شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه‌های علمیه در سخنان در جمع معاونان و مدیران حوزه‌های علمیه از ضرورت طرح مهم آموزشی در حوزه‌های علمیه خبرداد، طرحی که در آن فقهایی با اجتهاد مطلق همراه با تخصص در علوم مختلف تربیت خواهند شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی بیان کرد: این برنامه جدید با تلاش همه عزیزان و استقبال خوب اساتید و طلاب محترم به‌صورت آزمایشی اجرایی شد؛ البته در سال اول اجرا ممکن است برخی مشکلات پیش آید ـ که برای هر کار جدید در چنین سطح وسیعی طبیعی می‌باشد ـ لذا باید مسئولین آموزش و بخش‌های مختلف همکاری خود را ادامه دهند تا مشکلات احتمالی باقیمانده نیز برطرف گردد.
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: جلسات متعددی با اساتید و بزرگان موافق و مخالف با برنامه جدید آموزشی برگزار شد. همان‌طور که همه از نظرات مختلف حوزویان در مسائل مختلف علمی اطلاع داریم، در این موضوع هم به طور طبیعی نظرات بسیار متنوعی در بین صاحب‌نظران مطرح بود؛ از اساتیدی که به صراحت با تغییر و تحول در برنامه‌های حوزه مخالف بودند تا اساتیدی که بسیار بیش از آنچه اجرا شد، درخواست برنامه‌های جدید داشتند. در جلساتی برخی اساتید نظرشان این بود، برخی از این کتب جدید برای آموزش تالیف نشدند در حالی که اساتید دیگری با شواهد متعدد مصر بر آموزشی بودن آنها داشتند. در جلسه‌ای که جمع زیادی از اساتید سه نسل حوزه در آن حضور داشتند ـ یعنی اساتیدی که حداقل بیست سال مدرس شناخته شده دروس خارج هستند تا اساتیدی که در مدارس تخصصی معروف فقهی سال‌ها مدرس سطوح عالی و مشاوره خارج بودند ـ با تقدیر فراوان از اقدامات صورت گرفته با تندی از شورای عالی و مدیریت می‌خواستند که باید این مسیر جدید علمی بدون کمترین مسامحه و البته با استفاده از نظرات تکمیلی و اصلاحی بزرگان به پیش رود.
اعرافی ادامه داد: در نهایت هم تلاش جدی شد تا اکثر نظرات اعزه و بزرگان حوزه اجابت شود. لذا با تأکید بر تخییری بودن برنامه، زمینه‌ای کاملا اجرایی فراهم شد تا نظرات علمی اساتید مختلف زمینه بروز علمی پیدا کند و طلاب هم با توجه به استعدادها و اهداف مختلف اجتهادی که دارند بتوانند از اساتید با رویکردهای متنوع بهره‌مند گردند و نوع انتخاب و برگزاری دروس هم نشان داد که طیف مختلف علمی امکان تدریس مناسب خود را مهیا دیده‌اند؛ و همه این جلسات به شورای عالی گزارش شد و مورد عنایت قرار گرفت و از سوی شورای عالی و مدیریت قرار شد با همکاری مسئولین محترم آموزش حوزه، لجنه‌های علمی با اساتید دارای دیدگاه‌های مختلف تشکیل گردد و تا سال آینده در جهت تکمیل این برنامه اقدامات جامعی صورت پذیرد. ضمن آنکه در جلساتی محضر مراجع معظم ـ مشرف شدیم و روند مسائل را گزارش دادیم و مراجع معظم رهنمودهایی عنایت کردند که مطمئنا شورای عالی رهنمودهای ایشان و اساتید گرانقدر را مورد توجه قرار خواهد داد.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه وارد موضوع مهم گام بزرگ بعدی آموزشی شد و گفت: حالا بعد از به اجرا درآمدن برنامه جدید حوزه، بستر لازم برای اقدام تحولی بزرگی در آموزش حوزه‌های علمیه فراهم شده است. ابتدا باید یادآوری کرد که طرح‌های آموزشی تخصصی طلاب در رشته‌ها و درختواره در حوزه و مراکز آموزشی حوزوی همواره معطوف به تربیت متخصصان و کارشناسان رشته‌های مختلف می‌باشد. این یک کار با ارزش و مهم است که ما هم در درختواره تا حدی آن را اجرایی نمودیم و در آینده نیز توسعه خواهیم داد.
این استاد عالی حوزه قم در ادامه ابراز داشت: اما اقدام مهم دیگری نیز وجود دارد که به آن اشاره می‌کنم. می‌دانید در ارتباط با فقه‌های تخصصی در گذشته نظریاتی در بین اندیشمندان مسلمان مطرح بوده است. برخی از ایشان با اشاره به نیازهای متنوع جامعه و شاخه‌های مختلف و گسترده تخصصی دانش، معتقد بودند که باید اجتهاد تخصصی شود و هر شخص در رشته‌ای خاص مجتهد گردد. این نظریه به علل مختلف در حوزه چندان مورد پذیرش واقع نشد؛ اما مهم این است که امروز می‌توان نظریه بدیل و برتری را جایگزین آن ساخت. در روش اخیر با برنامه ریزی دقیقی تلاش می‌شود تا طلاب که علاقه دارند مسیر فقاهت و اجتهاد را ادامه دهند، با امکان شرکت در دروس سطح و خارج راقی و با داشتن زمان کافی برای مباحثه و نویسندگی تقریرات و تألیفات علمی، منهج سنتی اجتهادی را طی نمایند تا به اجتهاد مطلق دست یابند؛ که به طور قطع این منهج اگر به صورت کامل اجرا شود جزء برترین نظام‌های آموزشی محسوب می‌گردد.
مدیر حوزه‌های علمیه سپس خاطرنشان ساخت: اما این طلاب در کنار آن مسیر رایج اجتهادی، از دوران سطح، دو دسته دانش دیگر را بدون استعجال و بدون نیاز به کاستن زمان لازم برای کسب اجتهاد مطلق در کتب رایج فقهی، فرا می‌گیرند. اول: آن مقدار لازم از موضوع شناسی تخصصی که برای اجتهاد در موضوعی خاص ضروری است. دوم: بررسی احکام فقهی یک موضوع تخصصی در یک دوره طولانی مدت اجتهادی. در این‌صورت ما نه یک اجتهاد تخصصی صرف داریم، بلکه یک اجتهاد مطلق در کنار تخصص در موضوع یا موضوعاتی خاص داریم؛ یعنی فقیه ما همان اجتهاد مطلق سابق را دارد و در کنار آن در موضوعی به‌روز بیش از سایر موضوعات تخصص پیدا می‌کند. خود من در فقه تربیت به این نتیجه رسیدم که کار عمیق فقهی در چنین موضوعاتی در بستری غیر از دروس خارج اصیل حوزوی و منطبق بر سنت‌های تاریخی اجتهادی آن، امکان پذیر نمی‌باشد.
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در ادامه افزود: سابقا اجرای این کار بزرگ در سطحی گسترده از حوزه امکان پذیر نبود، ولی در سال‌های گذشته با اقداماتی که انجام شد زمینه این کار در بستر اجتهادی جواهری فراهم گشت. راه‌اندازی و توسعه دروس خارج فقه معاصر توسط اساتید شناخته شده دروس خارج، برگزاری ده‌ها درس تمهیدی فقه معاصر و تربیت اساتید و استقبال طلاب از دروسی همچون الفائق در اصول و دروس مربوط به فقه‌های جدید مانند الشخص الاعتباری، در کنار ادامه دروس رایج فقهی و اصولی، از یک طرف ظرفیت‌های علمی حوزویان را فعال نمود و معلوم شد به سبک اجتهادی و بدون مبتلا شدن به آفاتی همچون روشنفکری و تبعیت از مناهج آموزشی غیر حوزوی، می‌توان در علوم روز تخصص فقاهتی را به‌دست آورد. از طرف دیگر اساتید برجسته حوزوی با برنامه‌ریزی دفتر فقه معاصر همکاری خوبی را با اساتید دانشگاهی آغاز نمودند و روش‌های هم‌زبانی بین این دو نظام آموزشی آزمایش و نهایی شد. روش‌های همکاری در شکلی نوین پدیدار شد و با تجربه‌های عملی که در این سال‌ها در موضوعات مختلف شکل گرفت امکان توسعه این همکاری فراهم گشته است. همچنین در این مدت اساتید جوان‌تر هم که تدریس دروس جدید را بر عهده داشتند، آمادگی بسیار خوبی برای ادامه این تخصص‌ها پیدا کردند. جو عمومی حوزه‌های علمیه هم امروز به محلی برای مباحثه در موضوعات معاصر تبدیل شده است، به خصوص در چند مدرسه تخصصی فقهی هم دروس تخصصی جدی با حضور اساتید حوزوی و دانشگاهی راه‌اندازی شد که هم‌افزایی ویژه‌ای با حرکت امروز حوزه دارد.
اعرافی در پایان بیان داشت: امروز وقت این است که با طراحی دفتر فقه معاصر و همکاری معاونت آموزش حوزه، حلقه‌های زنجیره فقه‌های معاصر به هم متصل شود و کاستی‌های آن رفع گردد تا ما بتوانیم به خروجی فقهای متخصص به معنای دقیق و جدید آن همان‌گونه که توضیح داده شد دست یابیم و این تحولی در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه و تاثیرگذار در سطح ملی و بین‌المللی خواهد بود. ان شاء الله تا چند ماه آینده معاونت محترم آموزش با همکاری اساتید و کارشناسان و دفتر فقه معاصر برنامه اجرایی آن را نهایی و ارائه خواهند داد. از همه بزرگان و اساتید هم درخواست داریم که ما را از پیشنهادهای خود محروم نساخته و مثل همیشه در ارتقای اقدامات علمی حوزه مساعدت فرمایند.
