شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد آملی لاریجانی با تاکید بر اینکه نظام جمهوری اسلامی ما نیازمند استنباطاتی است که در مقام اجرا کارایی داشته باشد، اظهار داشت: امروز ادعا می‌کنیم که باید علوم انسانی اسلامی تولید کنیم اما ابزار اصولی فعلی ما کفایت می‌کند! باید مقدمات دیگری ضمیمه کنیم و در این راستا نباید از توسعه علم اصول بهراسیم. علمای ما در طول زمان با همه مشکلات و کاستی‌هایی که در مقام عمل داشتند آثار فاخری تولید کردند و امروز علم اصول ما قابل عرضه به بیرون حوزه علمیه و حتی خارج از کشور است.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، مراسم رونمایی از «نرم افزار درختواره و کتابخانه جامع اصول فقه نسخه ۳» که از امکان جستجوی ۱۱۰۵ عنوان کتاب اصول در قالب ۱۷۵۳ جلد برخوردار است، با حضور جمعی از نخگبان حوزوی و سخنرانی آیت‌الله صادق آملی لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) ربرگزار شد.
در ابتدای مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین اکبر راشدی‌نیا، با اشاره به جایگاه علم اصول فقه و تاثیر آن در فهم و استنباط مسائل فقهی، گفت: اولین کسی که مباحث اصولی را مطرح و به شاگردانشان املاء فرمودند، امام محمدباقر علیه‌السلام و پس شهادت ایشان، امام صادق علیه‌السلام بوده‌اند. سپس عالمانی از شیعه مانند ملا محسن فیض کاشانی و شیخ حر عاملی، این احادیث را که مسائل علم اصول را مطرح کرده بودند، در کتابی گردآوری نمودند.
معاون پژوهشی مرکز نور با اشاره به آثار مهم اصولی از اهل‌سنت و شیعه افزود: اهل‌سنت تا قبل از قرن هشتم، آثار اصولی فراوانی و قوی ارائه نمودند. در شیعه از نیمه قرن دوازدهم تحولی در آثار اصولی رقم خورده است که متاسفانه بخشی از آنها به دستمان نرسیده. به دلیل متعدد بودن منابع، بسیاری از محققان و پژوهشگران نتوانستند همه مطالب را در اختیار داشته باشند. طبیعی است که بدون ابزارهای فناورانه امکان گردآوری همه منابع در یک کتابخانه امکان‌پذیر نخواهد بود.
امکانات نسخه سوم نرم‌افزار جامع اصول فقه
راشدی‌نیا در ادامه به امکانات نسخه سوم نرم‌افزار جامع اصول فقه اشاره نمود: تجمیع و تسهیل دسترسی به آثار اصول فقه، مهم‌ترین هدفی است که این نرم‌افزار برعهده دارد. جامع اصول فقه در دو بخش (کتابخانه) و (درختواره موضوعی) ساماندهی شده که در بخش کتابخانه، ۱۱۰۵ عنوان کتاب و رساله در ۱۷۵۳ جلد عرضه شده است که ۲۲۹ عنوان در ۴۰۱ جلد از منابع، به اهل‌سنت اختصاص دارد. در نسخه قبلی ۴۱۰ عنوان در ۹۱۴ جلد ارائه شده بود که در نسخه جدید، با افزایش تقریباً ۳ برابری مواجه هستیم! خوشبختانه در این نسخه ۵۷ عنوان کتاب خطی و سنگی هم ارائه شده که گردآوری، خوانش، تایپ و دیجیتالی‌کردن آنها، زحمت زیادی برای مجموعه مرکز نور داشته است.
وی به اتصال مباحث کتاب‌ها به ۲۲ باب از علم اصول فقه اشاره کرد و این قابلیت را از جدیدترین قابلیت‌های نرم‌افزار در این نسخه برشمرد. این قابلیت، امکان پیگیری حجم مطالب نگاشته شده در هر باب توسط نویسندگان مختلف و در قرن‌های مختلف را برای محققان امکان‌پذیر می‌کند.
معاون پژوهشی مرکز نور، تدوین درختواره موضوعی را بخش دیگری از امکانات نرم‌افزار جامع اصول فقه برشمرد و ابراز کرد: این بخش حاصل کاری پژوهشی طی ۲۰ سال بوده است که مباحث علم اصول را به ۱۵ منبع مرجع متصل نموده است. بزرگترین کمکی که این درختواره به محققان ارائه می‌دهد، گردآوری مباحث پراکنده از یک موضوع در منابع است که زمان قابل توجهی را برای پژوهشگران صرفه‌جویی می‌کند. این درختواره شامل ۱۰ شاخه اصلی و ۲۵۵۱ زیر مجموعه است که به متن کتاب‌ها وصل شده‌اند.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، ریاست محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ضمن تشکر از میهمانان و حاضرین در این جلسه، از تولیدکنندگان این محصول (اعم از پژوهشگران و مهندسین مرکز و عموم کاربرانی که بازخوردها و نکات و پیشنهادها را از نسخه قبل به مرکز ارائه نمودند) نیز تقدیر و تشکر نمود.
حوزه‌های علمیه باید به پرسش‌های زیاد نسل جوان امروز پاسخ دهد
در ادامه سخنران ویژه این مراسم، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. آیت‌الله صادق آملی لاریجانی ضمن تشکر از زحمات مجموعه مرکز نور بابت تولید نرم‌افزارهایی که منشأ تحول هستند، گفت: امروز نسل جوان پرسش‌های زیادی دارند که حوزه‌های علمیه باید پاسخگو باشند و این پاسخگویی به ابزار نیاز دارد؛ بنابراین نرم افزارهایی که در مرکز نور تولید شده است امکانات مهمی را در اختیار حوزویان و پژوهشگران قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: جستجوی منابع امروز معنای دیگری پیدا کرده است؛ با این این نرم افزارها و امکانات وسیع و تسهیل در جستجو منابع و فراهم شدن امکان تدبر و تحقیق، نمی‌توان به استفاده از چند کتاب محدود اکتفا کرد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه علم فقه نیاز به فحص و تدبر دارد، گفت: امروز هزاران کتاب فقهی با امکان جستجو در خدمت پژوهشگران قرار دارد که در این راستا باید از افرادی که از ابتدای تاسیس مرکز نور برای توسعه و بالندگی این مرکز و تولید نرم افزارهای شاخص تلاش کردند تشکر کنیم.
آملی لاریجانی با اشاره به عناوینی در علم اصول که دارای سرفصل و باب مشخصی نیستند و یافتن چنین مباحثی برای محققان، یک چالش علمی است، افزود: تجربه شخصی بنده در موضوع فلسفه اصول که از سال ۷۸ تا ۸۸ آن را دنبال می‌کردم، این است که یافتن موضوعاتی که مبدأ برای مباحث دیگر هستند – مانند موضوع حکم که در مواضع متعددی با ماهیت حکم کار داریم ولی در جایگاه واحدی ندارد و ذیل مباحث دیگر مطرح شده است – به راحتی امکان‌پذیر نیست و خیلی از محققان شاید نتوانند همه مواضع را فحص کنند و به این موضوع برسند. ذهن هم محدود است و همه مواضع در ذهن نمی‌ماند. بنده با یک جستجو گاهی به ۵۰۰ مورد می‌رسیدم که خیلی برایم ارزشمند بود و الان با این کار موضوعی که انجام گرفته، خیلی کار بزرگی رقم خورده است و بسیار از وقت محققین را صرفه‌جویی می‌کند و برای اهل فحص و تحقیق، یک ابزار مناسب و خوبی است.
نباید از توسعه علم اصول بهراسیم
استاد عالی حوزه علمیه قم تصریح کرد: بسیاری از اشکالات به علم اصول وارد نیست بلکه نتیجه نحوه کار در حوزه‌های علمیه است بنابراین باید تقسیم کار معقولی در حوزه انجام شود و به این معنا که افراد با توجه به عرصه‌های مختلف به بخش‌هایی از علم اصول بپردازند. امروز ادعا می‌کنیم که باید علوم انسانی اسلامی تولید کنیم اما ابزار اصولی فعلی ما کفایت می‌کند یا نه نیاز به تکمیل دارد و باید مقدمات دیگری ضمیمه کنیم؛ لذا در این راستا نباید از توسعه علم اصول بهراسیم.
آملی لاریجانی اظهار کرد: امروز نظام جمهوری اسلامی ما نیازمند استنباطاتی است که در مقام اجرا کارایی داشته باشد. این نرم افزارها به توسعه علم کمک می‌کند و نیازهای پژوهشگران را در راستای تحقیق و پاسخگویی به سوالات جوانان برآورده می‌کند.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه علم اصول مقدمه فقه است، تصریح کرد: علمای ما در طول زمان با همه مشکلات و کاستی‌هایی که در مقام عمل داشتند آثار فاخری تولید کردند و امروز علم اصول ما قابل عرضه به بیرون حوزه علمیه و حتی خارج از کشور است؛ نباید از این خوان نعمت گسترده غفلت کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، به ضرورت ترویج و رساندن دانش بزرگان به عموم علاقمندان در جهان اشاره کرد و افزود: ما بر سفره با برکتی از آثار بزرگان از گذشته تا حال نشسته‌ایم و از علم و فکر آنها بهره می‌بریم. حیف نیست که به خاطر وسعت این دانش و عظمت آن، از ترویج آن دست بکشیم؟ مثلاً در مباحث زبان و الفاظ بسیار حرف داریم که با فیلسوفان غربی قابل طرح و عرضه است. با اینکه فیلسوفان غربی به صورت تخصصی به یک موضوع پرداخته‌اند ولی علماء ما در موضوعات مختلف و وسیع علم اصول، تحقیق داشته‌اند اما باز هم مباحث قابل توجهی عرضه داشتند. ما حرف برای گفتن داریم و حیف است که این مباحث در مجامع علمی دنیا مطرح نشود. این تلاشی که در مرکز نور انجام گرفته، بسیار کار بزرگ و مفیدی است.
لاریجانی بر لزوم تسهیل دسترسی حوزویان به نرم افزارهای مرکز نور تاکید کرد و گفت: با توجه به مسائل مالی حوزویان باید سعی شود که این نرم افزارها با قیمت مناسب در اختیار آنها قرار گیرد.
تقاضا دارم به راه‌های جدید بیندیشند
وی بیان کرد: تا به حال مرکز نور کارهای فاخری تولید کرده است و همواره در حال توسعه فعالیت‌ها است؛ در این راستا تقاضا داریم که به راه‌های جدید بیندیشند. در مغرب زمین برخی معتقدند کامپیوتر می‌تواند فکر کند، اگر چه ما مبانی این رویکرد را نمی‌پذیریم اما این مسئله منافاتی با این امر ندارد که کامپیوتر مقدمات فکر کردن را فراهم کند؛ مباحثی همچون هوش مصنوعی می‌تواند کار پژوهشی را تسهیل و تسریع کند، لذا نیاز است که این آزمون و خطاها انجام شود.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اشاره به اینکه باید راه‌های جدیدی همانند هوش مصنوعی را هم دنبال کرد و از این ظرفیت‌های جدید نیز بهره برد. اظهار کرد: باید از رهبر معظم انقلاب تشکر کرد، زمانی که هنوز کسی به ارزش کار رایانه و فناوری اطلاعات واقف نبود، به شروع کار این مرکز تاکید داشتند و هنوز هم این حمایت‌ها از طرف ایشان ادامه دارد. امروزه کمتر کسی است که بدون این ابزارها بتواند کار علمی جامعی انجام دهد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نرم‌افزار جامع اصول فقه ۳، اینجا کلیک کنید.
