شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
چاپ دوم کتاب «مبانی اصولی شیخ اعظم انصاری» با تصحیح و اضافات که مشتمل بر ۱۵ فصل و ۲۵۹ عنوان و با مطالعه خط به خط همه کتب شیخ انصاری تدوین شده است، توسط انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) به زیور طبع آراسته شد.
اختصاصی شبکه اجتهاد: در طول تاریخ تشیع، فقها و اصولیان زیادی ظهور و بروز کردند که یا دارای ابتکار و خلاقیت بوده و موجبات پیشرفت این دو علم را فراهم آوردند یا به ترویج و تثبیت آن کمک کردند. به‌تدریج ادوار مختلفی در این پیشرفت‌ها شکل گرفت. شیخ اعظم انصاری یکی از کسانی است که در پیشرفت اصول و فقه نقش بسزایی ایفا کرد. او این دو علم را در حد چشمگیری ترقی داد؛ ولی متأسفانه آن‌گونه که باید و شاید به دقت کلمات او تحلیل نشد؛ تا جایی که فقهای بعدی برخی از مبانی او را به‌خوبی تلقّی نکردند و لذا مورد اشکال قرار گرفت.
از آنجایی که مرحوم شیخ انصاری شخصیتی کم‌نظیر در این زمینه است و بسیاری از مبانی او شناخته شده نیست یا زوایای آن به‌خوبی تبیین نشده و نیز برخی از مبانی تحت عنوانی در اصول مطرح نشده است، سید حسین منافی از پژوهشگران و دانش‌آموختگان مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بر آن شد تا با تتبّع در کلمات شیخ انصاری مبانی اصولی ایشان را در حد وسع استخراج نماید.
اجتهاد: در ابتدا بفرمایید چه ضرورتی برای تدوین کتاب مبانی اصولی شیخ انصاری وجود داشت و آیا پیشینه‌ای دارد؟
منافی: در اهمیت و ضرورت پرداختن به این موضوع همین بس که آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی راجع به مقام علمی و آثار جناب شیخ مرتضی انصاری (ره) می‌فرماید: در حال حاضر تحقیقات شیخ در هر مسأله‌ای جزء تحقیقات درجه اوّل است و این‌گونه نیست که بگوییم اکنون علما ۱۶۰ سال تحقیق کرده‌اند و به آرای بهتری از آرای شیخ دست یافته‌اند و نظریات اصولی و فقهی شیخ دیگر کهنه شده است؛ بلکه درست بر عکس است و چنین به نظر می‌رسد که آرای شیخ مرحله نهایی را طی کرده و پس از وی تنزل آغاز شده است؛ به هر حال تفوق علمی شیخ در یک قرن و نیم گذشته قولی است که جملگی بر آن‌اند. رسائل را با کتاب‌های دیگر مقایسه کنید. ببینید چقدر فکر بالاست! همین مسئله انسداد را نگاه کنید. انسان را مبهوت می‌کند. آن‌قدر ابتکارات مرحوم شیخ زیاد است که نمی‌توان آن‌ها را فهرست کرد.
اما نسبت به پیشینه تحقیق باید گفت، تاکنون به‌طور کامل مبانی اصولی شیخ انصاری جمع‌آوری نشده است و این موضوع پیشینه چندانی ندارد؛ البته برخی به‌صورت بسیار محدود و جزئی، بخشی از مبانی اصولی یا ابتکارات اصولی ایشان را جمع‌آوری کرده‌اند که می‌توان به «بینش و روش اجتهاد در مکتب شیخ انصاری، نوشته مهدی هادوی»، «نوآوری‌های شیخ اعظم انصاری در اصول و فقه، نوشته سیّد نورالدّین شریعتمدار جزایری»، «نوآوری‌های شیخ در اصول، نوشته أحمد سبط الشّیخ» و «الشیخ الأنصاری و تطوّر البحث الاصولی، تحقیق مؤسّسه نشر اسلامی» اشاره داشت.
اجتهاد: این پژوهش چه فوایدی می‌تواند برای طلاب و فقه‌پژوهان داشته باشد؟
منافی: روشن شدن زوایای مختلف تک‌تک مسائل اصولی؛ کشف تناقض‌های محتمل در کلمات شیخ انصاری که در برخی از این موارد، انسان را برای درک وجه جمع بین کلمات ایشان به تکاپو می‌اندازد و روشن شدن مبانی شیخ که مقصود و مراد وی را در بسیاری از موارد در مکاسب و غیر آن تبیین می‌کند؛ برخی از فواید این پژوهش است.
اجتهاد: حضرتعالی برای تبیین و جمع‌آوری مبانی اصولی شیخ اعظم، آیا به تمام آثار ایشان مراجعه داشته‌اید؟ و اینکه اثر در چه مباحثی سامان یافته است.
منافی: بله، چاپ دوم اثر مشتمل بر ۱۵ فصل و ۲۵۹ عنوان است و این مبانی با توجه به مطالعه خط به خط همه کتب شیخ انصاری جمع‌آوری شده است که ۳۹ جلد می‌باشد.
کتاب در پانزده فصل به نگارش درآمده است؛ «فصل اول: ظواهر»، «فصل دوم: عرف»، «فصل سوم: مفاهیم»، «فصل چهارم: عام و خاص»، «فصل پنجم: مطلق و مقید»، «فصل ششم: اجماع و شهرت»، «فصل هفتم: علت و حکمت»، «فصل هشتم: عقل»، «فصل نهم: سیره»، «فصل دهم: سنت»، «فصل یازدهم: جبر و وهن»، «فصل دوازدهم: انسداد»، «فصل سیزدهم: اصول عملیه»، «فصل چهاردهم: تعارض»، «فصل پانزدهم» ملاکات و خاتمه در معنای و الانصاف».
اجتهاد: در پایان بفرمایید چاپ دوم اثر نسبت به چاپ قبلی دارای چه مزیتی است.
منافی: اول اینکه، اشتباهاتی که در چاپ اول وجود داشت مورد تصحیح قرار گرفت. دوم، برخی شواهد که نیاز به توضیح داشت مورد تبیین قرار گرفت تا مخاطب بهتر بتواند از این کتاب بهره برد. سوم، حدود هفتاد عنوان به عناوین قبلی اضافه شده است. چهارم، در چاپ قبلی تنها کتاب مکاسب و رسائل مورد مطالعه دقیق قرار گرفته بود و همان‌طور که گفته شد در این چاپ تمام کتب شیخ انصاری به صورت کامل مطالعه شد تا مبانی اصولی شیخ اعظم از آن‌ها استخراج گردد.
یادآوری می‌شود، علاقه‌مندان جهت تهیه این کتاب می‌توانند به آدرس قم، نبش میدان معلم، مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) مراجعه نموده و یا با شماره تلفن: ۰۲۵۳۷۷۴۹۴۹۴ تماس حاصل نمایند.
