شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد کعبی گفت: رهبر انقلاب از نظریه تمدنی و فکر فاخر در حکمرانی برخوردار است که رهبری در این نظریه تمدنی دوگانه‌هایی مانند علم و ایمان، عقلانیت و معنویت، شریعت‌گرایی و مدنیت، جمهوریت و اسلامیت، عدالت و پیشرفت، اقتدار بازدارنده و قاطعیت و مرزبندی با دشمن و مهر و محبت و مدارای اجتماعی با مردم را در تفکر خود جمع کرده است. همچنین استاد اراکی سیره حکمرانی رهبر انقلاب را در چهار عرصه تقسیم کرد و گفت: ما یک نظریه حکمرانی داریم که از آن به فقه حکمرانی تعبیر می‌شود و محتوای سیره حکمرانی در عرصه‌های گوناگون فقه حکمرانی بیان می‌شود؛ بنابراین سیره حکمرانی رهبر انقلاب فراتر از فقه و نظریه حکمرانی است.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست تخصصی «بررسی سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب» با حضور استاد محسن اراکی و استاد عباس کعبی از اعضای جامعه مدرسین و مجلس خبرگان در محل «خبرگزاری رسا» در قم برگزار شد.
استاد کعبی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در این نشست با اشاره به اهمیت بحث حکمرانی در حوزه علم مدیریت و خط مشی گذاری عمومی گفت: حکمرانی در علوم سیاسی و در رشته حقوق عمومی و حقوق اساسی با هنجار‌های حقوقی مورد بحث واقع می‌شود و نیز بر اساس نظریه‌های گوناگون مورد توجه قرار دارد.
وی ادامه داد: در نظام ولایی؛ اهداف، وظائف، مأموریت‌ها، سیاست‌ها، برنامه‌ها آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام با روش‌های اجرایی آن در دولت اسلامی با هدایت، حمایت و نظارت کلان ارزشی، ولی فقیه تحقق پیدا می‌کند.
کعبی با تأکید بر اهمیت هندسه حکمرانی ولایی به آیه شریفه ۴۱ حج «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَهُ الْأُمُورِ» آن را در چهار فصل بیان نمود: ۱_ارتباط با خدا، ۲_مدیریت منابع مالی و تنظیم روابط مالی برای تحقق عدالت اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی،۳_ ترویج و تحکیم ارزش‌ها و در نهایت ۴_مبارزه با مظاهر فساد و تباهی است.
سازوکارهای مدیریتی نظام ولایی
وی افزود: سازوکارهای مدیریتی برای تحقق وظایف نظام اسلامی بسیار اهمیت دارد، باید در حکمرانی ولایی به چند مطلب در سازوکارهای مدیریتی تحقق وظایف دولت اسلامی توجه کنیم؛ اول فعال سازی امت و جامعه در عرصه‌های گوناگون؛ یعنی در کنار دولت‌ها و مسؤولین، ملت و امت باید فعال بشود و با تمام ظرفیت در صحنه حاضر شود، در غیر این صورت اهداف و وظایف با سازوکارهای دولتی به تنهایی محقق نمی‌گردد.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری مردمی بودن عرصه فرهنگ، اقتصاد، جامعه، سیاست، امنیت، دفاع، بهداشت و سلامت و به‌طور کلی مسائل کلان نظام اسلامی ابراز داشت: مهم‌ترین تفاوت حکمرانی در دموکراسی‌های لیبرال با حکمرانی در نظام ولایی در همین نکته مردمی بودن عرصه‌های حکومت نهفته است.
وی ادامه داد: نظام‌های دموکراسی لیبرال بعد از انتخاب حکمرانان در انتخابات جایگاه مردم را فراموش می‌کنند؛ ژان ژاک روسو در کتاب قراداد اجتماعی می‌گوید: مردم بعد از انتخابات هیچ می‌شوند. یا در قول دیگری می‌گوید: ملت انگلستان در یک روز آزاد هستند و آن روز انتخابات است و بلکه در لحظه رأی دادن؛ اما مردم بعد از انتخابات در حکمرانی حذف می‌شوند تا انتخابات بعدی که مردم در قالب دولت سایه یا حزب رقیب می‌توانند تنها برای حضور انتخاباتی و در چرخه ثروت و قدرت پیمانکاران حرفه‌ای انتخاباتی زیر نظر کارتل‌ها و تراست‌های سازندگان رأی، رأی بدهند؛ حتی آن‌ها به‌قدری در انتخابات‌ها نقش خود را از دست داده‌اند که برخی دولت‌ها مجبور شده‌اند شرکت در انتخابات را اجباری کنند.
اهمیت مردم در نظام ولایی
کعبی با بیان اینکه کار مردم همگام با دولت بعد از انتخابات در نظام حکمرانی ولایی شروع می‌شود گفت: نه تنها مردم نباید حذف شوند؛ بلکه مردمی سازی دولت با فعال سازی ملت در صحنه، رسالت اصلی دولت در حکمرانی ولایی است. ما شاهد هستیم یکی از شعارهای دولت آیت‌الله رئیسی مردمی سازی دولت و دولت مردمی است که حتی آقای رئیس جمهور یک دستیار ویژه برای مردم سازی دولت انتخاب کردند.
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم رابطه دخالت مردم در حکومت با حل مشکلات و مسائل اجتماعی را مستقیم دانست و خاطرنشان کرد: ما به میزانی که در زمینه فرهنگ برای ساخت ایمان و تقوا با به قول رهبر معظم انقلاب تولید عمل صالح یا حتی در زمینه اقتصاد مقاومتی و یا مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی مردم را فعال کنیم، می‌توانیم در حل مشکلات و مسائل پیشرو باشیم.
وی ادامه داد: فعال بودن مردم باید با محوریت مساجد شکل بگیرد که به تعبیر امام راحل مسجد ستاد سیاسی اسلام است، مردم می‌توانند برای مثال در عرصه آسیب‌های اجتماعی از طریق مواسات مؤمنانه و نظام احسان و دولت نیز با نظام عدل محور، وارد مسائل شود.
کعبی با اشاره به پیام اطلاعات ۳۶ میلیونی از سوی امام خمینی (ره) در تأمین امنیت کشور اظهار داشت: حتی در عرصه امنیت برای حل مشکلات امروز کشور می‌توانیم بگوییم که نیاز به اطلاعات ۸۵ میلیونی جامعه ایرانی داریم.
وی ادامه داد: مردم و حضور آن‌ها امنیت ساز است؛ حتی در بحث سلامت و بهداشت گروه‌های جهادی به خصوص طلاب و روحانیت در صحنه حضور پیدا کردند و توانستند در کنار وزارت بهداشت یک حماسه بهداشتی و حماسه سلامت را بسازند.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری حضور مردم در کم کردن آلام و کاهش درد‌های اجتماعی را مؤثر دانست و ابراز داشت: حضور و فعال سازی ملت در مثل زلزله و سیل در در حادثه‌های گوناگون کشور موجب کاهش آسیب‌های اجتماعی است.
تفاوت ساختاری نظام ولایی و نظام لیبرال
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم ادامه داد: دوم بحث ساختار دولت‌هاست میان نظام ولایی و نظام لیبرال دموکراسی تفاوت دارند؛ نظام ولایی به‌دنبال کوچک سازی دستگاه‌های دولت و بزرگ کردن ملت در ساختار است؛ اما نظام‌های دیگر ساختار بسیار بزرگی دارند و مرتب نهاد سازی می‌کنند.
کعبی با بیان کوچک و متواضع بودن ساختار نظام ولایی در زمان امامین انقلاب ابراز داشت: با اینکه این ساختار‌ها کوچک هستند؛ اما کار‌های بسیار بزرگ و عظیمی را انجام می‌دهند که از این لحاظ به بیت المال هزینه تحمیل نمی‌کنند.
وی افزود: سومین محور، توانمند سازی اقشار آسیب پذیر اجتماعی یا به تعبیر درست روایات، مبارزه با فقر و محرومیت و فساد است. لازم است دولت در کمک به محرومین و مستضعفین به گونه‌ای ک در نظام حکمرانی ولایی عمل کند که فقر ریشه کن از بین برود که این مسأله در همه ابعاد فقهی ان به طور مستند وروشن تبیین گردیده است.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اهمیت هدایت، حمایت و نظارت کلان ارزشی توضیح داد: هدایت، حمایت و نظارت کلان ارزشی ولی فقیه در مدیریت کلان توحیدی، اخلاقی و ارزشی و فقهی برای حفظ سلامت دستگاه‌های گوناگون و عدم انحراف دستگاهها از مسیر صحیح؛ ضروری است.
وی افزود: پیش نیاز‌های مهمی برای تحقق این سازوکارهای مدیریتی وجود دارد؛ اول سازماندهی و شبکه سازی ملی که مردم باید سازمان پیدا کنند و سازمان بسیج یکی از مهم‌ترین سازمان‌های متشکل کردن مردم در عرصه‌های گوناگون است.
هنر مهم امامین انقلاب
کعبی در بیان اهمیت تشکیل بسیج در نگاه امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: امام خمینی از همان اول بسیج را تشکیل دادند و رهبر معظم انقلاب به‌خوبی بر اقدام به هنگام، به لحظه و مخلصانه حضور بسیج و تفکر بسیجی تأکید دارند.
وی ادامه داد: پیشگامی نیرو‌های مؤمن انقلابی و حاضر در صحنه که رهبر انقلاب به‌خوبی در روز ۱۴ خرداد درباره هنر امام راحل در به حضور کشاندن مردم در صحنه متناسب با هر وضعیت اشاره داشتند، رهبر معظم انقلاب نیز این هنر حاضر کردن مردم در صحنه و پیشگامی نیرو‌های مؤمن و حاضر در صحنه را دارند.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری همه اهداف نظام را با حضور نیرو‌های مؤمن و انقلابی را قابل تحقق دانست و توضیح داد: اگر نیرو‌های مؤمن و انقلابی و حاضر در صحنه متشکل شوند و بتوانیم میان خانواده، مدرسه، مسجد و بسیج پلی درست کنیم؛ واز سوئی هشت میلیون تا ده میلیون نیرو را سازماندهی کنیم در این صورت با حضور این تعداد همه اهداف انقلاب و مأموریت‌های نظام ولایی قابلیت تحقق پیدا می‌کند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: تحول در ساختار‌های قدیمی و ایجاد سازوکارهای جدید جزو پیش نیاز‌هایی است که هم امام و هم رهبری در نهاد‌های انقلابی مثل جهاد سازندگی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا حساب ۱۰۰ امام دنبال می‌کردند.
کعبی مدیریت فقهی و حقوقی زمین بر اساس الزامات نظام حکمرانی ولایی را یکی از تحولات بایسته برای تحقق اهداف و مأموریت‌های نظام اسلامی دانست و ابراز داشت: برای پیش برد اهداف دولت اسلامی دقت در ابعاد فقهی وحقوقی حل مسائل زمین باعث می‌شود مشکلات معیشتی مردم حل شود.
پرچمداری در اجتهاد حکومتی بر پایه فقه نظام
وی افزود: اجتهاد مستمر و متناسب با مقتضیات زمان و اجتهاد حکومتی بر پایه فقه نظام که رهبر معظم انقلاب پرچمدار آن است می‌تواند تحول گسترده‌ای درهمه عرصه‌ها ایجاد کند، مدیریت فقهی، عرصه را برای مدیریت علمی و تخصصی کارشناسانه فراهم می‌کند؛ بی توجهی به مدیریت علمی تخصصی و کارشناسی حرام تکلیفی و ضمان وضعی دارد؛ متاسفانه در استحکام مهندسی زیر ساخت متروپل اصول فنی استحکام مهندسی ساختمان رعایت نگردید.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری توجه به مدیریت علمی را جزو اصول مدیریت فقهی دانست و اظهار داشت: یکی از الزامات مدیریت فقهی توجه به تخصص و تقوی وتوانمندی ومسئولیت شناسی و نظم و قانون مداری و جوان کاری، هم در منابع و نیروی انسانی و هم در پروژه‌ها، طرح‌ها، سازوکار و تشکیلات است.
وی افزود: مقاومت و اقتدار بازدارنده الزام دیگری است که اگر نباشد اهداف نظام ولایی محقق نمی‌شود.
کعبی با اشاره به تلاش امام خمینی (ره) برای شکل دادن به انقلاب اسلامی تبیین کرد: امام راحل حکومت دینی را طراحی کردند و با همه مخاطرات در ده سال انقلاب تثبیت کردند و در تداوم مسیر امام راحل قدس سره رهبر معظم انقلاب؛ حفظ و صیانت و تداوم نظام اسلامی را با حرکت رو به جلو پیش بربندند. و بر سیره حکمرانی امام راحل با آگاهی و حکمت و شناخت عمیق و و تجربه و عشق و عرفان تاکید نمودند، وخط و سیره حکمرانی امام را در میدان عمل زنده نمودند.
مراسم ۱۴ خرداد تلاشی جدی برای جلوگیری از تحریف امام است
وی ادامه داد: ایشان ۳۳ سال بعد از رحلت امام هر سال گوشه‌ای از این سیره امام را بیان می‌کنند که عاشقانه و عارفانه و توأم با معرفت بالا نسبت به شخصیت امام خمینی (ره) است؛ ایشان بیان می‌فرمایند که سیره امام تمام نمی‌شود و به همین جهت می‌کوشند از تحریف امام جلوگیری کنند.
نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم طراحی، تثبیت و تضمین تدوام سیره حکمرانی امام توسط رهبری را موجب تشکیل تمدن نوین اسلامی دانست و ابراز داشت: امام راحل طراحی، تثبیت و تضمین تمدن نوین اسلامی را در دستور کار داشتند و سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب ما را به سمت تحقق تمدن نوین اسلامی سوق خواهد داد.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: رهبر معظم انقلاب از نظریه تمدنی و فکر فاخر در حکمرانی برخوردار است که رهبری در این نظریه تمدنی دوگانه‌هایی مانند علم و ایمان، عقلانیت و معنویت، شریعت‌گرایی و مدنیت، جمهوریت و اسلامیت، عدالت و پیشرفت، اقتدار بازدارنده و قاطعیت و مرزبندی با دشمن و مهر و محبت و مدارای اجتماعی با مردم را در تفکر خود جمع کرده است.
امام خامنه‌ای؛ جمعی از تدین و تمدن
کعبی خلاصه تفکر رهبری را جمع تدین و تمدن دانست و خاطرنشان کرد: برخی فکر می‌کنند این‌ها با هم قابل جمع نیستند، ولی اندیشه تابناک رهبری تدین و تمدن را جمع کند؛ چرا که برگرفته از اجتهاد اصیل و سیره حکمرانی حکیمانه ایشان است.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم افزود: اگر اجتهاد اصیل مبتنی نظریه تمدنی وجود نداشته باشد، اهداف حکمرانی اسلامی هم قابل تحقق نخواهد بود؛ تحقق تمدن نوین اسلامی افق‌های بلندی است که رهبری می‌بیند و حاصل برخورداری از یک نظریه تمدنی در بیانیه گام دوم به سمت خودسازی و جامعه پردازی و تمدن سازی است.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به پرچمداری رهبر معظم انقلاب در پیشرفت و رشد علم و فناوری توضیح داد: ایشان از همان ابتدا پرچم پیشرفت و رشد علم وفناروی را به دست گرفتند و بر آن تأکید کردند که ما این مسأله را هم نسبت به توسعه دانشگاه‌ها و هم بر اساس همین مدیریت فقهی و مدیریت ولایی، اخلاقی و مبتنی بر توحید و تقوا، اخلاق و فقه مشاهده کردیم.
وی ادامه داد: ابتدای انقلاب دانشجویان ما ۱۴۵ هزار نفر بیشتر نبودند که آن‌ها نیز از طبقات متوسط به بالا در دانشگاه حضور داشتند؛ اما امروز شما در هر بخش و شهری دانشگاهی می‌بینید که اگر به خوبی دقت کنید طراحی ویژه رهبر معظم انقلاب در پشت این پیشرفت علمی و فکری همه جانبه وجود دارد.
تفکر نظام‌مند و علمی رهبری
کعبی تفکر نظام‌مند علمی و مدیریت رهبر معظم انقلاب را در تأسیس پارک علم و فناوری نشانه‌ای بر ورود عالمانه ایشان به مدیریت علمی کشور دانست و عنوان کرد: تأسیس بنیاد نخبگان، تأکید بر جنبش نرم افزاری، تأکید بر پیشرفت موشکی، هوافضا، سلول‌های بنیادین، توسعه کمی آموزش و پرورش، گسترش دانشگاه‌ها، افزایش هیئت علمی، جلساتی که هر سال با دانشگاهیان اعم از دانشجویان و اساتید دانشگاه برگزار می‌کنند و در چند ساعت صحبت آن‌ها را می‌شنوند و سپس پاسخ می‌دهند، تأسیس دانشگاه تربیت مدرس و تلاش برای ادغام وزارت بهداشت با آموزش درمان پزشکی برای حل مشکل کمبود پزشک، نهضت حضور در رقابت‌ها و المپیاد‌های بین المللی، پیگیری نقشه جامع علمی و تصویب آن از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی همه بر ورود عالمانه ایشان به حوزه علم دلالت می‌کند؛ امروز ایران در بسیاری از رشته‌های علمی جهان حائز رتبه‌های بسیار خوبی است.
وی افزود: طراحی ویژه رهبر معظم انقلاب در تحول و الزامات حوزه انقلابی و فقه حکومتی برای پیشبرد بحث وحدت حوزه و دانشگاه نیز حائز اهمیت است.
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیان دستاورد‌های مختلف انقلاب حاصل از مدیریت رهبر معظم انقلاب عنوان کرد: ایجاد تحول و اقتدار در صنایع دفاعی و نظامی، حمایت از کرسی‌های آزاد اندیشی و میدان دادن به گروه‌های گوناگون در مدیریت کشور، قانون مداری و حمایت قاطع از رأی ملت و منتخبان ملت در مقابله با فتنه‌های داخلی با تأکید بر مرزبندی، نظریه پردازی و خط مشی گذاری عمومی بر پایه منظومه معرفتی ارزشی و فقه حکمرانی که متناسب با اقتضائات زمان با بهره مندی از ظرفیت کارشناسی، تخصصی و علمی کشور با مشورت صاحب نظران بود که می‌توان تبلور آن را در شعارهای سال مشاهده کرد.
صیانت از هویت اسلامی توسط رهبر انقلاب
وی ادامه داد: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اقتصاد مقاومتی، تدوین سیاست‌های کلی نظام در عرصه‌های گوناگون، صیانت از هویت اسلامی و تحکیم انسجام ملی با ایجاد پیوند نسل‌ها، تکیه ایشان بر جوانان، تکیه بر نخبگان نگاه به آن‌ها به مثابه موتور پیشرفت، رشد و تعالی معنوی و سرمایه انسانی امیدآفرینی نسبت به آینده و آرمان گرایی توأم با واقع گرایی نیز از جمله ویژگی‌های شاخص رهبر معظم انقلاب است.
کعبی با اشاره به دیدگاه جامع و آینده نگری رهبر انقلاب در جلوگیری از پیش‌آمد بحران‌ها و جنگ‌ها در داخل کشور اظهار داشت: عبور آرام و بی هزینه از بحران‌ها اینکه رهبر انقلاب بعد از هشت سال دفاع مقدس با این وجود که باید بار‌ها جنگ تمام عیار اتفاق می‌افتاد، رهبری اوضاع را به گونه‌ای مدیریت کردند که اقتدار و عزت مندی ایران اسلامی حفظ شد و هم از جنگ عبور کردیم.
وی ادامه داد: من بررسی کردم ایشان کشور را بار‌ها از جنگ قطعی نجات دادند که با مدیریت ایشان ایران بدون اینکه هزینه‌ای برای جنگ بپردازد از دو جنگ افغانستان و جنگ دوم خلیج فارس سالم عبور کرد و قوی شد و توانستیم اقتدار خود را حفظ کنیم.
شاخصه‌های اصول رهبری در مدیریت کشور
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیان شاخصه‌های اصول رهبری در مدیریت کشور عنوان کرد: مردم داری اسلامی، حضور مردم در صحنه، حمایت از رأی مردم و صیانت از جمهوری نظام، تأکید بر اداره مردمی کشور، مشورت با صاحب نظران علمی، اهتمام بر تأمین مصالح عالی کشور، پیشگیری از مفاسد عمومی و مظاهر فساد، تأمین امنیت، آسایش، اقتدار، انسجام و همگرایی ملی، مواسات و احسان اجتماعی، بهداشت و سلامت همگانی عدالت اجتماعی، تأکید بر کاهش فاصله طبقاتی، قانون گرایی، توجه ویژه به محرومین، تقریب مذاهب اسلامی و تحکیم وحدت، مقابله با نظام سلطه، پشتیبانی از مقاومت اسلامی در منطقه، شکل و جهت دهی به بیداری اسلامی درون امت اسلامی بر پایه وحدت، دشمن شناسی و با هدف آزادی فلسطین، ترویج جهانی محبت و آموزه‌های اهل بیت و فرهنگ عاشورا، ترویج فرهنگ و حقایق دینی به عنوان مثال دو نامه به جوانان اروپایی‌ها، تهدید زدایی مقتدرانه و مدیریت فتنه‌ها با حفظ آسایش و آرامش ملی، بستر سازی برای تحولات جهانی و نظم نوین بین الملل جهت حاکمیت مستضعفان و مدیریت جهانی صالحان و رهبری الهی همگی نشانه‌ای بر مدیریت حکیمانه و هوشمندانه توحیدی این رهبر فرزانه در مدیریت کشور است.
وی ادامه داد: سبک مؤمنانه مدیریت رهبر انقلاب برپایه ساخت توحیدی و اخلاقی و خودسازی معنوی و عرفانی شخصیت ایشان است. مدیریت جهادی و انقلابی، قاطعیت و شجاعت سیاسی در تصمیم گیری حکیمانه با جذب حداکثری و دفع حداقلی جلوه‌های دیگر در سیره حکمرانی رهبر انقلاب است.
کعبی با ذکر نام رؤسای جمهوری که با رهبر معظم انقلاب فعالیت کرده‌اند ابراز کرد: اهتمام به مدیران و حمایت علنی از آنان با توصیه‌های حکیمانه و همچنین عدم تقابل با آن‌ها نشان می‌دهد که ایشان با همه فرازها وفرودها در مدیران اجرایی کشور توانستند همه رؤسای جمهور را در مسیر حفظ خطوط اصلی نظام قرار دهند.
وی افزود: اهتمام به تربیت نیرو و کادرسازی مدیریتی، دانش افزایی مستمر و فراوان، هدایت، حمایت و مدیریت کلان ارزشی جامعه اسلامی در صیانت از نظام اسلامی و ترسیم راهبرد‌های کلان و افق چشم انداز آینده نظیر بیانیه گام دوم انقلاب نیز از جمله دیگر شاخصه‌های مدیریت رهبر معظم انقلاب در طول ۳۳ سال مدیریت ایشان به نظر می‌رسد.
سخنان استاد محسن اراکی:
استاد اراکی عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در نشست تخصصی «بررسی سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب»، بحث بررسی سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب را مبحثی علمی و جدی دانست و گفت: سیره رهبر معظم انقلاب بسیار مهم، جدی و دارای ابعاد گوناگون علمی و تحقیقاتی است.
وی ادامه داد: رهبری در طول ۳۳ سال توانسته کشور را از بحران‌های بسیار شدیدی به سلامت عبور بدهد و جامعه را در مسیر انقلاب هدایت کند به شکلی که اصول و عزت انقلاب حفظ شود و در همه عرصه‌ها با وجود چالش‌های فراوان شاهد پیشرفت کشور باشیم که این یک چیز عادی نیست.
اهمیت بررسی سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب
اراکی مهم‌ترین پدیده‌های عصر حاضر را سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب دانست و اظهار داشت: به دلیل اهمیت این پدیده بررسی سیره حکومتی رهبر معظم انقلاب به بحث‌ها و تحقیقات بسیار علمی، گوناگون و دامنه‌داری نیازمند است که در یک جلسه قابل بیان نیست.
وی افزود: باید معنای سیره حکمرانی را بررسی کرد؛ ما یک نظریه حکمرانی داریم که از آن به فقه حکمرانی تعبیر می‌شود و محتوای سیره حکمرانی در عرصه‌های گوناگون فقه حکمرانی بیان می‌شود؛ بنابراین سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب فراتر از فقه و نظریه حکمرانی است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور با مقایسه سیره حکمرانی رسول اکرم (ص) و حضرت امیر (ع) در پدیده فقهی اقطاع ابراز داشت: تفاوت سیره حکمرانی رهبر انقلاب و امام خمینی نیز با همین مسأله حل می‌شود، اقتضائات زمان در سیره تأثیر دارد؛ همچنان که اقطاع در زمان پیامبر اکرم (ص) بسیار جدی دنبال می‌شد؛ اما زمان حضرت علی (ص) اقطاعی صورت نمی‌گرفت.
وی ادامه داد: امکان دارد در سیره رهبر انقلاب و حضرت امام ببینیم که رهبر انقلاب تصمیمی گرفته باشد؛ اما در سیره حکمرانی حضرت امام تفاوت داشته باشد که هر دو تصمیم در یک چهارچوب فقهی اتخاذ شده باشد.
اراکی با اشاره به وجه افتراق سیره حکمرانی و نظریه فقه نظام حکمرانی ابراز داشت: چارچوب فقه باید تبیین شود، اگر ما از فقه نظام اقتصادی یا فقه نظام سیاسی، فقه فرهنگ یا فقه امرار شرعی صحبت کنیم، باید این فقه‌ها، تبیین و چگونگی و شیوه اجرایی آن حکمرانی توضیح داده شود.
تفاوت سیره حکمرانی و فقه نظام حکمرانی
وی افزود: سیره بحث خوبی فراتر از بحث فقه نظام و فقه نظری است؛ اگر بخواهیم با ادبیات استاد شهید صدر صحبت کنیم این سیره به حوزه اختیارات حاکمیتی مربوط است که از آن به منطقه الفراغ تعبیر می‌کند؛ البته این فراغ فقهی و حکمی نیست بلکه فراغ به شیوه اجرای آن کلیات و احکام فقهی طلاق می‌شود.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با تأکید بر نگاه حکمرانی به سیره و اجرا توضیح داد: حکمرانی نمی‌تواند به فقه نظام سیاسی اکتفا کند، اگر بخواهیم فقه نظام سیاسی را به‌عنوان حکمرانی مطرح کنیم، نمی‌توانیم حق مطلب را به درستی ادا کنیم؛ اگر شما بخواهید فقه نظام سیاسی را اجرا کنید یا در عرصه‌های دیگر حاکمیتی مانند عرصه اقتصاد، فقه یا همان چیزی که به تئوری نظام تعبیر می‌کنیم ورود کنید، فقه همان تئوری می‌باشد که از همه نظر کامل است.
وی افزود: وقتی فقه می‌خواهد اجرا شود ممکن است شیوه‌های اجرایی متفاوتی را تجربه کنیم و به دنبال شیوه بهتر برویم، امکان دارد به دلیل نداشتن تجربه کافی، شیوه ما در بخش یا مقطعی نادرست باشد؛ اما هرچه پیش برویم تجربه ما بر توان حکمرانی افزوده‌تر می‌شود؛ به همین جهت حکمرانی در چارچوب همان نظریه نظر به اجرا دارد.
اراکی با تأکید بر لزوم بررسی سیره حکمرانی رهبر انقلاب آن را در چهار عرصه تقسیم و عنوان کرد: مدیریت، سیاست، حال سیاست داخلی یا خارجی، عرصه اقتصاد و عرصه فرهنگ کلان‌تریین عرصه‌هایی هستند که می‌توان در بررسی سیره حکمرانی بدان توجه داشت؛ البته عرصه‌های خرد دیگری نیز وجود دارد.
وی ادامه داد: ۵ عنوان در مدیریت و سیره حکمرانی رهبر انقلاب وجود دارد که باید آن را مورد توجه قرار داد؛ فراز اول آن قانون‌گرایی است؛ ایشان در عرصه مدیریت می‌کوشند همه تصمیماتی که خود ایشان یا نهاد‌های وابسته اتخاذ می‌کنند در چارچوب قانون مصوب و مدون کشور باشد.
قانون‌گرایی رهبر معظم انقلاب
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیان اهمیت قانون‌گرایی در قاموس فکری رهبر معظم انقلاب خاطرنشان کرد: بسیاری از افرادی در این چند دهه انتظار داشتند رهبر معظم انقلاب در برخی از مسائل فراتر از چارچوب‌های قانونی دخالت کنند به این عقیده که زودتر کار را حل می‌کند؛ برای مثال آن‌ها تلاش کردند رهبر انقلاب به‌صورت مستقیم برای منحل کردن انتخابات‌ها موضع گیری کنند یا به فلان قاضی یا رئیس قوه قضاییه بگویند این کار را بکند یا نکند؛ اما همیشه سیاست کلی رهبر معظم انقلاب این بوده که هر کدام از نهاد‌ها کار خودشان را انجام بدهند؛ البته همیشه رهبر انقلاب به دنبال نشان دادن خط کلی به نهاد‌ها هستند.
وی ادامه داد: افرادی اصرار کردند رهبر انقلاب در شورای نگهبان دخالت کند، عده‌ای از تندرو‌های افراطی که خود عمده مشکل کشور هستند در جریان فتنه ۸۸ به دنبال این بودند که رهبر معظم انقلاب انتخابات را باطل کنند؛ اما رهبر انقلاب فرمودند اگر اشکال و اعتراضی دارید از مسیر قانونی دنبال کنید و به دنبال این نباشید که خارج از شیوه‌های قانونی و به شکلی نادرست نظم مملکت را بر هم بزنید.
اراکی با تأکید بر اهمیت ساختار‌های قانونی در مدیریت تبیین کرد: آنچه که امروز این ساختار‌های قانونی را جا انداخت تأکید رهبر معظم انقلاب بر اساس این اصل مدیریتی بود؛ در حالی که امروز کشور‌های پیرامونی ما از این مشکل رنج می‌برند؛ اما چنین مسأله‌ای در کشور ما وجود ندارد و مشکلات در چارچوب ساختار قانونی مدیریت می‌شوند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: البته ایشان از نظر فقهی اختیار دارند و قانون چیزی نیست که دست ایشان را ببندد؛ تفاوت سیره حکمرانی با نظریه فقهی در اینجا نشان داده می‌شود، ایشان رهبر و ولی فقیه است و اختیارات کافی از نظر شرعی در دخالت در ساختار‌های قانونی از قوه قضاییه، مقننه، مجریه را دارد؛ اما در این بحث ورود نمی‌کنند.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه مردم‌گرایی را شاخصه دیگر حکمرانی رهبر معظم انقلاب دانست و توضیح داد: مردم‌گرایی یعنی بای در مدیریت کشور رضایت عموم مردم تأمین شود و فرصت مشارکت در مدیریت کشور را به مردم بدهیم؛ چه از طریق انتخابات، چه نهاد‌های مشارکتی دیگر که در ساختار‌های قانونی تعریف می‌شود یا باید ساختار قانونی پیدا کند.
وی افزود: ما باید با مشارکت مردم ساختار قانونی به ارتباط مسؤولین با مردم بدهیم و ارتباط نزدیکی شکل بگیرد؛ یک اصل اسلامی از اصول فقه مدیریت این است که نباید بین مسؤولین و مردم حاجب یا مانعی وجود داشته باشد که دسترسی مردم را به مسؤولین کم کند، منتهی این اصل مدیریت خود را به اشکال مختلف در نظام مدیریت رهبر معظم انقلاب نشان داده است.
اراکی با اشاره به سفر‌های رهبر انقلاب در دهه اخیر برای دیدار‌های مردمی اظهار داشت: رهبر انقلاب در دوره‌ای که احساس کردند ارتباط مسؤولین با مردم کم است و خود وارد میدان شدند؛ حتی کسانی که زاویه داشتند ایراد می‌گرفتند که چرا رهبر انقلاب به استان‌ها مسافرت می‌کنند.
وی افزود: آن‌چنان بین مردم و مسؤولین فاصله افتاده بود که از همدیگر خبری نداشتند؛ برخی از آقایان اصلاح طلب به شکلی از آن دوران تعریف می‌کنند و حافظه تاریخی به‌قدری ضعیف است که آن را می‌پذیرد، در حالی که ما در آن دوران وضع عجیبی داشتیم و اتفاقاً بدترین دوران حکومتی بود.
ویژگی‌های مدیریتی رهبر معظم انقلاب
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه مدیریت مبتنی بر ایمان، تقوا، تخصص، کارآیی و نشاط را مهم و جمع در رهبر معظم انقلاب دانست و ابراز داشت: مدیریت کشور باید این عناصر مدیریتی را به‌صورت جمع در خود داشته باشند.
وی افزود: تقوا و تخصص در مدیریت کشور کافی نیست، بلکه کارآیی و نشاط داشتن که مدیر حال داشته باشد تا از پشت میز مدیریت خود در صحنه و میدان حضور پیدا کند، اهمیت دارد؛ یکی از امتیازات دولت آقای رئیسی این است که هر چهار عنصر را کمابیش در مدیریت خود رعایت می‌کند.
اراکی با اشاره به «کلکمْ راعٍ وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ» نظارت دقیق و همگانی را مورد توجه قرار داد و گفت: اقتضای مسؤولیت، نظارت دقیق از سوی مردم است که شکل آن نیز باید مورد بحث قرار بگیرد.
وی ادامه داد: مسأله سلامتی ساختار نیز بسیار اهمیت دارد؛ افراد سالم در ساختار ناسالم امکان داردبه شکلی به انحراف کشیده شود، سلامتی ساختار همیشه مورد تأکید رهبر انقلاب بوده و هست.
نیاز رشته دانشگاهی برای بررسی سیره حکمرانی
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با تأکید بر گستره ابعاد بحث درباره سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب گفت: به نظر می‌رسد لازم است که یک رشته تحصیلی دانشگاهی مستقل برای بررسی تخصصی تمام ابعاد مسأله سیره حکمرانی رهبر معظم انقلاب تشکیل شود.
وی ادامه داد: مدارا در قاموس فکری رهبر معظم انقلاب بسیار مهم است؛ گاهی اوقات بسیاری از ما ناراحت می‌شویم که چرا رهبر انقلاب آنقدر مدارا می‌کنند؛ البته این در اصل از شیوه‌های انبیا و اصول سیاست حکمرانی در طول تاریخ انبیا بوده و عجیب‌ترین شکل مدارا نیز توسط رسول اکرم رقم خورد.
اراکی رویکرد وحدت‌گرایی را دیگر شاخصه سیاست‌های کلان رهبر انقلاب دانست و توضیح داد: فراخواندن جامعه به سوی وحدت و اجتناب دادن از تنش زایی درونی جامعه بسیار اهمیت دارد؛ رهبر معظم انقلاب بسیار حکیمانه در این راستا عمل کردند که مسأله وحدت شیعه و سنی یکی از جلوه‌های آن در داخل کشور است که این رویکرد رهبر معظم انقلاب باعث شد توطئه بزرگی که اسرائیل، انگلیس و آمریکا تلاش می‌کردند با کمک مزدورانشان در حاشیه خلیج فارس در برافروختن آتش فتنه بین شیعه و سنی اقدام کنند، از بین برود.
تأکید رهبر انقلاب بر وحدت شیعه و سنی کشور را نجات داد
وی ادامه داد: فتنه آن‌ها برانگیختن احساساتی که در دو مجموعه شیعه و سنی وجود دارد بر علیه همدیگر بود؛ آن‌ها ایران را به‌عنوان هدف اصلی مدنظر داشتند، همه جای دنیا را هم به فتنه آتش کشیدند؛ اما ایران کاملاً در امنیت بسیار مطلوبی قرار داشت؛ آن‌ها می‌خواستند کار‌هایی را نیز در داخل ایران انجام دهند، ولی موفق نشدند و اساس این شکست آن‌ها در ایجاد آتش فتنه داعش در داخل کشور با تدبیر رهبر انقلاب رقم خورد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به سیاست حمایت از اقشار مستضعیف از سوی رهبر معظم انقلاب خاطرنشان کرد: قشر مستضعف برای رهبر انقلاب در اولویت رسیدگی و خدمت قرار دارد.
وی افزود: سیاست رهبر انقلاب برای کشور به سمت جلورفتن، پیشرفت علمی، اقتصادی و به‌طور کلی ایجاد پیشرفت و آبادانی در همه زمینه‌ها برای مردم است؛ صد درصد پیشرفت‌های کشور ما چه در عرصه علمی و تکنولوژی‌های مختلف اعم از نظامی و غیرنظامی مرهون حمایت‌های ایشان است از صنایع مختلف است.
اساسی‌ترین سیاست رهبری در حمایت از جوانان
اراکی با توضیح اهمیت تقویت و حمایت از نخبگان توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی ابراز داشت: اساسی‌ترین سیاست داخلی رهبر معظم انقلاب تقویت، حمایت و زمینه سازی برای بهره برداری از استعداد نخبگان در چند محور از محور‌های مهم سیره رهبر معظم انقلاب در عرصه حکمرانی و در حوزه سیاست داخلی است.
این استاد حوزه علمیه افزود: رهبر انقلاب اعلام کردند ما سه اصل مهم در حوزه سیاست خارجی داریم؛ آن سه اصل، عزت، حکمت و مصلحت هستند که هم مبنای فقهی و هم مبنای دینی دارد، هم تجربه‌های بسیار فوق العاده‌ای در این سه اصل در سیره رهبر معظم انقلاب وجود دارد که می‌توانیم آن‌ها را پیدا کنیم و قابل مطالعه و بهره برداری هستند.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با بیان اینکه در عرصه فرهنگ با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنیم گفت: یک بسیج سراسری در تهاجم فرهنگی بعد از جنگ و دفاع مقدس بر علیه مبانی فرهنگی انقلاب شروع شد که مقارن با تصدی امام خامنه‌ای به مسؤولیت رهبری انقلاب بود؛ البته این تهاجم از اول انقلاب وجود داشت که بعد از پایان دفاع مقدس به یک بسیج عمومی همگانی از سوی دشمن با سرمایه گذاری‌های بسیار تبدیل شد.
وی افزود: بحث درباره فعالیت‌های دشمن در حوزه فرهنگ خود زمان بسیاری را می‌برد و جای مطالعه دارد، به همین جهت تأکید بر تأسیس یک رشته علمی، حقیقتی است که باید پذیرفت؛ این مطالب باید در رشته‌های علمی بحث شود.
دشمنی که ما را بهتر از خودمان می‌شناسد
اراکی فعالیت گسترده دشمن برای شناخت انقلاب و تشیع را مهم دانست و ابراز داشت: انگلیسی‌ها و اسرائیلی‌ها بیشترین کار را بر روی فرهنگ و رسوم ملی ما کردند؛ آن‌ها کتاب‌های بسیاری را درباره انقلاب، تشیع، روحانیت، هیئت‌ها و مراسم‌های حسینی ذیل هزاران پروژه تحقیقاتی دنبال کرده‌اند.
وی افزود: من سفری به یکی از کتابخانه‌های کشور انگلیس داشتم، وقتی به بخش مربوط به ایران مراجعه کردم، تعداد بسیار زیادی کتاب را دیدم که ما در طول تاریخ تشیع از اول تا امروز به این میزان که آن‌ها کتاب نوشته بودند، ننوشته‌ایم؛ هدف کلی آن‌ها است که خوب ما را بشناسند.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به طرح مسأله شبیخون فرهنگی از سوی رهبر معظم انقلاب تبیین کرد: امروز از همان دوران رهبر معظم انقلاب از نهاد‌های فرهنگی دعوت کردند تا در برابر شبیخون فرهنگی دشمن بسیج در زمینه فرهنگ داشته باشید، تقابل کنید و تقابل شما دفاعی نباشد؛ بلکه افزون بر دفاع، هجوم داشته باشید؛ این از سیره‌های عملی رهبر معظم انقلاب در عرصه فرهنگ است.
وی ادامه داد: شما باید فرهنگ بیگانه را در عرصه‌های گوناگون مانند دموکراسی، زن، خانواده، کودک و … نقد کنید؛ متأسفانه نهاد‌های فرهنگی حتی حوزه علمیه در این زمینه قصور و تقصیر یا بی‌حالی داشته‌اند که در این زمینه وارد نشده‌اند.
اهمیت ابزارهای فرهنگی نوین و هنر برای انقلاب
اراکی استفاده از ابزارهای فرهنگی نوین؛ اعم از فضای مجازی، فیلم، سریال‌های تلویزیونی و … را ویژگی متمایز رهبر معظم انقلاب دانست و توضیح داد: دشمن امروز با استفاده از ابزارهای نوین با ما می‌جنگد که اولین فردی که در کشور ما بر روی مسأله استفاده از فضای سایبری و تکنولوژی نوین با استفاده از ابزار هنر و رسانه در عرصه فرهنگ تأکید داشتند و حتی خودشان مستقیم وارد عرصه و صحنه شدند، رهبر معظم انقلاب بودند و ما نیز باید از این سیره استفاده کنیم؛ نهاد‌های فرهنگی چقدر در چارچوب این سیره رهبر معظم انقلاب همکار، همگام و همپا پیش رفتند؟
وی افزود: من برای این سؤال پاسخی ندارم؛ اما می‌دانم که نزدیک به صفر بوده، حتی صداوسیما و حتی خود حوزه‌های علمیه در این زمینه کم کاری کرده‌اند؛ با همه تلاش‌هایی که شده، ما نتوانسته‌ایم چیز زیادی را به پیش ببریم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اهمیت فرمان جهاد تبیین از سوی رهبر انقلاب در حوزه فرهنگ خاطرنشان کرد: جهاد تبیین عرصه بسیار بزرگی برای چالش‌های فرهنگی کشور است که البته جهاد تبیین، تنها جهاد سخن نیست؛ بلکه جهاد قلم، زبان، سخن، تصویر، شعر، ادبیات و … است که باید با برنامه ریزی وارد آن عرصه شد.
وی ادامه داد: رهبر انقلاب در حوزه اقتصاد نیز بسیار بر اقتصاد مقاومتی تأکید دارند که اقتصاد مقاومتی چند پایه اصلی دارد؛ اول اینکه کشور به سوی دیگران نیازمند نباشد؛ بحث خودکفایی مهم‌ترین مسأله مربوط به اقتصاد مقاومتی است؛ گسترش و تقویت اقتصاد و تولید به‌قدری برای رهبر معظم انقلاب اهمیت دارند که در دهه اخیر سال به سال مسأله تولید را به‌عنوان شعار سال مشخص می‌کردند.
اراکی دانش بنیان کردن اقتصاد را اصل دیگری در اصول اقتصادی رهبر معظم انقلاب دانست و درباره نگاه رهبر انقلاب به تقویت روابط اقتصادی با کشور‌ها و ملت‌های اسلامی منطقه گفت: رهبر انقلاب تأکید دارند که مسؤولین کشور، از امکانات کشور‌های اسلامی همجوار استفاده کنند و روابط اقتصادی میان کشور‌های منطقه تقویت شود.
وی افزود: امیدواریم نشستی که شما برگزار کرده‌اید بتواند راه خود را به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و فرهنگی پیدا کند؛ زیرا این بحث، یک بحث بسیار جدی و پراهمیت است.
