افراد معتقد به الزام حاکمیتی بیان میکنند حضور حاکمیت در قانون گذاری حجاب به مثابه تعهد حاکمیت در برابر جامعه است که من به عنوان حاکمیت تعهد دارم فضا را برای زیست عفیفانه فراهم کنم. حاکمیت در این زمینه از اعتبار خودش استفاده میکند و برخی را هم ناراحت میکند اما وظیفه خود میداند که این فضا را ایجاد کند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی نژاد، در نشست تبیین بیانیه پژوهشکده زن و خانواده در مواجهه راهبردی با موضوع عفاف و حجاب که در پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد، عنوان کرد: در یک سال اخیر پژوهشکده زن و خانواده، اقداماتی را در حوزه عفاف و حجاب و مسائل پیرامونی آن انجام داده است. بخشی از این اقدامات مشاوره و ارائه تحلیل از وضعیت میدانی به نهادهای حاکمیتی بوده است، بخشی همفکری در تدوین الگویی برای مواجه حاکمیت با این مساله بوده و بخش دیگر مباحثی بوده است که توسط کارشناسان متعدد در قالب نشست، مناظره، کنفرانس و… مطرح شده است. مجموع این فعالیتها را کافی نمیدانستیم به همین خاطر تصمیم گرفتیم که یک بیانیه تحلیلی در مواجهه سازنده در موضوع عفاف و حجاب منتشر کنیم که در روزهای آینده منتشر میشود.
وی در رابطه با چرایی همراهی عفاف با حجاب تصریح کرد: عفاف و حجاب در هم تنیده هستند. در ادبیات دینی ما عفت به معنای خویشتنداری از مواجه غیرعقلی باشهوت جنسی و مالی است.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: پوشش در تحلیل ما وجهی است که از طرفی محافظت کننده از عفت است و از طرف دیگر نشان دهنده یکی از اولین مراتب عفت است. اگر قرار باشد عفت و خویشتنداری جنسی اتفاق بیافتد، ابتدا باید به دنبال پاکی ذهن بود.
زیبایی نژاد افزود: اگر چه فکر کردن به گناه جنسی، حرام شرعی نیست اما محرومیتهایی به دنبال دارد. حضرت عیسی میگوید: برادرم موسی گفت که گناه نکنید اما من میگویم فکر گناه هم نکنید؛ زیرا فکر گناه کردن مانند این است که در خانه آتش روشن کنید. خانه را آتش نمیزنید ولی همه خانه را دوده میگیرد و سیاه میشود.
وی با اشاره به تقابل تاریخی نظام عقلانیت توحید در مقابل عقلانیت خودبنیادی گفت: عقلانیت خودبنیادی بیان میکند که انسان میتواند خودش را راهبری کند. در عقلانیت خودبنیاد، آزادی به معنای رها شدن از ربوبیت الهی است اما درعقلانیت توحیدی، آزادی به معنای رها شدن از ربوبیت غیرالهی است.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: مونتسکیو در کتاب روح القوانین میگوید هیچ واژهای مانند «آزادی» عواطف انسان را درگیر نکرده است و هیچ واژهای هم مانند آزادی تفسیرهای متعارض و متفاوت نداشته است.
زیبایی نژاد بیان کرد: در عقلانیت توحیدی انسان باید آزاد باشد و ضرورت رشد بشر، آزادی است؛ اما آزادی به معنای برداشتن موانع انتخاب نیست بلکه به معنای رشد است و رسالت انبیا نیز برداشتن این موانع بوده است.
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه تقابل دو عقلانیت باید در تقابل دستگاههای مفهمومی آن نشان داده شود، یادآور شد: در آموزههای دینی عفاف و پاکدامنی به منزله بالاترین عبادات قلمداد شده است. تمدنی که دین پایه است و میخواهد انسانها نجات بدهد بر پایه اقتصاد پاک و دامن پاک بنا شده است.
زیبایی نژاد با تاکید بر مسئله اقتصاد پاک بیان کرد: عدم درک حق و باطل از آثار لقمه حرام است. «وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنی» یعنی به آن نزدیک هم نشوید و وارد مقدمات و موقعیتهایی که در مظان اتهام هست هم نشوید. زیرا اتفاقاتش فقط دامن شخص را نمیگیرد و خانواده و اجتماع را هم از بین میبرد و آثار تمدنی دارد.
ضروریت حجاب از صدر اسلام بوده است
رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه ضروریت حجاب از صدر اسلام بوده است و مخصوص شیعیان هم نیست، ادامه داد: امروزه وجه اهمیت عفت از صدر اسلام هم بیشتر شده است؛ زیرا تبدیل به نزاع تمدنی شده است.
زیبایی نژاد اظهار کرد: در کتاب عشق و صمیمیت نوشته آنتونی گیدنز بیان شده است که طبق نظر بسیاری از کارشناسان، مسائل جنسی در تمدن جدید نقطه محوری است و اگر بخواهیم تحولات جدید را بشناسیم باید تحولات امر جنسی را بشناسیم و امر جنسی مهم شده است.
وی درباره، رابطه امر جنسی و حوزه سیاسی، گفت: ۷۰ سال قبل، ویلهلم رایش، روانکاو اتریشی و نظریه پرداز انقلاب جنسی میگوید باید ضرورتا و ضرورتا از دوران کودکی آزادی جنسی، حق بازی جنسی با خود و دیگران داده شود؛ زیرا کسانی که از زمان کودکی آزادی جنسی داشته باشند و از قید محدودیت جنسی آزاد شده باشند در آینده میتوانند کارگزار تغییرات شوند. اگر میخواهید نسل شما تحول خواه باشد باید این تحول را از تحولات جنسی آغاز کنید و از مسیر نفی تابوهای اخلاقی میتوانید مدیریت سیاسی جامعه را متحول کنید.
این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: جامعه ما همواره جامعه عفیف بوده است. از دهه ۷۰ که از فضای جنگ فاصله گرفتیم و وارد فضای سازندگی شدیم برنامه ریزی دشمنان برای تحولات جنسی در دستور کار قرار گرفت.
وی با بیان اینکه در دهه ۸۰ بحث حجاب در ادبیات نو اندیشی دینی پررنگ میشود، ادامه داد: گشایش در حجاب یکی از مطالبههای فمنیستها در ایران بوده است. در سال ۱۳۸۵ کمپین یک میلیون امضا راه میافتد که اولین نمونه مهم فعالیت شبکهای در ایران بود و تا سال ۸۷ جمع آوری امضا برای نابرابری زن و مرد در قوانین ادامه داشت.
زیبایی نژاد افزود: فمنیستهای تشکیلاتی افراد را حول محور مرامنامه جمع میکنند؛ اما فمنیستهای عملگرا موضوع محور هستند و بیان میکنند اعتقادات شما برای ما اهمیت ندارد اما اگر در این موضوع با ما هم عقیده هستید به ما بپیوندید و بعد از جدا میشویم.
کدهای زیادی داریم که نشان میدهد حجاب تبدیل به نماد شده است
رئیس پژوهشکده زن و خانواده گفت: کمپین شبکهای تجربهای بود که در انتخابات سال ۱۳۸۸ در اختیار جریان اصلاح طلب قرار گرفت و بعد از انتخابات نیز بسیاری از افرادی که دستگیر شده بودند از فعالان همین کمپینها بودند.
زیبایی نژاد ادامه داد: از سال ۱۳۸۸ چرخشی در مطالبات فمنیستی ایجاد میشود و حجاب نقطه کانونی مطالبات میشود. در این برهه زمانی شبکههای اجتماعی در ایران گسترده میشود و افراد تجربیات خود را منتقل کنند.
وی یادآور شد: بعد از انتخابات ۱۳۸۸، تقابل با حاکمیت ایجاد شد و برخی از این افراد دستگیر و زندانی شدند و بعد به خارج از کشور رفتند یعنی ثقل جریان فمنیستی به خارج از کشور رفت و مساله حجاب به مساله کانونی تبدیل شد.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: در دهه ۹۰ مساله در قالب کمپینهایی مانند چهارشنبههای سفید و آزادیهای یواشکی صورت میگیرد و در صحبتهای لیدرها نیز این موضوع به عنوان یک کنش سیاسی مطرح میشود، یعنی مساله حجاب به مثابه نقطه کانونی درگیری سیاسی میشود.
زیبایی نژاد عنوان کرد: کدهای زیادی داریم که نشان میدهد که حجاب تبدیل به نماد شده است و جریان انقلابی و متدین، حجاب را به نماد اسلام سیاسی و نماد تقابل با جریان مقابل تبدیل کرده است.
وی تصریح کرد: مهناز افخمی وزیر مشاور زنان و فرخ پارسا وزیر آموزش و پرورش در دوران پهلوی بیان میکنند که در دهه ۴۰ با روی آوری زنان به حجاب اسلامی مواجه شدیم، حتی برخی از زنان مارکیسیت نیز حجاب را انتخاب میکردند زیرا کشف حجاب سیاست رضا خانی بود و حجاب به نمادی برای مقابله با خاندان پهلوی بود و به یک نماد سیاسی و لباس مبارزه تبدیل شده بود.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: امروز بیان میکنند اگر میخواهید جمهوری اسلامی، اسلام سیاسی در کل خاور میانه و روحانیت اسلامی را زمینگیر کنید با حجاب درگیر شوید، اگر حجاب را زمین بزنید اینها را زمین زدید.
زیبایی نژاد اضافه کرد: وجه نمادین حجاب سبب شده است که حجاب سیاسی و امنیتی شود و به همین خاطر رهبر معظم انقلاب میگویند که بی حجابی حرام سیاسی است؛ زیرا بی حجابی پیامد سیاسی پیدا کرده است حتی اگر فرد انگیزه سیاسی نداشته باشد.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده عنوان کرد: حاکمیت در اینکه نزاع را در بحث حجاب نگه داشته است موفق بوده است؛ زیرا اگر از حجاب تنزل پیدا میکرد مسائل دیگر مانند همجنسگرایی و آزادی جنسی شروع میشد.
انقلاب اسلامی زنگ خطری برای عقلانیت خود بنیاد بود
وی یادآور شد: انقلاب اسلامی پدیدهای نو ظهور در دنیا است که معنویت را در مقیاس حکمرانی میآورد و این اتفاق جدیدی است. در جایی که مرگ دین را فریاد میزدند، انقلاب میدان درگیری را به عقلانیت انسان خود بنیاد و عقلانیت توحیدی تغییر داد و این اتفاق زنگ خطری برای عقلانیت خودبنیاد بود؛ زیرا تا کنون کلان روایتی را بیان میکرد که دین صلاحیت راهبری انسان در مقیاس اجتماعی را ندارد اما الان با عقلانیتی مواجه شده بود که بیان میکرد تنها نسخه رهایی بخش را عقلانیت توحیدی است.
زیبایی نژاد عنوان کرد: امام خمینی (ره) در ۱۵ اسفند سال ۱۳۵۷ در جمع بانوان قم سخنرانی کردند و از اینکه چرا زنان بی حجاب به ادارات میروند گلایه کردند و این سخنرانی در روزنامههای ۱۶ اسفند منتشر شد و واکنش لحظهای جریان فمنیستی را به همراه داشت.
وی افزود: در ۱۷ اسفند تجمع اعتراضی زنان در مخالفت با حجاب در تهران برگزار شد، بیان شد که حدود ۱۵ هزار نفر در این تجمع اعتراضی حضور داشتند بودند. روز بعد نیز در تهران و چند شهر دیگر این تجمع اهتراضی برگزار شد. این امر واکنشهای بینالمللی هم به همراه داشت و تجمع ۱۵۰۰ نفری زنان فمنیست در مقابل سفارت ایران در پاریس و تجمع هزار نفری زنان در مقابل سفارت ایران در آمریکا نیز صورت گرفت.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: جریان فمنیستی دین را مهمترین عامل مرد سالاری میدانست و حجاب در ذهنیت زن غربی به معنای عقب ماندگی زن بود. جریان فمنیستی آمریکا و فرانسه تصمیم گرفت که ۱۰۰ نفر از برجستهترین افراد خود را به ایران بفرستد تا دولت موقت را در زمینه حجاب متقاعد کنند که در این زمینه موفق نشدند.
وی اظهار کرد: یک وحشتی در جریان عقلانیت خودبنیاد نسبت به جریان دین در دنیا وجود دارد به همین خاطر از همه ابزارها استفاده میکند که حکومت دینی که در ایران هست زمین بخورد. همه تحریمها باید بیاید که کلان روایت دین نمیتواند معیشت مردم را سامان بدهد شکل بگیرد و این پازل در همه بحثها باید جور شود که بخشی از این پازل زنان هستند. یعنی در جمهوری اسلامی باید زنان عقب نگه داشته شوند تا جورچین اسلام صلاحیت راهبری انسان را ندارد شکل بگیرد.
جمهوری اسلامی توانسته حجاب را تبدیل به نماد کنش اجتماعی موثر پاک کند
استاد حوزه علمیه قم افزود: در این ۴۰ سال جمهوری اسلامی توانسته است حجاب را تبدیل به نماد کنش اجتماعی موثر پاک کند. و زن با حجاب را تبدیل به زنی کند که ایستاده و متحجر نیست و از طرف دیگر ملعبه جنسی هم نیست. وی افزود: رهبر معظم انقلاب، برخلاف دیگران، از ورزشکاران زن با حجاب تقدیر کرد؛ زیرا این زن چه بخواهد چه نخواهد تبدیل به زنی شده است که کنش اجتماعی پاک را نشان میدهد که در جمهوری اسلامی با حجاب به شکوفایی رسیده است، این مساله حجاب را برای زن غربی جذاب کرده است و امروزه در غرب، زنهای با حجاب عجیب نیستند.
زیبایی نژاد بیان کرد: دعوا در نهادهای بینالمللی این است که برخی میگویند در وضعیت زنان دین متهم است و برخی میگویند برخی از تفاسیر دینی متهم است و در این که دین در اصل اتهام است تفاوتی ندارد.
وی یاد آور شد: برای داشتن امنیت در جامعه باید حدی از الزامات زیست اجتماعی را پذیرفت. این امنیت سبب میشود که هم زنان مورد تعرض قرار نگیرند و هم مردان به گناه نیفتند و همه باید برای این امر سهم خود را ادا کنند.
معتقدین به الزام حاکمیتی چه میگویند؟
رئیس پژوهشکده زن و خانواده در رابطه با الزام حاکمیتی گفت: افراد معتقد به الزام حاکمیتی بیان میکنند حضور حاکمیت در قانون گذاری حجاب به مثابه تعهد حاکمیت در برابر جامعه است که من به عنوان حاکمیت تعهد دارم فضا را برای زیست عفیفانه فراهم کنم. حاکمیت در این زمینه از اعتبار خودش استفاده میکند و برخی را هم ناراحت میکند اما وظیفه خود میداند که این فضا را ایجاد کند.
زیبایی نژاد تصریح کرد: حاکمیت در این اینجا همانند داور در زمین فوتبال است که سوت، کارت زرد و کارت قرمز دارد و در زمین قدرت دارد و حکمران بازی است و به کسی که حرکت ناجوانمردانه انجام دهد اخطار میدهد تا استعداد بازیکن به سمت یک بازی زیبا هدایت شود و سراغ حواشی نرود. ترس از مجازات از عوامل بازدارنده است.
وی عنوان کرد: حاکمیت طیفی از اقدامات دارد که تنبیه در خط آخر است. در گام اول باید ساختار ایجاد شود. در دهه ۶۰ افراد با حجاب عزتمندی اجتماعی داشتند و ما در سراشیبی قرار داریم و یعنی ساختارها نتوانستهاند حجاب را به عنوان یک ارزش نهادینه کنند. همچنین حاکمیت سیاستهای معارض و دوگانه دارد یعنی در حالی که بر حجاب پای فشاری میکند، برخی از سیاستهایش مانند فیلم و سریال معارض با حجاب است.
با فهم غلط از حکومت دینی مواجه هستیم
زیبایی نژاد اضافه کرد: به تعبیر دیگری با فهم غلط از حکمرانی مواجه هستیم؛ بسیاری از افراد حکومت دینی را حکومتی میدانند که احکام دینی را در جامعه جاری کند در حالی که غلط است، حکومت دینی یعنی حکومتی است که فرهنگ دینی و مناسبات دینی را در جامعه نهادینه میکند و مطالبه ارزشهای دینی را در جامعه تقویت میکند.
استاد حوزه علمیه قم گفت: بخشی از منتقدان جوانان و نوجوانانی هستند که در برابر این مساله مقاومت میکنند و نمیتوان صدای آنها را نشنید؛ زیرا بخشی از بدنه اجتماعی هستند. حرف دل آنها این است که شما زن را نشناختهاید زن میخواهد دیده و پذیرفته شود و منظور از این دیده شدن، دیده شدن بصری نیست بلکه به معنای پذیرفته شدن و تایید شدن است، آنها بیان میکنند برنامه شما برای شکوفایی زن چیست؟ زن کجا باید دیده شود؟
زیبایی نژاد ادامه داد: آنها بیان میکنند زن را به مثابه یک ظرفیت اجتماعی ببینید و زنی که تحول خواه است را در تحولات اجتماعی مشارکت بدهید. آنها زمانی که احساس میکنند که حاکمیت مساله دختران را مساله خودش نمیداند و با آنها قهر کرده است میگویند ما نیز قهر میکنیم و قهر ما این است که از برنامه ریزیهای او تمرد میکنیم.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: همچنین عصبانی هستند که هسته اصلی در عفاف و حجاب زنان شدهاند در حالی که هم زنان و هم مردان بخشی از مساله هستند.
حاکمیت پشت مساله حجاب سنگر گرفته است؟
زیبایی نژاد افزود: نکته سوم این است که احساس میکنند که حاکمیت پشت مساله عفاف و حجاب مخفی شده است و چون نتوانسته است بسیاری از مسائل، اقتصادی، اشتغال، ازدواج و… را حل کند و پشت این مساله سنگر گرفته است.
وی بیان کرد: نکته چهارم این است که زیر پوشش امنیت جنسی، انسداد جنسی رخ میدهد، یعنی من نیاز جنسی دارم اما کسی نمیبیند و مرا سرکوب میکنند. درحالی که عفت جنسی یکی از آموزههای جنسی است و در کنار آن تسهیلگری جنسی هم داریم. مرد و زن نیاز عاطفی و جنسی به هم دارند.
کارشناسان چه میگویند؟
رئیس پژوهشکده زن و خانواده در رابطه با نظر کارشناسان و خواص در مساله حجاب گفت: برخی از این افراد بیان میکنند که حجاب اهمیت ندارد اما شما آن را به واجب اهم تبدیل کردید. بی حجابی جز محرمات کبیره نیست ولی شما در راس محرمات کبیره قرار دادهاید.
زیبایی نژاد پاسخ داد: گاهی در خانه در مقابل نامحرم بی حجاب هستید که این امر گناه کبیره نیست اما زمانی که وجه اجتماعی پیدا میکند مساله هم تغییر میکند؛ زیرا وجه علنی، معصیت خداوند است. همچنین موضع حجاب، بحث گام نخست است که اگر این حریم شکسته شود وارد حریمهای دیگر میشود.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: برخی بیان میکنند که حجاب امر خصوصی است که باید گفت ملاک حکم شرعی خصوصی و عمومی بودن مساله نیست بلکه مستوریت و علنی بودن است.
این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: مساله دیگر اصل خود مختاری است. در مرداد ماه چهار انجمن روانشناسی به رئیس قوه قضائیه نامه دادند که تغییر سبک زندگی مراجعان از سوی مشاوران، خلاف اصل خودمختاری است که این مساله از اصول اخلاقی علم روانشناسی است.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده تصریح کرد: اصل خودمختاری بیان میکند که هر کسی مالک رفتار خودش است که این امر از اصول اخلاقی عقلانیت خود بنیاد است.
وی ادامه داد: مساله دیگری که بیان میکنند بحث خود تنظیمی اجتماع است که این امر در حوزه اقتصاد هم بیان میشود که اگر جامعه را به حال خود بگذاریم نظام عرضه و تقاضا به صورت اتومایتک پاسخگوی هم هستند و نیاز به دخالت حاکمیت ندارند که در دهههای اخیر این حرف نیز مخدوش شده است.
زیبایی نژاد عنوان کرد: برخی از خواص سیاسی بیان کردند که اگر اصل دین اجباری نباشد (لااکراه فی دین) پس به طریق اولا در فروع آن هم اجباری نیست که در این مساله هم باید گفت ورود به مسابقات جهانی اجباری نیست اما زمانی که وارد مسابقات میشوید باید الزامات آن را بپذیرید.
وی بیان کرد: همچنین بیان میکنند که اصلاحات فرهنگی قواعدی دارد و شما از سرگشاد شیپور میزنید. اگر میخواهید اصلاحات فرهنگی ماندگار ایجاد شود باید چند قاعده را رعایت کنید. قاعده اول این است که اصلاح معضلات فرهنگی باید با اصلاح زمینهها، علل و موانع همراه باشد. جامعه به سمت فرد گرایی، چهل تیکه شدن، لحظهای شدن و… پیش میرود اما شما مطالبات دهه ۶۰ را مقابلش میگذارید.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده گفت: برخی از نخبگان بیان میکنند که قواعد و مقرراتی که ایجاد میکنید سبب میشود انسجام اجتماعی با مخاطره مواجه شود و جامعه مقابل هم قرار بگیرد. در این مساله نیز پاسخ میدهیم که باید ببینیم چقدر انسجام اجتماعی برای ما مهم است؟
وی تصریح کرد: اصولا ادیان که آمدند تا حدودی انسجام اجتماعی را بهم زدند و آمدند که سبک خاصی از انسجام اجتماعی را ایجاد کنند. توصیهای که موسی بههارون و پیامبر به حضرت علی (ع) کردند این است که اگر یاورانی را داری که اقامه توحید کنی و حق را برقرار کنی این کار را انجام بده حتی اگر برخی مخالف باشند؛ اما اگر قدرت اقامه حق نداری و فقط هزینه برای خود و جامعه ایجاد کردی انسجام جامعه را بهم نزن.
زیبایی نژاد یادآور شد: بدنه انقلاب مطالبه دارند که حاکمیت در این عرصه ورود پیدا کند؛ زیرا نگران آینده و تربیت فرندان شان در آینده هستند چون اگر نمودهای جنسی فراوان شود تربیت فرزندان به مخاطره میافتد همچنین حاکمیتی دینی به تحفظات به احکام دینی شناخته میشود و اگر از احکام دینی تنازل پیدا کنید حاکمیت دینی نیستید. این استدلال درست است اما باید قیدی را رعایت کرد.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: در مطالبات باید به مقدورات و قدرت توجه شود و اگر بخواهید روی آرمانهای بلند پروازانه باشید و مقدورات و قدرت را در نظر نگیرید بیشتر هزینه ساز میشود.
زیبایی نژاد اضافه کرد: در مطالبه متدینان، دولت مسئول است در حالی که مردم و روحانیت هم مسئول هستند و دولت وظیفه تسهیلگری دارد. وظیفه حاکمیت تولید نیاز و مطالبه گری است. برای اینکه ظرفیت مردم به میدان بیاید باید کسانی که قدرت این امر را دارند به میدان بیایند و مردم را تحریک کنند.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده افزود: یکی از مسائلی که مردم را تحریک میکند این است که در آگاهیهای مردم هراس ایجاد شود. باید هراس موجه را ایجاد کنید که در آینده با چه تحولاتی روبه رو هستید. کوتاه آمدن از حقی مساله شما را تمام نمیکند بلکه چالشهای جدید ایجاد میکند و صحنه درگیری را چالشیتر میکند. همچنین باید یک آرمان تحقق یافتنی برای بدنه جامعه ترسیم شود یعنی احساس کنند کنشهایشان سرانجام دارد.
زیبایی نژاد با تاکید بر اینکه باید به همه به عنوان عضو یک خانواده نگاه شود، تصریح کرد: اگر یک فعل کسی خطا است نباید احساس کند که خطا نکرده است اما نباید هم به گونهای رفتار شود که به سمت دشمن برود.
استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: حاکمیت باید به اصلاح باورها و ارزشها را از اولین زمانهای تربیت پذیری یعنی مهدکودکها شروع کند، نباید آموزش و پرورش از اولویت خارج شود، معلم کسی است که بیش از این که آگاهی بدهد باید داوری در آگاهی را نشان بدهد.
بنابر گزارش حوزه، زیبایی نژاد در پایان عنوان کرد: طب اسلامی مانند طب سوزنی است که اگر پا درد میکند در کمر سوزن میزنند؛ زیرا عصبهای پا در کمر است پس باید به دنبال منشا بود. از حاکمیت باید یک صدا در بیاید و در گام اول باید یک تصمیم درست بگیرد و بعد با اعتماد به نفس و قدرتمندانه حرکت کند و از اقدامات جلف، هزینه ساز و سبک پرهیز کند.