شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شاگرد مرحوم صفایی گفت: استاد صفایی به نیات افراد توجه داشتند و معتقد بودند ولایت فقیه به دیکتاتوری منجر نمی‌شود. وقتی براساس تقوا و عدالت، ولی فقیه انتخاب شود، دیگر دیکتاتوری معنا ندارد.
به گزارش شبکه اجتهاد، سی‌امین قسمت از فصل جدید از برنامه‌ی تلویزیونی «مصیر» کاری از گروه اجتماعی شبکه چهار سیما، با موضوع «ولایت فقیه در اندیشه استاد صفایی» با اجرای محمدمهدی ابراهیمی نصر روی آنتن رفت.
حجت‌الاسلام مسعود حیدری نیک، شاگرد مرحوم استاد علی صفایی حائری مشهور به ع. ص، درباره جایگاه ولایت در منظومه دین از نگاه وی گفت: در مجموعه نوشته‌های ایشان، بحث درباره ولایت رسول، ائمه و ولی فقیه بسیار زیاد است. ایشان از اینجا آغاز می‌کنند که من نوعی، روابطی با خودم، اشیا، افراد و جامعه دارم و برای این ارتباطات امکانات مختلفی مثل عقل، احساس، غرائز، علوم و تجربه دارم. از طرفی یک انحراف من در طبیعت تأثیر گذار است. آیا این امکانات جوابگو روابط اینچنین عمیق است؟ اگر بله، پس به خدا و رسول و امام چه نیازی است؟ اما می‌بینیم که این امکانات محدود هستند و خطا دارند پس نیاز به جهت دهی داریم. نیاز به کشف و جهت دهی به استعدادهای فراوان وجودی خودمان داریم و تنها یک فرد آگاه و آزاد از هواها و کشش‌ها می‌تواند این مسئولیت را داشته باشد. این ویژگی همان عصمت است که در معصوم عینیت می‌یابد.
وی درباره ضرورت تشکیل حکومت دینی تشریح کرد: از نظر استاد صفایی، بدون دین امکان حیات نیست. دین نظام‌هایی دارد که جایگاه اعمال و اجرای آن فقط در حکومت است. اگر تنها به توحید و معاد قائل باشیم هم اجازه حکومت به کسی جز خدا یا مشخص‌شده از سوی خدا را نمی‌دهیم. استاد صفایی تاکید دارند که حکومت فقط حق معصوم است و در زمان غیبت، ولی فقیه زمینه ساز حکومت معصوم است.
این پژوهشگر، ویژگی‌های ولی فقیه در نگاه استاد صفایی را این طور بیان کرد: فقیهی باشد که از خودش نگوید و سخنش سخن خدا باشد، مسلط به وحی باشد، آشنا به کلام معصوم باشد، معیارهای استنباط را بشناسد، مقاصد کلام معصوم را دریابد و ابواب مختلف فقه را بداند. این‌ها جدا از ۴ شرط ولی فقیه و عدالت اوست. ایشان پس از توضیح ادله نقلی ولایت فقیه، سعی می‌کنند ادله از بنای عقلا، بنای وکالت و توسعه امور حسبیه برای اثبات ولایت فقیه را بیان کنند. استاد صفایی معتقدند اطاعت از ولی فقیه در حوزه اختیاراتش لازم و واجب است.
حیدری نیک درباره شبهه حضور فقیهان در دربارها پیش از تشکیل حکومت دینی توضیح داد: «استاد صفایی در پاسخ به این شبهات می‌گویند که علت این حضور تهدیدات عثمانی علیه تشیع، امکان دستیابی به منابع شیعه و کنترل حکام بوده است و البته شاهان، مثلاً شاهان صفویه دم از دین می‌زدند و ما پس از گذشت سال‌ها متوجه دروغشان شدیم و شاید اگر در همان زمان بودیم ما هم اشتباه می‌کردیم.
این استاد حوزه و دانشگاه وظیفه اصلی فقیه را بیان کرد: استاد صفایی وظیفه اصلی را تغییر تلقی مردم از خودشان و شناخت ارزش‌ها و اهدافشان و ساختن مهره‌های کارآمد انسان یعنی انسان سالم و مصلح می‌دانستند. استاد صفایی مانند امام خمینی (ره) آنچه در خصوص ولایت فقیه در قانون اساسی آمده را کف وظایف و شئون ولی فقیه می‌دانستند و برای او شأن هدایت، تربیت به وسیله بینات، انذار، بیان احکام، قضاوت، حکومت، اجرای حدود، وکالت، ولایت در امور حسبیه و… قائل بودند.
حیدری نیک در خصوص وظایف سایر فقها بیان کرد: استاد صفایی یک شعار درباره حکومت و نظام داشتند؛ توجیه حماقت است، تضعیف خیانت است، تکمیل رسالت است. تمام رفتار و اقدامات ایشان بر همین اساس بود. با وجود همه تهمت‌ها و آزارها ایشان حمایت خودشان را ادامه دادند. در جبهه حضور پیدا کردند و فرزند جوانشان شهید شدند. بسیاری از مخالفت‌ها پس از سخنرانی ایشان در تالار رودکی سال ۶۰ شروع شد که افرادی از آن جمع بعدها خودشان به این تهمت‌ها مبتلا شدند. ایشان حتی از مخالفین خود حمایت می‌کردند و اگر گرفتار می‌شدند به آنها کمک می‌کردند.
شاگرد استاد علی صفایی در خصوص نظر رهبری درباره کتب ایشان گفت: یک بار خدمت ایشان بودیم و صحبت از آثار استاد صفایی شد و ایشان گفتند که من از اتهام‌ها اطلاع نداشتم و این تهمت‌ها صحیح نیست. ایشان صاحب سبک هستند و آثارشان قابل استفاده است.
حیدری نیک ادامه داد: «بعد از رحلت امام، هرکس نظر ایشان برای تقلید را می‌پرسید، به مقام معظم رهبری ارجاع می‌دادند و می‌گفتند چون ولی فقیه هستند، بهتر است همه وجوهات و نظرها به سمت ایشان باشد که به حفظ نظام کمک می‌کند. در راهپیمایی‌ها و انتخابات حضور می‌یافتند و تشویق می‌کردند و همواره از نظام دفاع می‌کردند. مشغول تربیت مهره‌های کارآمد بودند. اکنون شاگردان ایشان مسئولیت دارند و مدافع نظام هستند.
وی در خصوص جلوگیری از تضعیف نظام ضمن بیان اشکالات و انتقادات گفت: استاد صفایی به نیات افراد توجه داشتند و معتقد بودند ولایت فقیه به دیکتاتوری منجر نمی‌شود. وقتی براساس تقوا و عدالت، ولی فقیه انتخاب شود یعنی نظارت درونی وجود دارد. نظارت بیرونی از طریق خبرگان و قانون اساسی، آگاهی و بیداری مردم، مطبوعات و ارتباطات گسترده وجود دارد.
این کارشناس ادامه داد: محدودیت‌ها فرصت نمی‌دادند که ایشان مسئولیتی داشته باشند. ضمن اینکه استاد صفایی می‌گفتند من اگر مهره بسازم استمرار این نظام تضمین می‌شود. ایشان در صحنه‌های مختلف دفاع می‌کردند و حضور داشتند.
حیدری نیک در خصوص ارتباط استاد علی صفایی با هنرمندان و غیر حوزوی‌ها گفت: هرکسی تاریخ را مطالعه کرده باشد و با سیره اهل بیت (ع) آشنا باشد متوجه می‌شود که سخنان ایشان نشأت گرفته از همان سیره است. برخورد ایشان با طیف‌های مختلف و نگاه تربیتی و نوع ادبیات، گذشت‌ها و توجه‌ها به اقشار مختلف از ویژگی بارز ایشان بود. کلام معصومین را به زیبایی بیان می‌کردند و مطابق زبان خودشان با آنها سخن می‌گفتند.
مهمان این برنامه در پایان ویژگی آثار استاد صفایی را برشمرد: ادبیات ایشان متأثر از کلام معصومین و قرآن حتی در انتخاب واژگان و آهنگ جملات است. پیوند بینش و احساس، توان هنری و قدرت تخیل بالا، تأثیرگذاری بالا و خلاصه و گزیده گویی از ویژگی آثار و کتب استاد صفایی است. آثار ایشان با هدف ایجاد یک جریان فکری در فرد، عبور فرد از مشکلات و حفظ او در فتنه‌ها و به مقصد رسیدن اوست. کسی از آثار استاد صفایی بهره مند می‌شود که مسئله و دغدغه داشته باشد و صرف سیر مطالعاتی فایده‌ای ندارد.»
گفتنی است، فصل جدید برنامه تلویزیونی مصیر با هدف بازخوانی و نقد اندیشه متفکران اسلامی، به بررسی ابعاد فکری اندیشمندان بزرگی چون؛ آیت‌الله جوادی، علامه طباطبایی، آیت‌الله طالقانی، امام خمینی (ره) و… می‌پردازد و تا کنون به بررسی اندیشه‌های آیت‌الله مهدوی کنی، آیت‌الله مصباح یزدی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، شهید سید مرتضی آوینی، سید منیرالدین حسینی، شهید سید محمدباقر صدر و آیت‌الله طالقانی پرداخته است.
