شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
افرادی نظیر آقای جعفریان که در مباحث تاریخی غرق هستند فکر می‌کنند حوزه علمیه در مباحث اقتصادی وارد نشده است، ما انتظار نداریم یک محقق تاریخ از اقتصاد آگاهی داشته و بتواند تحلیل و ارزیابی صحیحی نسبت به مباحث اقتصادی داشته باشد اما نباید زحمات ده‌ها محقق اقتصاد اسلامی که مشغول تلاش شبانه روزی جهادی در حوزه اقتصاد هستند را نادیده بگیرد. انتظار نداریم کسانی که فقط فقه فردی خوانده‌اند بتوانند درک درستی از مباحث اقتصادی و کسانی که سال‌ها اقتصاد خوانده‌اند و در کنار آن رسائل و مکاسب هم تدریس کرده‌اند داشته باشند،
به گزارش شبکه اجتهاد، مسأله اقتصاد و کنار زدن اقتصاد سرمایه‌داری و گرایش دولت به اقتصاد اسلامی موضوعی است که اندیشمندان و صاحب نظران مختلفی در حوزه و دانشگاه بر آن تأکید داشته و از مطالبات جدی علما و مراجع معظم تقلید می‌باشد. موضوعی که متأسفانه هنوز از سوی دولت‌ها از جمله دولت سیزدهم تصمیم جدی در خصوص تحقق آن گرفته نشده است.
علاوه بر این افرادی درون حوزه علمیه مدعی هستند حوزه علمیه و دین مبین اسلام ظرفیت و بستری برای ارائه راه حل در خصوص مسائل اقتصادی ندارد و حتی علمی به نام اقتصاد اسلامی را منکر می‌شوند و این در حالی است که اخیرا دکتر احسان خاندوزی وزیر اقتصاد در جریان سفر رییس جمهور به شهر قم با اندیشمندان و صاحب نظران حوزه اقتصاد اسلامی و چهرههای مطرح حوزه علمیه در زمینه علم اقتصاد دیدار و گفت‌وگو داشته است و رئیس جمهور از حوزه علمیه درخواست مجدانه برای ارائه راه حل در خصوص مشکلات کشور داشته است.
یکی از افرادی که در نشست اقتصاددانان اسلامی با خاندوزی، وزیر اقتصاد در دانشگاه قم حضور داشته است، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید محمدکاظم رجایی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی (ره) و از اساتید علم اقتصاد اسلامی است که در این خصوص «صدای حوزه» گفت‌وگویی با وی داشته تا به بررسی شاه بیت دیدار اقتصاددان‌های اسلامی با وزیر اقتصاد و دیدگاه وی پیرامون منکرین علم اقتصاد اسلامی و توانایی حوزه علمیه در زمینه حل مسائل اقتصادی بپردازد که مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است:
دولت از صاحب نظران اقتصاد اسلامی استفاده نکرده است
مهمترین مسأله‌ای که در دیدار اقتصاددان‌های حوزه علمیه با وزیر اقتصاد مطرح شد چه بود؟
رجایی: ما از پیش از انتخابات متقاضی دیدار با آقای رئیسی هستیم و نکات و دیدگاه‌های مهمی را در حوزه اقتصاد با توجه به اینکه اقتصاد اولویت اول کشور است داشتیم که باید با آقای رئیسی مطرح می‌کردیم و هنوز هم به دنبال فرصتی برای دیدار با رییس جمهور هستیم چرا که شرایط اقتصادی کشور حاد است و ما در یک جنگ اقتصادی هستیم.
اقتصاد‌دان‌هایی دعوت به کار در دولت و یا ارائه دیدگاه‌های خود به رییس جمهور شدند اما متاسفانه در این بین، اقتصاددان‌های اسلامی و چهرههای اقتصادی حوزوی حضور نداشتند. امروزه ما محققین و فارغ التحصیلان اقتصاد در حوزه علمیه بسیار داریم که متخصص و اساتید برجسته در زمینه اقتصاد سرمایه‌داری و اقتصاد اسلامی و صاحب نظر هستند و بسیاری تجربه کاری هم دارند ولی متأسفانه هنوز دیدار با رییس جمهور رخ نداده است.
در سفر اخیر رئیس جمهور به قم، جلسه‌ای با آقای خاندوزی وزیر اقتصاد در دانشگاه قم برگزار شد که حدود ۹۰ نفر از محققان اقتصاد اسلامی حضور داشتند و چیزی که در این جلسه مهم بود اتفاق نظر این محققان و اساتید نسبت به نقد دیدگاه رایج نسبت به شوک درمانی‌‌های ارزی و ریالی است و همه محققین این اتفاق را خطری برای نظام، جامعه و مردم می‌دانند و این روش‌ها حتما پیامدهای تورمی دارد، وقتی شوک‌های ارزی به جامعه وارد بشود تردیدی نیست که تورم‌های سنگینی به دنبال خواهد داشت.
سیاست‌های صندوق بین المللی پول مشکلات اقتصادی کشور را بیشتر خواهد کرد
مسأله دیگر تعدیل یارانه‌‌ها است، یارانه زدایی و سیاست‌هایی نظیر شوک درمانی سیاست‌هایی است که پایان آنها مشکل‌زایی برای جامعه است و اقتصاددان‌های اسلامی در مقابل این سیاست‌ها که تفکر صندوق بین المللی پول است ایستاده و با آن قویا مخالف هستند.
اساتیدی نظیر آقایان داوودی، درخشان و نمازی نسبت به سیاست‌های اقتصادی دولت اخطار دادهاند ولی متأسفانه مثل اینکه تصمیمات در وزارت اقتصاد گرفته شده بود ولی امیدوار هستیم اقدامات و توصیه‌های اساتید اقتصاد اسلامی مؤثر واقع بشود و ما امیدوار به آینده در دولت آقای رئیسی با توجه به اخلاص وی و همکاران وی هستیم و امیدوار هستیم دولت مانع پیاده سازی سیاست‌های صندوق بین المللی پول بشود تا مانع تشدید گرانی و مشکلات معیشتی در جامعه بشود.
جامعه تحمل جراحی اقتصادی را ندارد
جامعه تحمل گرانی‌های جدید و افزایش شدید قیمت‌ها در پی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را ندارد، امروز طبقات متوسط به پایین واقعا تحت فشار هستند و فشار بیش از این نمی‌توان به آنها وارد کرد. در گذشته حذف ارز ترجیحی و شوک ارزی و حذف کردن فاصله ارزی و به قولی تک نرخی کردن و جراحی اقتصاد انجام شده است و تبعات اقتصادی بدی برای کشور و مردم داشته است.
ارز کالای انحصاری است و تقریبا در انحصار بانک مرکزی است و سایر عرضه کنندگان ارز در بازار ارزی وزنی ندارند که بخواهند به روی قیمت‌ها اثرگذاری داشته باشند، این دولت است که تعیین کننده قیمت ارز است و برای جبران کسری بودجه دولت‌ها به کسری بودجه خانواده‌ها دامن می‌زنند و در شرایط کنونی این موضوع اصلا به صلاح نیست و در آینده هم این کار درست نیست چه برسد به اینکه در شرایط حاد و خاص کنونی که در جنگ اقتصادی هستیم و مردم تحت فشار قرار دارند.
رهبر معظم انقلاب در حکم خود برای رئیس جمهور بر ضرورت حفظ قدرت پول ملی و اصلاح سیاست‌های غلط دولت تأکید کردند؛ دولت روحانی ۱۰ میلیون خانوار را فقیر کرد و اگر دولت رویه غلط اقتصادی را پیش ببرد این میزان افزایش پیدا خواهد کرد و چنین مشکلاتی با شأن نظام مقدس اسلامی، ولایت فقیه و مردم خوب ما سازگار نیست و درخواست محققین اقتصاد اسلامی از آقای خاندوزی به عنوان وزیر و مدیر اقتصادی جمهوری اسلامی دست شستن از سیاست‌های غلط اقتصادی گذشته بوده است. این سیاست‌های مبتنی بر دستورات صندوق بین المللی پول به غیر از فلاکت و فقر و رکود در تولید و گسترش مشکلات اقتصادی و جهت دهی جامعه و سرمایه‌ها به سوی سفته بازی حاصلی ندارد و تبعیت از صندوق بین المللی پول در هیچ شرایطی به ویژه شرایط جنگ اقتصادی برای کشور فایده‌ای ندارد.
کسی که اقتصاد نمی‌داند نمی‌تواند در زمینه اقتصاد اسلامی نظر بدهد
دیدگاه شما نسبت به افرادی که معتقد هستند حوزه علمیه توانایی ارائه راهکار برای حل مشکلات کشور به ویژه در حوزه اقتصاد را ندارد چیست؟
رجایی: افرادی نظیر آقای جعفریان که در مباحث تاریخی غرق هستند فکر می‌کنند حوزه علمیه در مباحث اقتصادی وارد نشده است، در حالیکه همانطور که آقای جعفریان در تاریخ ورود کرده یا دیگران در زمینه‌هایی نظیر فقه و اصول و تفسیر و فلسفه و کلام فعالیت دارند، افراد متعددی هم در حوزه علمیه هستند که در زمینه علم اقتصاد و مباحث اقتصادی ورود کرده‌اند و از صاحب نظران و اساتید برجسته اقتصادی هستند و مجلات مختلفی مقالات این افراد در زمینه اقتصاد اسلامی را منتشر می‌کنند و کتاب‌های متعددی نیز در این زمینه به چاپ رسانده‌اند.
در مراکز حوزوی و حوزههای علمیه فارغ التحصیلان بسیاری در مقاطع دکتری در رشته اقتصاد و مسائل مالی و بانکی داریم و پایان نامه‌ها و تألیفات و مقالات بسیاری در زمینه اقتصاد نوشته شده است، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه آثار تولید شده در حوزه اقتصاد اسلامی معتابهی وجود دارد و مجلات اقتصاد اسلامی همواره در حال چاپ هستند و در این زمینه متخصصین بسیار خوبی در حوزه علمیه وجود دارد، همانطور که در تاریخ و دیگر علوم نیز پژوهشگران و صاحب نظرانی در حوزه علمیه تعلیم دیده‌اند.
به برکت هدایت برخی علمای بزرگ حوزه علمیه نظیر علامه مصباح یزدی، طلاب وارد مباحث اقتصادی شدند و اکنون ده‌ها فارغ التحصیل دکتری اقتصاد داریم که دروس تخصصی اقتصاد را تدریس می‌کنند و علاوه بر آن با معارف اسلامی هم آشنا هستند، در بین محققین و اساتید کسانی هستند که در کنار تدریس کفایه مشغول تدریس دروس تخصصی اقتصاد هم هستند و این افراد کم نیستند.
توقع نداریم مدرس فقه فردی و یا یک محقق تاریخی درک درستی از اقتصاد اسلامی داشته باشد!
ما انتظار نداریم یک محقق تاریخ از اقتصاد آگاهی داشته و بتواند تحلیل و ارزیابی صحیحی نسبت به مباحث اقتصادی داشته باشد اما نباید زحمات ده‌ها محقق اقتصاد اسلامی که مشغول تلاش شبانه روزی جهادی در حوزه اقتصاد هستند را نادیده بگیرد و باید این افراد وارد محافل علمی بشوند و دستاوردهای حوزه در زمینه تعلیم و تربیت محققان و اساتید و صاحب نظران و مشاوران برجسته اقتصاد اسلامی را ببینند و مشاهده کنند که طلاب در حال ارائه مشاوره اقتصادی به جامعه هستند و دقیق هم مشاوره می‌دهند و ده‌ها پروژه علمی اقتصادی در حوزه علمیه انجام شده است.
من از همه کسانی که منکر اقتصاد اسلامی هستند دعوت می‌کنم وارد دانشگاه‌ها و محافل علمی حوزوی و حوزههای علمیه بشوند و از کارشناسان و اساتید برجسته اقتصاد اسلامی استفاده کرده و سؤالات خود را در زمینه اقتصاد اسلامی و مبانی اقتصاد اسلامی مطرح کنند. ما انتظار نداریم کسانی که فقط فقه فردی خوانده‌اند بتوانند درک درستی از مباحث اقتصادی و کسانی که سال‌ها اقتصاد خوانده‌اند و در کنار آن رسائل و مکاسب هم تدریس کرده‌اند داشته باشند، اگر کسی فقه و اصول خواند و تدریس کرد و در کنار آن اقتصاد هم خواند و تدریس کرد نباید مورد حمله قرار بگیرد و کسی بگوید در فهم فقه و اصول دچار مشکل شده است.
سکولارها منکر آیات و روایات ناظر به اقتصاد اسلامی هستند
این کم لطفی است که اساتید نسبت به دستاوردهای طلاب و فضلای حوزه علمیه در حوزه اقتصاد بی اعتنا باشند و این داشته‌ها و سرمایه‌های علمی حوزه علمیه را نادیده بگیرند؛ ما آیات متعددی در قرآن کریم در خصوص مباحثی نظیر تولید، توزیع و تجارت داریم و آیا کسی می‌تواند معتقد باشد که این آیات ربطی به اقتصاد ندارد و یا نباید کسی این آیات را تفسیر و برای جامعه تشریح کند؟ آیا ما سکولار هستیم و معتقدیم دستورات دین قابل اجرا نیست؟ کتاب تجارت از کتاب‌های روایی ما است و وقتی امام معصوم(ع) حرف از تجارت می‌زند منظور تولید است و آیا کتاب تجارت وسائل برای اجرا نوشته نشده و روایات این کتاب برای عمل نیست؟ نباید در عمل سکولار باشیم و معتقد باشیم اسلام حرفی برای زندگی و معیشت و اقتصاد مردم که شبانه روز با آن درگیر هستند ندارد.
مسائل معاملات و مسائل مالی مردم را اگر از اسلام بگیریم دیگر قرآن کریم و دین اسلام کارایی چندانی جز عبادات و طهارت و نجاست در زندگی انسان نخواهد داشت، نمی‌توانیم بگوییم نیازی به متخصصین اقتصادی و افراد موضوع شناس در حوزه اقتصاد برای تبیین مبانی اقتصادی اسلام در جامعه نداریم قطعا به چنین متخصصانی که در حوزه علمیه باید تربیت بشوند و شده‌اند نیاز داریم و بزرگانی نظیر مرحوم علامه مصباح یزدی و مراکز متعدد علمی در حوزه علمیه مشغول به تعلیم و تربیت افراد متخصص اقتصاد اسلامی بوده و هستند و در زمینه سیاستگذاری و ارائه راه حل برای مسائل اقتصادی وارد عمل شده‌اند.
حدود هفتاد نفر متخصص اقتصاد اسلامی در برنامه پنجم توسعه وارد عرصه برنامه ریزی و سیاستگذاری کشور شدند و نظرات مؤثر و سازنده‌ای ارائه داند و آقایانی که منکر توانمندی و تخصص حوزه علمیه در اقتصاد هستند نسبت به این مسائل آگاهی ندارند، اکنون نیز تیم‌های اقتصاددان حوزوی در حال بررسی و نقد مسائل اقتصادی هستند و حوزه علمیه قم پیش از خیلی افراد نسبت به بودجه کشور موضع گیری کرد.
زمانی که دبیر سابق مجمع تشخیص اعلام کرد که قصد نوشتن سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه هفتم را می‌خواهیم بنویسیم پیش از همه حوزه علمیه سیاست‌های کلی ابلاغی را پیشنهاد داد و حوزه نشان داده است در سیاستگذاری اقتصادی توانمندی بالا و تخصص دارد اما افرادی که تخصص در زمینه اقتصاد ندارند طبیعی است که اقتصاد بلد نباشند ولی نباید خیال کنند در حوزه علمیه متخصص اقتصاد اسلامی نداریم.
آقای رئیسی نگاهش به محققین و صاحب نظران و اساتید اقتصاد اسلامی در حوزه علمیه بوده است که خواستار همراهی و همکاری حوزه علمیه برای حل مشکلات اقتصادی کشور و ارائه راهکار به دولت در زمینه مسائل معیشتی و اقتصادی شده است و ما الآن حدود یکصد نفر صاحب نظر اقتصادی در حوزه علمیه داریم که توانمندی بسیار بالایی دارند و افرادی نظیر آقای رسول جعفریان باید بیایند و ظرفیت‌های حوزه علمیه در زمینه علم اقتصاد و مسائل اقتصاد اسلامی را ببینند و نسبت به ظرفیت‌های حوزه علمیه در علوم مختلف از جمله اقتصاد آگاهی پیدا کنند.
امروز حدود ۷۰ پروژه در زمینه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی کار کرده و ارائه دادهاند و نزدیک به ۴۰ کتاب در این زمینه تألیف شده است و آقای جعفریان باید این کتاب‌‌ها و تألیفات و دستاوردهای علمی را ببینند و بدانند حوزه علمیه اقتصاد، جامعه شناسی، روانشناسی و علوم مختلف مورد نیاز جامعه را بلد است و در حال ارائه تعالیم خود به جامعه است و امروز در زمینه اقتصادی در حال ارائه مشاوره به مجلس و محافل و نهادهای مختلف است و کسی حق ندارد این ظرفیت‌ها و دستاوردهای حوزه علمیه را نادیده بگیرد.
