شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه‌های علمیه در دیدار اساتید، فضلا، مسئولان و کارشناسان آموزشی «نکات تحلیلی پیرامون طرح جدید آموزش حوزه» را مطرح کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در دیدار اساتید، فضلاء، مسئولان و کارشناسان آموزشی حوزه به طرح «نکات تحلیلی پیرامون طرح جدید آموزش حوزه» پرداخت که در ادامه متن کامل آن را می‌‌خوانید:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ در آغاز باید از همه اساتید و طلاب و فضلا و شخصیت‌هایی که در خصوص طرح جدید مصوب شورای عالی حوزه‌های علمیه برای سطوح عالی، اظهارنظر و تایید یا نقد کرده‌اند، صمیمانه و متواضعانه تقدیر و تشکر نمایم. شخصیت‌های زیادی از اساتید محترم و فضلا و طلاب نظر دادند از همه آنان تشکر می‌کنم، چه موافقان و چه ناقدان محترم و تقاضا دارم که این مسیر نقد و بررسی ادامه پیدا کند و مدیریت و شورای عالی نیز مشتاقانه از نظرات و اقتراحات استقبال میکنند و بهره خواهند برد، این برنامه و طرح آزمایشی است و به ارزیابی و بازسازی و اصلاح و تکمیل نیاز دارد و از این جهت از همه تقاضا داریم که در این زمینه همراهی و همکاری کنند.
قطعاً هدف و غرض اساسی و کلان همه موافقان و ناقدان یکی است و واقعاً همه آنان و ما عزت، عظمت، مجد، صیانت از اصالت و سنت‌های حوزه و پاسداری از میراث گران‌بها و تاریخی و عمق حوزه و پاسخگویی حوزه را خواهانیم، ممکن است در روش‌ها و شیوه‌ها تفاوت فکری یا اختلاف روش‌ها و سلایق باشد اما علی القاعده بزرگان و استادان گرانقدر و موافقان و ناقدان یک هدف را دنبال میکنند و همه ما باید بر اصالت حوزه و صیانت از جایگاه حوزه و حفظ این تراث عظیم پای بفشاریم.
تحلیل ناقدان طرح
اشاره‌‌ای می‌کنم به دیدگاه‌هایی که در ارتباط با متون و منابع اصلی حوزه و منابع دراسی حوزه است بعضی نقد دارند و مخالف با تغییر و تعدیل متون سطوح عالی‌اند و معتقدند که تغییر و حتی در حد تخییر در آن‌ها درست نیست و دغدغه‌ها و دلایلی دارند که حاوی نکات مهمی است و برخی از آن‌ها عبارت است از:
۱- ارتباط طلاب و اساتید با متون و منابع و تراث بزرگان گذشته اصل مهمی است و باید مصون بماند.
۲- سنگینی و فخامت این متون موجب عمق میشود و تعمق بیشتر ایجاد می‌کند.
۳- یک نصاب علمی فقهی اصولی برای همه طلاب لازم است و این امر با همین کتاب‌ها و متون به دست می‌‌آید.
۴- این متون آزمایش خودشان را در گذر زمان پس داده‌اند، ورزیده شده و آزموده شده‌اند.
۵- به طور کلی باید نسبت به تزلزل در فرایند علمی حوزه حساس بود و از اختلال در روند تربیت نیرو در حوزه و پیمودن مسیر اجتهاد نگران بود.
۶- متون فعلی اکنون دارای اساتید برجسته و شرح‌ها و تعلیقه‌های متعدد است و اینها در فرایند تدریس و تدرس موثراند اما متون جدید کمتر از این سرمایه برخوردار است.
۷- هنوز از متون فاخر و برخوردار از همه مزایا محروم هستیم و نباید استعجال نمود.
اینها نکات مهم و قابل توجهی است. از سوی دیگر شخصیت‌ها و اساتیدی با تغییر در متون موافقند و بر آن هم اصرار میکنند، دلایلی هم دارند که عبارت است از:
تحلیل موافقان طرح
۱- در حوزه فقه و اصول به رغم عظمت اساتید بزرگ و چهره‌های عالیقدری مثل شیخ انصاری که پایه‌گذار و موسس بودند و جریان فقه و اصول ما وام‌دار آن‌ها است و چهره‌هایی مانند مرحوم بهبهانی و شیخ اعظم و آخوند خراسانی که جریان فکر عمیق اصولی و فقهی را تعمیق دادند و بنیانگذار بودند، اما بعد از مرحوم شیخ و آخوند، بزرگانی مانند مرحوم نایینی، مرحوم آقا ضیا و مرحوم اصفهانی و در دوره‌های معاصر شخصیت‌های بزرگی مثل مرحوم حاج شیخ، مرحوم آقای خویی، مرحوم آقای داماد، مرحوم حضرت امام، شهید صدر و دیگر بزرگانی که در طول این دوره گام‌های بزرگی در تقویت و پیشبرد فقه و اصول بر داشتند و بر این برگ درخشان، نقاطی افزودند و ره‌آورد فکری آنان در متون فعلی، برغم همه عمق و ارزش آن‌ها، منعکس نیست.
۲- باید به مسائل نو و معاصر و پرسش‌های جدیدی و مسائل مستحدثه پرداخت و میراث تاریخی حوزه با این پرسش‌های جدید گره بخورد و پاسخگو باشد.
۳- متن ضمن اینکه باید عمیق و عریق و دقیق باشد اما در عین حال باید روانی لازم را داشته باشد که بتواند با سرعت بیشتر مطالب به طلاب منتقل شود.
۴- طبق سنت حوزه محدوده‌های امتحانی جمع و جور تر باشد که بیش از دو سه درس از دروس اصلی در برنامه طلبه نباشد تا بتواند مباحثه و عمق پیدا کند و سنت‌هایی مثل مباحثه و بحث با استاد و عمق و استمرار یابد.
۵- استعدادها و علایق و انتخاب‌ها متفاوت است و این تفاوت باید در نوع برنامه دیده شود.
این نکات مجموعه‌‌ای از مباحثی است که مخالفان و موافقان تغییر متون مطرح میکنند، اما آنچه که باید در مورد طرح جدید مطرح کرد این است که در این طرح که مصوب شورای عالی است و برای آن با تعداد زیادی از اساتید و طلاب مشورت شده است و دوستان کار کرده و سعی کرده که یک راه میانه برود که تا حد زیادی قابل قبول همه حوزویان باشد. اگرچه هیچ طرحی نمی‌‌شود همه به معنای دقیق موافق آن باشد.
تحلیل ویژگی‌های طرح
۱- در مورد کتاب شریف مکاسب چون به متن بدیل متقن دسترسی پیدا نشده است عینا باقیمانده است و تنها مکمل‌هایی برای آن پیش بینی شده و فقط محدوده‌های امتحانی تغییر کرده است تا لطمه‌ای به نحوه تدریس اساتید وارد نشود؛ بنابراین متن مکاسب همچنان بدون بدیل و به عنوان محور باقی مانده و صرفا بعضی از مکمل‌ها برای آشنایی طلاب با مباحث جدید و گره خوردن مباحث کتاب با مباحث امروز پیش‌بینی شده است.
۲- در حوزه اصول، کتاب شریف رسائل همچنان حفظ شده است و بدیل کلی ندارد و غیر از تغییر در محدوده‌های امتحانی، مکملی هم برای آشنایی با مباحث جدید اصول پیش بینی شده است و آن عبارت است از کتاب الفائق.
۳- در کفایه با توجه به نظراتی که وجود دارد مبنی بر اینکه متن حلقه ثالثه می‌تواند پاسخگو باشد و بزرگانی هم این را می‌‌گویند، به عنوان بدیل کاملاً تخییری معرفی شده است.
۴- تعیین محدوده‌ها فقط برای امتحان است و اگر کسی وقت بیشتری بگذارد و اوقات بیشتری را مصرف کند و بیشتر بخواند تشویق هم خواهد شد و محدوده‌ها صرفا برای امتحان است.
۵- افزون بر اینها کل برنامه‌های جاری و قدیم و جدید اختیاری است و هیچ الزامی بر برنامه جدید نیست، ضمن اینکه همه آن‌ها در حدود ۸۰ درصد مشترک‌اند و برنامه‌های نرم افزاری و سامانه‌ها هم با زحمت زیاد دوستان امکان انتخاب را برای استاد و طلبه فراهم آورده است.
۶- این برنامه به نحوی طراحی شده است که بیشترین اختیار را در نحوه تدریس و تدرّس به اساتید و طلاب می‌‌دهد و تلاش شده سنت آزادی درسی بیش از گذشته در آن وجود داشته باشد. اساتید برای اولین بار محدودیتی برای طول مدت درسی ندارند و هیچ نگرانی بابت اتمام محدوده‌ها مانند سابق نخواهند داشت. همان‌طور که تلاش میشود در انتخاب محدوده‌ها نیز اختیار داشته باشند؛ و هر چند حداقل لازم برای امتحان معرفی شده ولی دست اساتید و طلاب برای تمام‌خوانی بیش از گذشته باز می‌‌باشد.
۷- در برنامه جدید آموزشی حوزه تعداد امتحانات بیش از گذشته است و لذا طلاب و اساتید نگران ایام خاص امتحانی نباید باشند. این موضوع هم به نشاط علمی طلاب کمک شایانی خواهد کرد و هم با تدبیری که عزیزان آموزش خواهند داشت طلاب عزیز آرامش بیشتری برای درس خواندن و امتحان دادن خواهند داشت که قطعا سبب ارتقای علمی حوزه خواهد شد و در جهت رفع دغدغه عمومی اساتید نسبت به علمیت طلاب قدمی موثر محسوب می‌‌گردد.
۸- برنامه جدید ارزیابی و تکمیل میشود و آزمایشی است، الان هم اعلام میکنیم هر کس هر نظری دارد منعکس کند، جلسات می‌‌گذاریم گفت و گو میکنیم بعد اینها را به شورای عالی منعکس میکنیم.
در متون سطح یک هم بدیل‌های اختیاری زیادی قرار داده شده است، مثلاً برای الموجز، معالم و حلقه اولی برای اصول فقه حلقه ثانیه و الوسیط و حتی بخشی از قوانین بدیل معرفی شده است و مانند اینها و در هر حال هم آشنایی با متون قدیم امری درستی است و در برنامه‌ها دیده شده و هم توجه به تحولات معاصر هم لازم است و قطعاً حوزه باید با همدلی و وفاق و هم اندیشی، پیش برود، همه ما عظمت، مجد و کیان حوزه را دنبال میکنیم و امیدواریم با این اصلاحاتی که در برنامه به عمل می‌‌آید گامی به جلو برداریم و با ارزیابی ان شاءالله بعد هم تکمیل‌هایی که لازم است انجام خواهد شد.
مجددا از همه کسانی که در این زمینه کمک و همراهی کردند از موافق و ناقد تشکر می‌کنم و امیدواریم ان شاءالله با این راه میان‌های که انتخاب شده و تخییر کاملی که در همه اینها وجود دارد بتوانیم گامی به جلو برداریم به شکل نسبی ارای بسیاری از بزرگان که در دو طرف مسئله نکاتی دارند در این جمع بشود.
برای نقد و بررسی ده‌ها طرح مهم دیگر حوزه از همه اساتید و محققان و طلاب و فضلای ارجمند یاری می‌‌طلبم و از همه بخش‌ها می‌‌خواهم که زمینه آن فراهم آورند و بحمدلله ده‌ها طرح در زمینه‌های گوناگون در حال اجرا و اقدام است.
