی ارائه شود.
گامی بلند در راستای پیشرفت مراکز تخصصی
مسئول دفتر هماهنگی و امور مراکز تخصصی و مؤسسات آموزش عالی حوزههای علمیه ابراز داشت: نظام جامع ۱۲ گانه و نظام درخت واره رشتههای تخصصی گام بلندی در راستای پیشرفت مراکز تخصصی بوده است.
وی اضافه کرد: خوشبختانه سامانه نجاح نیز در اختیار مراکز تخصصی قرار گرفته و این مساله در حال پیگیری است.
حجت‌الاسلام عباسی گفت: تدوین نظام مشاغل و هدایت طلاب به مشاغل امروزه نقش رشتههای تخصصی را در حوزه علمیه پر رنگ کرده است.
وی خاطرنشان کرد: فرایند استعداد سنجی در مراکز تخصصی نیز یکی از مهم ترین بخشهای گامهای تحول مراکز تخصصی است.
مسئول دفتر هماهنگی و امور مراکز تخصصی و مؤسسات آموزش عالی حوزههای علمیه، اظهار داشت: تقویت نظارت از سوی مرکز مدیریت منجر به رشد و فعالیت مضاعف مراکز تخصصی شده و این مساله سبب شده تا اشراف مدیریت حوزههای علمیه بر مراکز تخصصی بیشتر شود.
وی در پایان گفت: اهتمام عملیاتی نهاد‌ها‌ی حوزوی همچون دفتر رهبری، مرکز خدمات و مدیریت حوزه به مراکز تخصصی بیشتر شده و این مسایل همه بخشی از فواید اجلاس سال گذشته است.
بایدها و نبایدهای طلبه در طراز انقلاب اسلامی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین فاکر میبدی عضو کمیسیون نقش اساتید مراکز تخصصی در تربیت طلاب تراز انقلاب اسلامی بیان داشت: طلاب جوان نسل دوم و سوم که قبل و بعد از انقلاب را ندیده و باید مجموعه اداری، آموزشی و پژوهشی گامهای مؤثری را در این بخش بردارند.
وی گفت: شناخت آرمان‌ها اهداف انقلاب به‌ویژه رهبری و پذیرفتن ولایت‌فقیه، باور انقلابی، عمل انقلابی به معنای تبلیغ انقلاب در تریبون‌ها، اخلاق انقلابی و مبارزه انقلابی پنج شاخصه طلبه انقلابی است.
فاکر میبدی اظهار داشت: این‌گونه تلقی نشود که طلبه انقلابی به معنای دادوفریاد و احیاناً علیه اساتید و مراجع اعتراض همراه با دادوفریاد است، این مسائلی که بیان شد از اخلاق انقلابی به دور است و طلبه انقلابی انتقاد را با رعایت اخلاق اسلامی انجام می‌دهد.
وی افزود: اعتقاد و التزام عملی به ولایت مطلقه فقیه، فعال و پرتلاش بودن در انجام وظایف و رسالت‌ها، بصیرت نسبت به جریانات سیاسی روز، معتقد به آرا و‌‌‌اندیشه‌های امام و رهبر معظم انقلاب، معتقد به تشکیل حکومت اسلامی، مبین فکری و عملی جمهوری اسلامی، حامی و ناصح نسبت به‌نظام اسلامی، پشتیبانی از اهداف اسلامی، مبلغ حاکمیت فضای انقلابی از بایدهای طلبه انقلابی به شمار می‌رود.
عضو کمیسیون نقش اساتید مراکز تخصصی در تربیت طلاب تراز انقلاب اسلامی مطرح کرد: تحجر، غرب‌زدگی، وابستگی به جریان‌های نفوذی، بی‌تفاوتی نسبت به مسائل روز، رفتارهای حزبی و گروهی و تفرقه‌افکن، عدم توجه به نیازهای انقلاب اسلامی و بزرگ‌نمایی کاستی‌های نظام اسلامی از نبایدهای طلبه انقلابی تصویب‌شده در کمیسیون نقش اساتید مراکز تخصصی در تربیت طلاب تراز انقلاب اسلامی است.
وی ادامه داد: توسعه نظام آموزشی، تبلیغی، پژوهشی بر مبنای انقلاب، ایجاد رشتههای حوزوی بر اساس نیازهای انقلاب اسلامی، آشنایی طلاب با فعالیت‌های مخرب و شبهه افکن، مقابله عملی با مقدس نمایی و تفکر جدایی دین از سیاست، برنامه‌ریزی به‌منظور تبیین مبانی فکری انقلاب اسلامی در سطح جهانی، آشنا سازی طلاب با مبانی انقلاب، اختصاص مواد درسی ولایت‌فقیه و تاریخ انقلاب برای کلیه طلاب، انتخاب کادر علمی و اجرایی انقلابی، تربیت مدیران انقلابی و تدوین کتب و مقالات نقش حوزههای علمیه انقلابی از راهکارهای مؤثر در تربیت طلبه انقلابی است.
برای اساتید مراکز تخصصی آن جایگاه لازم دیده نشده است
در ادامه حجت‌الاسلام مصلحی عضو کمیسیون هدایت علمی آسیب‌ها و راهکارها بیان داشت: اساتید ما به یاد دادند که دعای سلامتی حضرت ولیعصر (عج) را مرتب بخوانیم و اساتید نیز بهتر است این دعا را در قبل از شروع درس‌هایشان بخوانند.
وی اضافه کرد: طرح هدایت علمی تربیتی که مطرح‌شده طرح خوب و جامعی است و طلاب باید از پایه هفتم به بعد در این طرح شرکت کنند و پیوند قطعی بین این طرح و مراکز تخصصی وجود دارد و باید با مشورت با مراکز تخصصی بومی‌سازی شود.
مصلحی گفت: گروه حاکم بر آموزش و مواد درسی ارتقاء علمی و تربیتی باشد، دروس باید با زندگی طلاب در ارتباط باشد مهم‌ترین عامل رشد طلاب اساتید هستند و باید روی اساتید سرمایه‌گذاری علمی و تربیتی شود
وی تصریح کرد: متأسفانه برای اساتید مراکز تخصصی آن جایگاه لازم دیده نشده است و هنوز حکم استادی اساتید مراکز تخصصی صادر نمی‌شود،
عضو کمیسیون هدایت علمی آسیب‌ها و راهکارها اظهار داشت: تأمین و ارتقاء معیشت، برنامه‌ریزی برای استاد پروری، توسعه مراکز فقهی و تخصصی در کشور و راه‌اندازی در استان‌ها، واگذاری موضوعات پایان‌نامه‌ها به مراکز تخصصی، امتحانان شفاهی و مصاحبه‌ها در مراکز تخصصی برگزار شود، ارائه مقاله علمی جایگزین امتحان شفاهی، تسریع در ابلاغ مصوبات، برگزاری جلسات مستمر با شورای عالی و گسترش و مدیریت حوزه از مهم‌ترین درخواست‌های کمیسیون هدایت علمی آسیب‌ها و راهکارها است.
وی گفت: مراقبت ویژه‌بر زمان کلاس‌ها، حضوروغیاب جدی، عمق بخشیدن به فعالیت‌های علمی، کادر سازی از سوی مراکز تخصصی، استفاده از فارغ‌التحصیلان در دوره‌های کوتاه‌مدت و تربیت مربی و بعد در دروس تخصصی به‌عنوان استاد معین، بهره‌گیری از فضای مجازی، نظارت جدی بر تدریس، راه‌اندازی کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد در رشتههای تخصصی، تشکیل گروه‌های پژوهشی در مراکز تخصصی و نشریات تخصصی و ایجاد کانون فارغ‌التحصیلان از نکاتی است که مراکز تخصصی باید به آن‌ها توجه داشته باشند.
ضرورت گسترش رشتههای موردنیاز حوزوی
حجت‌الاسلام والمسلمین رستم نژاد نیز گفت: بی‌تردید اگر بخواهیم حوزه‌ای پاسخگو نسبت به نیاز زمان، نظام اسلامی و جوامع بشری داشته باشیم باید رشتههای تخصصی موردنیاز را گسترش دهیم.
وی افزود: با توجه به نیازها و شبهات حوزه امروزی که البته این حوزه با حوزه دو دهه گذشته متفاوت است، متوجه این امر می‌شویم که ما چه مسئولیت سنگینی را عهده دارد هستیم و در اینجا اهمیت موضوع مراکز تخصصی مطرح می‌شود.
معاون آموزش حوزههای علمیه گفت: از سال گذشته تا به امروز برای اینکه گام تحولی برداریم، فعالیت‌های فراوانی صورت گرفته است.
وی افزود: در جهت به رسمیت شناخته شدن اساتید رشتههای تخصصی به‌عنوان اساتید سطوح عالی قدم‌هایی برداشته شد و قرار بود که اجلاسیه اساتید سطوح عالی و مراکز تخصصی یکجا باشد که مشکل مکان، مانع از این کار شد.
رستم نژاد ابراز داشت: حرکت به سمت دایر شدن دروس خارج برای رشتههای تخصصی در حد توان و ظرفیت‌های موجود از دیگر گامهای تحولی به شمار می‌رود.
وی خاطرنشان ساخت: اصلاح آیین‌نامه مدارج علمی که از دو سال گذشته صورت گرفته و در سال گذشته بندهایی از آیین‌نامه عملیاتی شده است.
معاون آموزش حوزههای علمیه تصریح کرد: تسهیل در واسپاری کمیته‌ها به مراکز تخصصی ازجمله مواردی بود که در سال جاری صورت گرفت و چند مرکز واگذاری شده و ده مرکز در حال واگذاری است.
وی اضافه کرد: نظام رشته‌ای به‌صورت درختواره‌ای که مطالبات اجلاسیه سال گذشته بود در ۸ حوزه عملیاتی شد و ۱ مورد در حال بررسی است.
رستم نژاد گفت: راه‌اندازی گروه‌های علمی تربیتی در راستای تقویت جایگاه اساتید، تسهیل در اجرای رشته‌ها، اصلاح و تغییر فرآیندها، کوتاه شدن فرایند رشته‌ها در مراحلی همچون پذیرش و تأسیس، همه و همه بخش‌هایی از فعالیت‌های مدیریت حوزههای علمیه از سال گذشته تاکنون است.
در پایان مراسم از حجج‌اسلام والمسلمین علی اکبر بابایی، عبدالهادی مسعودی، محمد فاکر میبدی، حسین رحیمیان و ابوالحسن حقانی تقدیر به عمل آمد.
