شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اگر وحدت اجتماعی بخواهد شکل بگیرد این وحدت بر پایه تحقق اصولی چند است به‌واقع این اصول در صورت رعایت ارکان وحدت اجتماعی را شکل می‌دهند و هرچه تحقق این اصول و ارکان به صورت کامل‌تر و قوی‌تری صورت بگیرد وحدت اجتماعی بین امت فعال‌تر و پویاتر تحقق می‌پذیرد. این اصول عبارتند از تعارف، برادری، تعایش، تعاشر، تغافل، تعاون و تسابق.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «وحدت اسلامی» (امت واحده اسلامی) هفته گذشته در ادامه سلسله نشست‌هایی به مناسبت چهل‌سالگی انقلاب اسلامی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، به سخنرانی پرداخت.
مبلغی با اشاره به اصطلاح «امت» بیان کرد: این اصطلاح در قرآن به دو صورت به کار گرفته شده است؛ نخست به‌کارگیری عام و لغوی است که به معنای مجموعه‌ای از مردم است که یک یا چند عامل از عوامل نژاد، جغرافیا، زبان و دیگر عوامل سبب تشکیل آن می‌شود. دوم به‌کارگیری خاص با محوریت شریعت است که بر اساس این به‌کارگیری، معنای امت، مجموعه‌ای از انسان‌هاست که بر پایه یک دین و شریعت، قوام و شکل می‌گیرند. این افراد می‌توانند از نژادهای مختلف، زبان‌های مختلف و در مناطق جغرافیایی مختلف باشند.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم گفت: واژه و اندیشه «امت واحده» در قرآن کریم در چهارچوب معنای خاص طرح و ارائه شده است. در این چهارچوب، امت یعنی مجموعه‌ای از مردم که بر پایه شریعت نبی اکرم(ص) قوام و کیان یافته‌اند و اختصاصی به صاحبان یک زبان یا ساکنان یک منطقه خاص یا یک نسل ویژه ندارد.
اختلاف در شریعت، از روی ستم است
عضو خبرگان رهبری با اشاره به موضوع «اختلاف درباره شریعت» اظهار داشت: این اختلاف به دو صورت متصور است؛ اختلاف بر شریعت و اختلاف در شریعت. در اختلاف نوع نخست اختلاف به صورت مذهبی و اجتهادی بر اینکه شریعت چیست انجام می‌گیرد؛ یعنی اینکه آیا این حکم، حکم شریعت است یا آن حکم؟ البته اختلاف بر شریعت، اختلافی جامع و فراگیر و کلی نیست چون که مشترکات بسیاری در بین مذاهب وجود دارد که برخی از این مشترکات فرااجتهادی هستند، یعنی بدیهیات فقهی بوده و برخی مشترکات، مشترکات اجتهادی هستند یعنی مذاهب به‌رغم اجتهادهای مختلف خود، نهایتاً به یک نقطه می‌رسند.
مبلغی با اشاره به اینکه در کنار اختلاف بر شریعت، اختلاف در شریعت وجود دارد، گفت: اختلاف در شریعت به تعبیر قرآن اختلافی است که از سر بغی و ستم انجام می‌گیرد یعنی با اینکه می‌دانند چه چیزی حکم خداوند است و شریعت کدام است می‌آیند و با همدیگر از خاستگاه ستم و ظلم اختلاف می‌کنند. چنین اختلافی از خاستگاه‌های سیاسی- اجتماعی و ناهنجاری‌های فرهنگی شکل می‌گیرد و به جای رعایت و درک مصلحت امت مصالح گروهی محل توجه قرار می‌گیرد. استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: بر اساس آنچه گذشت این نکته آشکار می‌شود که نمی‌توان عملاً جلوی اختلاف بر شریعت را گرفت چون که مذاهب متفاوتی شکل گرفته‌اند و عملاً و عیناً اختلاف بر شریعت به‌مثابه یک واقعیت در بستر تاریخ شکل گرفته است از این رو وحدت امت به معنای وحدت فکری و مذهبی نیست بلکه این وحدت به معنای وحدت اجتماعی است.
اصول وحدت اجتماعی مسلمین
مبلغی یادآور شد: با بیان مقدمات گذشته به این نتیجه می‌رسیم منظور از امت اسلامی مجموعه انسان‌های دارای مذهب خاصی نیست بلکه همه مذاهب اسلامی داخل امت اسلامی است و بر اساس بیان نبی مکرم اسلام(ص) امت پیامبر دارای فرقه‌های مختلفی است و البته هرچند که یکی از این مذاهب حق است، اما امت اسلامی شامل تمام مذاهب خواهد بود و طبعاً هر مذهب که مدعی است مذهب حق باید امت را به خاطر ادعای خود به هم نریزد.
مبلغی ابراز داشت: اگر وحدت اجتماعی بخواهد شکل بگیرد این وحدت بر پایه تحقق اصولی چند است به‌واقع این اصول در صورت رعایت ارکان وحدت اجتماعی را شکل می‌دهند و هرچه تحقق این اصول و ارکان به صورت کامل‌تر و قوی‌تری صورت بگیرد وحدت اجتماعی بین امت فعال‌تر و پویاتر تحقق می‌پذیرد. این اصول عبارتند از تعارف، برادری، تعایش، تعاشر، تغافل، تعاون و تسابق.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه با اشاره به آیه ۱۳سوره حجرات خاطرنشان ساخت: خدای تعالی در قرآن کریم می‌فرماید ما اقوام و ملت‌ها را آفریده‌ایم برای شناخت همدیگر، مسأله شناخت بین اقوام پروژه بزرگ قرآنی برای کل بشریت است وقتی اسلام برای کل بشریت تعارف را مطرح می‌کند به‌طریق‌اولی امت باید در بین خود این شناخت متقابل را جدی‌تر، دقیق‌تر و به‌روزتر دنبال کند و آن را مقدمه تعامل و همکاری بین خود قرار دهد. شناخت و همکاری بین ملت‌ها باید به صورت عادلانه صورت پذیرد و نباید مذاهب با تمرکز بر تحکم‌ورزی بر پایه افکار خود با همدیگر مقابله کنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: بعد از مسأله شناخت بین امت‌ها همزیستی مطرح می‌شود، امام‌باقر(ع) می‌فرماید صلاح مردم در همزیستی است، همزیستی دارای چهار رکن است؛ نخست معاشرت نزدیک به هم، دوم تغافل نسبت به مناسک مذهبی خود، سوم زیرکی و دانایی نسبت به خطرات موجود در جامعه همچون حرکات سیاسی دشمنان اسلام، چهارم برادری که به نص قرآن و سبک زندگی نبی مکرم اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) اهل تشیع و اهل سنت با همدیگر برادر دینی هستند.
تقریب در کنار اختلاف
مبلغی گفت: این را باید بدانیم که طبق تعالیم الهی جنگ و دشمنی‌های بین مذاهب سبب از بین رفتن برادری بین مذاهب اسلامی نخواهد شد، جنگ‌های موجود در جهان اسلام سبب جدایی امت اسلامی نمی‌شود و قرآن کریم به مسلمین در کنار بیان دفاع از مظلوم، اصل اصلاح بین‌الاخوه را فرض کرده است.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: تقریب یک اصل الهی است که از روایات نبی مکرم اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) قابل استخراج است و باید بدانیم که تقریب در کنار وجود اختلاف‌های فکری ضروری می‌شود. امروز مسأله تقریب از اوجب واجبات است و ما باید با نزدیک کردن امت‌های اسلامی به برادری برسیم و من معتقدم که مجمع تقریب باید اهل سنت را در کادر اصلی و سطح بالای خود حضور ببخشد. اگر جامعه اسلامی به سمت اختلاف برود قطعاً ضررهای غیرقابل جبرانی حاصل می‌شود.
مبلغی اظهار کرد: ندای شیرین تقریب بین مذاهب از جمهوری اسلامی امروز شنیده می‌شود اما باید سازوکار این مسأله حاصل شود، حیف است بخش‌های اساسی از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در این زمینه روی زمین بماند. اهل تشیع و اهل سنت باید با هم و به دور از ایجاد مشکلات و اختلاف‌ها، همچون دو تیم ورزشی تسابق بر خیرات داشته باشند، از همدیگر سبقت بگیرند و باید قرآن را محور کارهای خود قرار دهند.
استاد حوزه علمیه قم گفت: انقلاب اسلامی در امر تقریب عملکرد خوبی داشته که البته باید فعالیت خود را در این زمینه بیشتر کند زیرا وحدت امت یک «اصل فرا اصول» است و اصول دیگر در چهارچوب وحدت می‌توانند زمینه بروز و ظهور پیدا کند و مصالح دیگر نمی‌توانند ما را وادار کنند وحدت بین امت را کوچک کنیم.
وی در پایان یادآور شد: از فعالیت‌های انقلاب اسلامی در زمینه وحدت می‌توان به سه تحول اشاره کرد، نخست ایجاد نهاد مستقل تقریب مذاهب، دوم اینکه مسأله تقریب یک اصل راهبردی در کشور است، سوم برداشتن گام‌های خوب در مسأله وحدت بین امت.
