شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی از فقها و اساتید نامدار و شاخص حوزه علمیه خراسان در زمان معاصر بود. ایشان جامع معقول و منقول و در حد مرجعیت بود و می‌توانست مانند دیگر فقهای بزرگ رساله عملیه دهد، ولی به این کار اقدام ننمود. او مرجعیت را واجب کفایی می‌دانست و چون دیگر فقهای جامع‌الشرایط حضرات آیات سید ابوالحسن اصفهانی، حاج‌آقا حسین قمی، حاج‌آقا حسین بروجردی حضور داشتند؛ لذا برای مرجعیت، اقدامی ننمود.
شیخ هاشم تدریس را برای خود، در برهه‌ای واجب عینی و در برهه‌ای واجب کفایی و در اواخر مستحب می‌دانست و وقتی به بیماری شدید قلبی مبتلا شد و پزشکان او را از تدریس منع نمودند، چون برای سلامتی خود مضر می‌دانست، ترک نمود؛ علاوه بر آنکه عملاً نیز توانی برای تدریس نداشت.
درس خارج فقه و اصول را نزد فقهای بزرگی در اصفهان مانند آیات کلباسی و فشارکی فرا گرفت و در حوزه مشهد نیز نزد فقهای بزرگی چون آیات عظام حاج سید علی سیستانی، میرزا محمد آقازاده خراسانی، حاج‌آقا حسین قمی و میرزا مهدی اصفهانی و شیخ موسی خوانساری و… با جدیت ادامه داد تا به درجه عالیه اجتهاد و فقاهت نائل آمد.
آیات عظام: حاج‌آقا حسین قمی، میرزا محمد آقازاده خراسانی و میرزا مهدی اصفهانی، اجتهاد آقا شیخ هاشم قزوینی را تایید و گواهی نمودند. حتی مراجع بزرگ نجف آیات عظام: میرزای نائینی و آقا سید ابوالحسن اصفهانی نیز اجتهاد ایشان را تایید کردند.
برخی اساتید حوزه علمیه، ایشان را از برخی مراجع تقلید معاصر ایشان، اعلم می‌دانستند و رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایشان را در ردیف فقهای برجسته بزرگی مانند آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی و آیت‌الله شیخ آقابزرگ اشرفی شاهرودی معرفی کرده‌اند.
آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی سالیان بسیار در حوزه علمیه مشهد، به تدریس سطوح عالیه پرداخت و دوره‌‌های متعدد متون سطوح عالیه را تدریس نمود تا در این متون، مهارت فراوان یافت. وی به کفایه و رسائل و مکاسب، اشراف کامل داشت و بسیار خوش بیان بود؛ لذا در تفهیم و تبیین مطالب و غوامض علمی آن چنان با زبان ساده و روان بیان می‌کرد که معروف بود، مطالب علمی را از علمیت می‌اندازد!
خوش بیانی شیخ هاشم قزوینی، نه تنها در مشهد، بلکه در قم و نجف و … نظیری نداشت و شاگردانش جزو ممتازین حوزه به‌شمار آمده و برخی ایشان، در زمره مدرسان برجسته و موفق قرار میگرفتند.
آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی درس‌های خارج اساتید بزرگ و گوناگون اصفهان و مشهد را نیز دیده بود و از مبانی نجف مانند نظرات آیت‌الله میرزای نائینی نیز به خوبی آگاه بود لذا به درخواست شاگردان و فضلای حوزه مشهد، به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.
مرحوم آیت‌الله قزوینی نظرات بزرگانی همچون آخوند خراسانی، شیخ انصاری، میرزای نائینی، آیت‌الله بروجردی و…را مطرح می‌کرد و پس از نقد و بررسی آنها، نظر اجتهادی و استدلالی و مختار خویش را بیان می‌کرد.
ایشان، نظرات اصولی و فقهی میرزای نائینی را دقیق‌ترین مبانی می‌دانست و نظرات ایشان را با شرکت در درس خارج فقه و اصول میرزا مهدی اصفهانی طی سال‌های متمادی فرا گرفته بود.
استاد محمد واعظ زاده خراسانی، مقداری از درس خارج اصول و خارج فقه آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی را به خط خودش نوشته و به رؤیت و تصحیح خود آیت‌الله آقا شیخ هاشم قزوینی نیز رسانده بود که به یادگار مانده است و بخشی از در آخر کتاب فقیه آزادگان، با توضیحاتی آورده شده است.
«تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی» و «تقریرات درس خارج فقه (لباس مشکوک) آیت‌الله شیخ موسی خوانساری در مشهد» بخشی از آثار و تألیفات این استاد نامی حوزه علمیه خراسان بود.
آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی از علوم غریبه نیز اجمالاً آگاهی داشت. در امور اخلاقی و معنوی و تهذیب نفس نزد آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی و آقا شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی تربیت شده و به مکارم اخلاق، مزین بود. با آنکه غرور و تکبر نداشت و متواضع بود اما دارای ابهت و هیبت خاصی بود. با شاگردانش رفیق و مأنوس بود. با طلبه‌‌ها بیشتر از مردم عادی، گرم می‌گرفت و گویا پدر مهربان آنها بود. از گرفتاری طلاب، ناراحت می‌شد. از خشک مقدس بازی و عوام فریبی، بیزار بود و جلو عوام فریبان را می‌گرفت و آنها را رسوا می‌کرد.
با شاگردان، برخورد مؤدبانه و محترمانه و همراه با تبسم داشت و گاهی با ایشان شوخی می‌کرد. متین و با وقار بود. اهل معاشرت اجتماعی بود. در مجالس روضه علمای شهر، شرکت می‌کرد. عاشق و شیفته و دلباخته اهل‌بیت علیهم‌السلام و زیارت ایشان بود. در مشهد که زندگی می‌کرد هر روز مقید بود صبح و عصر، به زیارت امام رضا علیه‌السلام برود. نماز مغرب و عشای خود را در حرم مطهر و پایین پای حضرت می‌خواند و برخی نیز به ایشان، اقتدا می‌کردند.
حب دنیا و جاه و مقام نداشت و از ریاست طلبی خودداری می‌کرد و در این جهت، نه تنها تلاش و کوششی نمی‌کرد؛ بلکه شهرت گریز بود. با آنکه می‌توانست مریدان زیادی برای خودش جمع کند اما از اینکار پرهیز داشت. در عین ساده‌زیستی، آنچنان وقار و ابهتی داشت که افراد ناآشنا ممکن بود او را ثروتمند بدانند.
آنچه وظیفه‌اش بود و تشخیص می‌داد، انجام می‌داد و لو به‌حسب ظاهر برایش سخت باشد. او درصدد کسب رضای خدا بود و به وظیفه شرعی خود عمل می‌نمود ولو در اثر عمل به وظیفه مانند امربه‌معروف و نهی از منکر حکومت ظالم و… تحقیر شود و زندانی و تبعید گردد و جانش به خطر بیافتد. در جریان قیام گوهرشاد، قیام کرد و با حکومت ظالم و فاسق رضاخان در افتاد. او را بازداشت و زندانی و سپس به تهران و پس از آن به قزوین تبعید کرد که سال‌ها در تبعید بود. در جای خودش تقیه می‌کرد و در جای خودش جهاد. از اوضاع و احوال اجتماعی – سیاسی جهان بالأخص ایران اطلاع داشت. روزنامه‌‌ها و مجلات مختلف را مطالعه می‌کرد تا از اوضاع و احوال ایران و جهان مطلع باشد.
هر که محبت و اخلاص و معرفت بیشتری به اهل‌بیت علیهم‌السلام داشت، بیشتر احترامش می‌کرد. یکی از ملاک‌هایش در تکریم علما نیز همین بود. به شاگردان و طلاب توصیه می‌کرد: «در مجالس روضه شرکت کنید. به محتوای روضه گوش دهید و آن را مجسم کنید تا اشکتان جاری شود. اگر اشکتان نمی‌آید و نمی‌توانید گریه کنید، تباکی کنید».
آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی، در تاریخ ۲۰ ربیع‌الثانی ۱۳۸۰ هق در مشهد درگذشت و پس از تشییع جنازه باشکوه توسط طلاب و فضلا و اساتید مشهد، در حرم مطهر رضوی در رواق دارالضیافه به خاک سپرده شد.
