شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس مرکز پژوهشی مبنا، دولت اسلامی را دولتی تنظیم‌گر، تسهیل‌کننده و ترمیم گر توصیف نمود و اذعان داشت: عدالت خمیرمایه اصلی در تمام رویکردهای دولت اسلامی است.
به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محمدتقی دشتی در کرسی علمی ترویجی ماهیت دولت اسلامی که در سالن جلسات انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، ضمن تبیین پیشینه تحقیق یادشده به ماهیت و سرشت دولت اسلامی و ویژگی‌های بایسته آن اشاره کرد و ابراز داشت: دولت اسلامی از ماهیتی مرکب برخوردار است. ماهیت دولت در اسلام بر اساس مشروعیت الهی شکل می‌گیرد. ماهیت دولت در اسلام، مبتنی بر امانتی است که خداوند متعال آن را به حاکم واجد شرایط واگذار می‌کند؛ لذا حاکم اسلامی باید از این امانت الهی به‌خوبی صیانت نماید.
وی ضمن اشاره به مفاهیم ارگانیکی و مکانیکی، رویکرد هنجاری دولت اسلامی را مورد توجه قرار داد و اذعان داشت: دولت اسلامی از منظر رویکردهای هنجاری مشروط و مقید به قوانین الهی بوده، حاکم اسلامی بر اساس رضایت مرم و بیعت و قرارداد جمعی شکل می‌گیرد.
سخنران این کرسی علمی ترویجی، دولت اسلامی را دولتی تنظیم‌گر، تسهیل‌کننده و ترمیم گر توصیف نمود و اذعان داشت: دولت اسلامی نیروهای اقتصادی جامعه را در فرایندی منصفانه تنظیم، شرایط را تسهیل و طبقات ضعیف را برای حضور در شرایط نرمال ترمیم می‌کند.
رئیس مرکز پژوهشی مبنا، افزود: از منظر اجتماعی دولت اسلامی، دولتی فرا طبقاتی و برخاسته از طبقات مختلف جامعه است که همه طبقات در آن نقش دارند و شایسته‌ترین افراد از منظر اسلامی برای حکمرانی انتخاب می‌شوند.
دشتی، به نامه ۵۳ نهج‌البلاغه اشاره کرد و یادآور شد: دولت اسلامی ازنظر فرهنگی دولتی ایدئولوژیک و مبتنی بر برنامه‌ای برای رساندن جامعه به کمال است.
وی به منظرهای اخلاقی و رویکردهای سیاسی دولت اسلامی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: دولت اسلامی دولت مردم‌سالاری دینی است؛ در این ساختار مردم‌سالاری، بر اساس موازین دینی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ در مردم‌سالاری دینی علاوه بر توده مردم رأی نخبگان از شروطی است که موردتوجه قرار می‌گیرد.
رئیس مرکز پژوهشی مبنا، رویکردهای آرمانی و واقع‌گرایی در دولت اسلامی را موردتوجه قرار داد و اذعان داشت: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در این مقاله، دولت اسلامی بر زمین واقع‌گرایی، به سمت ایدئالیستی حرکت می‌کند.
تبیین رویکردهای جمع محوری و دولت‌محوری از دیگر موضوعات این نشست بود که دکتر دشتی گفت: از منظر حداقلی و حداکثری بودن، دولت اسلامی دولتی تعادلی است؛ چراکه دولت اسلامی ذاتاً امانت‌دار و دولتی مکانیکی مشروطه و مقید به قوانین و مبتنی بر ساختار امت – امامت است.
دشتی با بیان این‌که دولت اسلامی، دولت والد رحیمی است که تنظیم‌گری، تأمین گری و تربیت گرایی را بر پایه عدالت ترسیم می‌کند، خاطرنشان کرد: عدالت خمیرمایه اصلی در تمام رویکردهای دولت اسلامی است.
وی افزود: در عرصه تنظیم‌گری، دولت اسلامی تمام قوا، نیروها و انجمن‌ها را در بستری مناسب، میدان رقابت را برای ایشان ترسیم و از نقش‌آفرینی آن‌ها استقبال می‌کند. در تأمین گری دولت به امر رفاه توجه ویژه‌ای داشته، در حوزه تربیت گرایی نیز وظیفه حساس مباحث فرهنگی را بر عهده دارد.
سخنران نشست علمی، ضمن اشاره به دیگر ویژگی‌های دولت اسلامی، بابیان این‌که مشروعیت دولت اسلامی از خداوند و مقبولیت آن از مردم احصا می‌گردد، یادآور شد: عدالت گرایی و رحمت محوری از دیگر ویژگی‌های دولت اسلامی است. دولت اسلامی تنظیم‌گر عقل‌گرا و علم محور است که با تمرکز گزاری در سیاست‌گذاری و پرهیز از مرکزگرایی در اجرا، کارها را پیش می‌برد.
وی وحدت و انسجام اسلامی و هدایت جامعه به‌سوی کمال و سعادت، عدالت و برابری امنیت ملی و عمومی – حقوق مردم و دولت استقلال دولت اسلامی را از دیگر ویژگی‌های دولت اسلامی برشمرد و ابراز داشت: دولت اسلامی دولتی هویت گراست که به هویت‌های لایه‌ای احترام گذارده، هویت‌های قومی – قبیله‌ای را در طول، هم‌راستا و مقوّم و مکمل یکدیگر مهم می‌شمرد.
رئیس مرکز پژوهشی مبنا تأکید کرد: دولت اسلامی به‌منزله کانون عدالتی است که تمام گروه‌ها و ساختارها را بر محوریت تعادل حفظ می‌کند.
دکتر دشتی در بخش دیگری از سخنان خود تمرکزگرایی در سیاست‌گذاری و فعالیت غیرمتمرکز در اجرای روش‌ها و ابرازها را از الزامات دولت اسلامی برشمرد.
رئیس مرکز پژوهشی مبنا با تأکید بر این‌که دولت از مفهومی بینا رشته‌ای برخوردار است، خاطرنشان کرد: تشریح دقیق این بحث، نیازمند مطرح سازی عرصه‌های بیشتری است که در ارائه یک مقاله نمی‌گنجد و نیاز است تا کتابی بدین منظور تدوین و ارائه گردد.
وی به نظریات پیرامونی در رابطه با نقش مردم در نظریه دولت اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: نظریه انتصابی، نظریه انتخابی (از میان فقهای جامع‌الشرایط) و نظریه فقیه جامع‌الشرایط صلاحیت‌دار که ولایت آن به‌شرط جلب رضایت اکثریت مسلمین نمود پیدا می‌کند، از مهم‌ترین نظریات این حوزه است.
دشتی در پایان سخنان خود تصریح کرد: ولی‌فقیه و حکمران دولت اسلامی باید تمام شرایط لازم را برای تشکیل دولت اسلامی داشته باشد.
سخنان حجت‌الاسلام مهاجرنیا به عنوان ناقد
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا نیز به‌عنوان ناقد این کرسی علمی ترویجی، ضمن استقبال از نوآوری‌های این مقاله بر اهمیت تکمیل این بحث تأکید کرد و یادآور شد: عنوان تحقیق و ماهیت دولت اسلامی به‌صورت مطلق استفاده‌شده، برای رساندن مقصود اصلی، نیازمند بهره‌گیری از قیودی خاص در عنوان مقاله هستیم.
وی به ویژگی‌ها و خصائص ذکرشده برای دولت اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: نیاز است تا سنخ پیگیری موضوع و مباحث پیرامونی آن به‌خوبی تشریح گردد. چراکه نگاه ترکیبی در ارائه بحث، کار را برای نقد مباحث سخت می‌کند.
مهاجرنیا، به موضوع امانت‌داری به‌عنوان ذات دولت اشاره کرد و یادآور شد: ذات امر وجودی ذهنی است که در خارج نمودی خاص پیدا می‌کند؛ در این موضوع امانت، ویژگی و نمود خارجی آن ذات است.
ناقد کرسی علمی ترویجی ماهیت دولت اسلامی، منشأ مشروعیت دولت اسلامی را از مباحث مهم مقوله ماهیت شناسی دولت اسلامی توصیف کرد و ابراز داشت: بر اساس ادبیات دینی انبیاء جامعه سازی، دولت سازی و حکومت سازی را از مبنا آغاز نموده، امت واحده را بر مبنای جامعه سازی شکل دادند.
وی بر اهمیت ارائه منشأ مشروعیت دولت اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: اصل ۵۶ قانون اساسی مشروعیت ولایت‌فقیه را از آن مردم می‌داند و بر اساس قانون اساسی، حاکمیت از آن خداوند متعال است و ایشان کارگزاری حاکمیت را به امام و ولی‌فقیه اعطا می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه، بابیان این‌که مشروعیت مقوله‌ای ترکیبی است، خاطرنشان کرد: امت و امامت پارادایم حاکم بر اصل نظریه دولت اسلامی است.
مهاجرنیا، در بخش دیگری از سخنان خود بر توجه به ویژگی‌های ارگانیستی و مکانیکی دولت اسلامی تأکید کرد و یادآور شد: دوگانه سازی‌ها و تقسیم‌بندی‌های مطرح‌شده برای دولت اسلامی، نیازمند ارائه تعاریف دقیق و اصلاح مباحث است.
