شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه‌های علمیه قم گفت: فقه نیاز به تقویت رویکرد تمدنی دارد و در این رویکرد باید آن را جامع نگریست و در محدوده ابواب موجود حرکت نکرد، بلکه به آفاق دیگری هم اندیشید. رویکرد تمدنی اقتضائاتی هم دارد. همچنین رویکرد اجتماعی در فقه نیاز به تقویت دارد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه قم در نشست «الزامات بیانیه گام دوم در پرتو فقه تمدن ساز» که با حضور اساتید، طلاب و دانشجویان در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در بیانیه گام دوم قریب به ۳۰ نظریه و تئوری در ابعاد معرفتی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی وجود دارد که جزء مبانی و پایه‌های حرکت نهضت، انقلاب و گفتمان مقاومت اسلامی است.
وی «جمع دین و دنیا»، «جمهوریت و اسلامیت»، «نظام و انقلاب»، «انعطاف و اصالت»، «هست‌ها و بایدهای انقلاب»، «ملیت و اسلامیت»، «ایران و امت اسلامی»، «تشیع و اسلام»، «امنیت و آزادی»، «استقلال و آزادی»، «توسعه و عدالت» و «قوانین بین‌الملل و مقاومت» را از مهم‌ترین تئوری‌های مطرح شده در بیانیه گام دوم انقلاب برشمرد و گفت: در بیانیه گام دوم انقلاب، مذهب و امت دوگانه‌ای قابل جمع در تئوری واحد و نظریه‌ای یگانه است که ظرافت‌های زیادی دارد و همین بخش مسائل مهم فقهی دارد که چندان کار نشده است.
اعرافی تأکید کرد: در فقه روابط اجتماعی یکی از چیزهایی که دنبال می‌شود اصول تعامل میان انسان‌ها، میان ادیان الهی، میان مسلمانان و میان مؤمنان و شیعیان است. در این چهار لایه روابط متفاوت است. فقه معاشرت و روابط اجتماعی میان انسان‌ها در این چهار لایه تقسیم می‌شود. ما معتقدیم لایه سوم یک لایه غنی مهمی دارد که در واقع هویت اسلامی و امت هم در این آینه جلوه‌گر می‌شود. این هم یکی از تئوری‌های اصلی انقلاب اسلامی است.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه سخنان خود با تأکید بر این‌که در علوم اسلامی می‌توانیم بین اصالت‌ها و پایه‌های سنتی و نیازهای امروز جمع کنیم، خاطرنشان کرد: این بحث اجتهاد پویا و اجتهاد جواهری است که امام(ره) آن را قابل جمع می‌دانستند.
وی ادامه داد: تئوری انقلاب اسلامی این است که ما اجتهاد اصیل جواهری پویا و علوم اسلامی اصیلِ دقیقِ مبتنی بر پایه‌های خود داریم ولی در عین حال قابل تکامل، پیشرفت، تحول و جوشش است. جمع بین این دو هم کار هر کسی نیست و شخصیت‌هایی مثل امام(ره) و شهید صدر می‌خواهد.
عضو فقهای شورای نگهبان با بیان این‌که به عقیده بنده باید حدود ۲۰ باب جدید(فقهی) تأسیس شود، «تعلیم و تربیت»، «روابط اجتماعی»، «ولایت و حکومت»، «مدیریت و سازمان»، «پزشکی»، «ژنتیک»، «هنر»، «ورزش و بازی»، «معماری و شهرسازی»، «محیط زیست»، «گردشگری»، «فقه العقیده»، «فقه خودسازی»، «خانواده» و «پول و بانک» را از جمله این ابواب دانست و بیان داشت: ولایت و حکومت کتاب و فقه می‌خواهد. درباره اجتهاد، تقلید، شأن اجتهاد و افتاء فقیه بحث کرده‌ایم، اما شأن ولایی آن در فقه بحث نشده که بحث جامعی می‌خواهد.
وی همچنین بر نظام‌سازی و استخراج نظام‌ها تأکید کرد و گفت: کاری که شهید صدر(ره) شروع کرد ولی کسی آن را ادامه نداد، کاریست که باید انجام شود. حتی شاگردان شهید صدر(ره) هم متأسفانه این کار را چندان دنبال نکرده‌اند.
اعرافی با اشاره به این‌که حوزه هم مطالبه‌گر است، هم باید مسئولیت‌پذیر و پاسخگو باشد، در تشریح موضوع فناوری‌ها در حوزه اجتهاد خاطرنشان کرد: قم در حوزه فناوری‌ها پیشرفت خوبی داشته است.
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش پایانی سخنان خود گفت: فقهی که می‌خواهد تمدن اسلامی را بسازد و پاسخگوی نیازهای دنیای معاصر باشد ضمن این‌که باید بر همان پایه‌های اصیل و عمیق خودش استوار شود، در عین حال باید آمادگی لازم برای پذیرش تحولات و تغییرات را داشته باشد.
وی اضافه کرد: فقه نیاز به تقویت رویکرد تمدنی دارد و در این رویکرد باید آن را جامع نگریست و در محدوده ابواب موجود حرکت نکرد، بلکه به آفاق دیگری هم اندیشید. رویکرد تمدنی اقتضائاتی هم دارد. همچنین رویکرد اجتماعی در فقه نیاز به تقویت دارد.
اعرافی، رویکردهای مهم فقه را در هشت محور «تمدن»، «اجتماعی»، «حکومت»، «مقارنی»، «تطبیقی»، «بین‌المللی»، «موضوع شناسی» و «علوم انسانی و اجتماعی» تقسیم کرد و گفت: این هشت رویکرد می‌تواند در فقه تغییرات اساسی ایجاد کرده و فقه رنگ، لعاب، عمق، دامنه و گستره‌ی وسیعی بگیرد.
وی همچنین خواستار تغییرات و تطورات در فقه بر پایه سنت‌های اجتهادی اصیل شد و گفت: ما در همه ابواب موجود نیازمند توجه به مسائل مستحدثه هستیم. مفتاح
