شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مهر: در کمیسیون اقتصادی سومین کنگره علوم انسانی اسلامی که روز گذشته در سالن همایشهای صدا و سیما برگزار شد، حسن سبحانی، مسعود درخشان، سیدعباس موسویان و … به ارائه مقاله خود پرداختند.
یکی از این کمیسیون های ۹ گانه تخصصی کمیسیون اقتصاد اسلامی بود که از ساعت ۹:۳۰ دقیقه در تالار شیخ بهایی آغاز به کار کرد. بعداز خوشامدگویی محمدعلی متفکرآزاد، استاد دانشگاه تبریز که ریاست کمیسیون را عهده دار بود، مسعود درخشان استاد دانشگاه علامه طباطبایی که برنده جایزه بهترین نظریه در کمیسیون اقتصادی هم شد برای ارائه نظریه خود پشت تریبون قرار گرفت.
مقاله دکتر مسعود درخشان درباره «تعادل عمومی در اقتصاد اسلامی: رویکرد حاکمیتی» بود. وی در بخشی از سخنانش گفت: جهت گیری نهاده ها و فعالیتهای اقتصادی در سطح خرد اما با تاثیرگذاری در سطح کلان می بایستی تقویت کننده آن دسته از روابط و مناسبات اقتصادی باشد که منطبق با احکام و موازین شرعی متخذ از فقه، معارف اسلامی و ارزشها و فرهنگ اسلامی در حوزه اقتصاد باشد.
درخشان در ادامه سخنانش افزود: انگیزه سودآوری در فعالیتها، روابط اقتصادی و مناسبات می تواند نیروی محرکه در سطح اقتصاد خرد باشد اما در چارچوبی که حاکمیت در سطح کلان تعیین کرده است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: شرط لازم برای رشد درون زایی نظام اقتصادی و توانمندی برای مقابله با تهدیدات بیرونی و تعادل پایدار و پویا با نظام های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و زیرنظام های مرتبط با آن مطرح است.
پس از وی حسن سبحانی استاد دانشگاه تهران به ارائه مقاله خود با عنوان «کنکاشی در ظرفیتهای نظری پارادایم اقتصاد اسلامی» پرداخت.
وی با بیان اینکه ۴ رویکرد در اقتصاد اسلامی مطرح است، عنوان داشت: یکی رویکرد احکام فقهی است که در این رابطه افراد تلاش می کنند در حوزه اقتصادی به بیان احکام اسلامی توجه کرده و آنها را بیان و استخراج کنند .
سبحانی در ادامه به دومین رویکرد اشاره و اظهارداشت: دومین رویکرد نئوکلاسیک اقتصاد دینی است و در دوره جدید مواردی مانند اقتصاد مسکن، اقتصاد انرژی و از این دست را در بر می گیرد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رویکرد سوم هم حاصل تلاش اقتصاد دانانی است که هم اسلام شناسند و هم اقتصاد آکادمیک را آموخته اند و دسته نهایی و چهارم نیز رویکردی سیستمی در اقتصاد دارند.
در ادامه جلسات و ارائه نظریات و مقالات اساتید در کمیسیون اقتصاد اسلامی از ساعت ۱۳ آغاز شد. سخنران اول این جلسه حجت الاسلام سیدعباس موسویان، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی بود که همراه با رسول خوانساری دانشجوی دکترای مدیریت مالی دانشگاه تهران مقاله ای را در خصوص اجتهاد چند مرحله ای، روش تحقیق مناسب برای فقه مالی اراه کرده بودند.
حجت الاسلام موسویان در بخشی از صحبتهایش گفت: از آنجا که آغاز طراحی و به کارگیری بسیاری از روشها و ابزارهای مدیریت مالی در کشورهای غربی بوده و براساس مبانی ارزشی و حقوقی آنها شکل گرفته است. در موارد زیادی با مبانی ارزشی و حقوقی اسلام سازگار نیست.
وی ادامه داد: از این رو دانشمندان عالی اسلامی کوشیده اند با بررسی این روشها یا ابزارها دیدگاه اسلام در رابطه جواز یا عدم جواز استفاده از آنها را اعلام کنند و در مواردی با ابداع ابزارها و روشهای جدید بر غنای این دانش بیفزایند.
این استاد دانشگاه همچنین عنوان کرد: بنابراین شرط موفقیت هرگونه ابزار با روش اقتباس شده از نظام مالی متعارف آن است که در عین اینکه با شاخصهای کلان و خرد اقتصادی و مالی سازگار است باید بر اصول و قواعد شریعت اسلام منطبق باشد.
عبدالمجید شیخی استاد علوم اقتصادی دانشگاه، سخنران بعدی این کمیسیون بود که مقاله ای را با عنوان مالکیت معنوی در علم اقتصاد سنتی و اسلامی با تاکید بر نظریه شهید آیت الله محمدباقر صدر با همکاری شهلا مولوی عضو دانشجوی دکتری فقه و حقوق دانشگاه آزاد تهران شمال، دکتر سیدمحمد صدری عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تهران جنوب و نیز نرجس نوری زاده پژوهشگر قرآن ارائه کرد.
وی در ارائه مقاله خود اظهار داشت: موضوع مالکیت معنوی اکنون جایگاه مستحکمی در اسناد مجامع بین المللی به عنوان یک حق مالی پیدا کرده است و در ادبیات علوم انسانی به ویژه حقوق و اقتصاد از جمله مباحث علمی مطرح است. منطق قوی علمی و برموضوعیت و موجودیت این مقوله عقلی مهر تاییدی است.
شیخی ادامه داد: در این پژوهش در ابتدا با اختصار با مروری بر متون مجامع مهم بین المللی اهمیت و جایگاه دستوری این مقوله و سپس سرفصل مباحث اثباتی این موضوع در علم اقتصاد مطرح و معرفی شد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در بخش دوم با روش تحلیلی پایه هزینه فایده، نرخ هزینه سرمایه، به گستره ارزش محصولات فکری و روند استهلاکی ارزش کاربری آنها اشاره شده است. در بخش سوم هم مالکیت معنوی از دیدگاه اقتصاد اسلامی مطرح و با سوال جایگاه دیدگاه اقتصاد اسلامی برای حقوق مالکیت معنوی با روش استدلال کلی در منطق از نظرات شهید صدر استفاده شده است.
سخنران بعدی در این کمیسیون، دکتر عیوضلو استاد دانشگاه امام صادق(ع) بود که درباره بانکداری اسلامی مقاله ای را ارائه کرد.
وی در توضیح مقاله اش گفت: مبنای بانکداری بی ربا سرمایه داری متعارف است که در آن نرخ بهره که بازارها را کنترل می کند هم نباید خدشه دار شود و ما نباید در این قدم بمانیم و باید از منظر بانکداری اسلامی در این مهم فکر کرده و تصمیم گیری کنیم.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: مواجهه فقهی با پدیده بانک و نظام پولی و بانکی مطرح است و باید مورد توجه قرار گیرد. حال این سوال پیش می آید که آیا اقتصاد اسلامی باید وارد تعیین مصداق نرخ ارز شود یا خیر ؟یا اینکه در حوزه عدالت اسلامی باید صحبتی داشته باشد یا خیر؟ دیگر اینکه آیا فقط ربا در اسلام حرام است و ما محرمات دیگری داریم یا نه.
