شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مبروک عطیه در گفت‌وگو با پایگاه مصری الیوم السابع در مورد سؤالات شرعی که پیرامون مسائل خانواده به دستش می‌رسد، گفت: ۹۷ درصد از سؤال‌هایی که به دست من می‌رسد در مورد تعدد زوجات و تهدید همسر به ازدواج مجدد است.
به گزارش شبکه اجتهاد، مبروک عطیه، رئیس بخش پژوهش‌های اسلامی دانشگاه الازهر و استاد شریعت اسلام در الازهر در گفت‌وگو با پایگاه مصری الیوم السابع به بیان دیدگاه‌های خود درباره مسائل مختلفی از جمله اصلاح گفتمان دینی، رابطه دین و سیاست پرداخت و در سخنان خود به انتقاد شدید از شبکه‌های اجتماعی پرداخت و آن را مایه ویرانی جامعه دانست. ترجمه گفت‌وگو به نقل از پایگاه خبر حوزه بدین شرح است:
نوسازی و اصلاح گفتمان دینی از مباحث روز است؛ منظور از نوسازی گفتمان دینی چیست؟
عطیه: معنای “گفتمان دینی” بیان سخن خدا و سخن پیامبر (ص) است تا در سایه آن زندگی شکوفا و درخشان شود و خدای متعال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ» و بر این اساس هر دعوتی که مردم را به سوی هلاکت بخواند، نه گفتمان دینی که گفتمان شیطانی است و در اینجا اعلما هستند که وظیفه دارند سخن خدا و رسول را برای مردم بازگو کنند و این تبیین نیز ابزارهایی دارد که فهم کتاب و فهم زبان کتاب از آن جمله است و نوسازی گفتمان دینی به این معنا نیست که ما دین جدیدی بسازیم، بلکه به این معنا است که زبان تبیین دین آسانتر و متناسب با زمان باشد.
برخی بر این باورند نهادهای دینی در این زمینه کوتاهی کردهاند. نظر شما چیست؟
عطیه: کسانی که می‌گویند نهادهای دینی وظیفه خود را به صورت کامل انجام نداده‌‌اند در هر صورت صدایشان خاموش نمی‌شود و هیچ‌گاه تمام مردم از یک نهاد راضی نخواهند بود و قرآن نیز بیان کرده که برخی از همین مردم خداوی متعال را به فقیر بودن متهم ساخته‌‌اند و خود را غنی تصور کردهاند و برخی از آنها نیز به پیامبر تهمت دیوانگی زدند.
کسی که نهاد دینی مصر به ویژه الازهر را متهم می‌کند باید به الازهر بیاید و در سخنرانی‌های من و سایر علما حاضر شود بعد الازهر را متهم کند، زیرا بسیاری از مردم هنوز الازهر را نمی‌شناسند و من بر این باورم که کلیسا نیز در این زمینه کوتاهی نکرده و ما می‌شنویم که اسقف‌ها کشیش‌های کلیسا مردم را به ارتباط و مهربانی و همکاری دعوت می‌کنند و مسلمانان را برادران خود می‌دانند.
از کلیسا نام بردید. تا حالا به کلیسا رفته‌اید؟
عطیه: بله زمانی که رئیس دانشکده پژوهش‌های اسلامی در استان سوهاج بودم به کلیسا رفتم و با سران آن دیدار کردم و در آنجا درباره فتنه و آثار آن در ویرانی کشورها سخنرانی کردم. رفتن به کلیسا عیب نیست، زیرا یکی از مکان‌های عبادت برای پیروان یک دین است و بازدید از کلیسا نیز از روش‌های ابراز دوستی است و کسی که به کلیسا می‌رود باید آداب بازدید را نیز به جا بیاورد.
در میان علما برخی به علمای اصولی مشهورند. آیا در مقابل آنها کسانی هستند که با نقش عقل و به کار گیری آن مخالفند؟
عطیه: من پس از اتمام مرحله استادی در زبان عربی، اصول فقه را در دانشکده شریعت و حقوق خواندم و هنگامی که از اصول فقه سخن می‌گویم از علمی سخن می‌گویم که تا ۹۸ درصد مبتنی بر مقتضیات عقل است و اصول فقه یعنی یک سری ادله کلی که فقه اسلامی بر آن استوار است و فقیهی نیست مگر اینکه باید به اصول فقه مسلط باشد.
اما در میان مردم این گونه شایعه است که “بشنو و اطاعت کن” و به نظر می‌رسد برداشت درستی از این جمله ندارند.
من به تازگی کتابی به نام “زمن الضیاع”(روزگار تباهی) تالیف کرده‌ام که درباره زمانی است که در آن زندگی می‌کنیم که در این زمان دین ضایع شده و معانی آن در حال تحریف است و علاوه بر این، جوانان و بزرگان و زنان و ارزش‌ها نیز در حال منحرف شدن هستند و منظور ما از ضایع شدن مفاهیم و معانی، ضایع شدن ثمرات آنها و خالی شدن دین از محتوای اصلی خود است و دین در حد تابلویی می‌ماند که به دیوار آویخته شده و روی آن نوشته شده «ان الله مع الصابرین» اما تو می‌بینی که صبر نداری.
اوضاع به گونه‌ای شده که مردم سرگرم قال الله و قال الرسول هستند و مثلا در صفحه فیس بوک می‌نویسند هرکس هزاربار بر پیامبر صلوات بفرستد فلان ثواب را دارد که من گاهی اوقات نمی‌توانم ساکت بنشینم و از آنها می‌پرسم که بعد از آن چه؟ آیا گرسنه‌ای را سیر کرده‌ای؟ آیا یتیمی را سرپرستی کرده‌ای؟ نظر من این است که حق صلوات بر پیامبر این است که همراه با عمل و پیروی از سنت او باشد و خداوند سبحان نیز از ما حرف نخواسته و فرموده: اعملوا. پس عمل کجاست؟
در مورد سؤالات شرعی که در مورد مسائل خانواده به دست شما می‌رسد سؤال عجیبی هم داشته اید؟
عطیه: سؤال خاصی در ذهنم نیست و گرنه باید هزار و دو هزار نمونه ذکر می‌کردم و در واقع تمام این سؤال‌ها عجیب است و ۹۷ درصد آن در مورد تعدد زوجات و تهدید همسر به ازدواج مجدد است یا اینکه مردی زن خود را به قطع رابطه با خانواده اش تهدید می‌کند یا به او می‌گوید اگر با خواهرت صحبت کنی تو را طلاق می‌دهم که اگر از پیامبر در مورد اینه سؤال شود می‌فرماید اینها امت من نیستند؛ زیرا برخی مردان هستند که به خانواده خود نفقه نمی‌دهند. این چه دینی است که دارند؟
چه کسی مسئول انحراف و تهی شدن دین از مفاهیم صحیح است؟ ملت‌ها یا دولت‌ها؟
عطیه: دولت در آن وحد هم مظلوم هم ظالم است و اگر مردی به مسئولیت خود در داخل خانه اش عمل نکند، دولت را مسئول نمی‌دانم زیرا دولت در قانون‌ها خلاصه می‌شود و اگر شما بخواهی دولت را نقد کنی باید قوانین را نقد کنی.
البته من قصد دفاع از دولت و و تمجید از آن را ندارم و بنا ندارم روزی وزیر شوم و بر این باورم که انحرافی که اکنون گرفتار آن هستیم در طول صدها سال پدید آمده و مفاهیم اشتباه و اعتقادات فاسد رفته رفته در آن رسوخ کرده است. اگر شما می‌بینی مردم به خرافات اعتقاد دارند یا قطع رحم می‌کنند اینها انحراف است.
برخی معتقدند مردم باید در تمام مسائل به شیخ و روحانی مراجعه کنند و این را راهی برای رشد روحانی می‌دانند. نظر شما چیست؟
عطیه: مردم به ویژه عوام روحانی را به عنوان کارشناس دینی می‌شناسند و او را خدای روی زمین نمی‌دانند و مردم گاهی در تمام مسائل به شیوخ مراجعه می‌کنند تا با او مزاحی بکنند و ما باید فرهنگ اسلامی را رایج کنیم. آیا صحابه در تمام مسائل از پیامبر سؤال می‌کردند؟ پاسخ منفی است. پیامبر می‌فرمود شما در امور دنیا دانایید و اصل در اشیاء هم این است که مباح باشند و هر چیزی برای شما حلال است مگر آنچه با نص خارج شده باشد.
آیا آهنگ گوش می‌دهید و به آهنگ خاصی علاقه دارید؟
عطیه: من در تمام عمرم عمدا به غنا گوش نداده‌ام و اصلا در زندگی من جایی برای گوش دادن به آهنگ نیست؛ اما در گذشته در روستا زندگی می‌کردیم و من از پدرم خواستم به من اجازه بدهد یک رادیو بخرم و او اجازه داد و در آن زمان با استفاده از رادیو درس‌هایم را مرور می‌کردم.
ما نسلی اهل کتاب و استاد هستیم و در آن زمان گوشی همراه و لپتاپ نداشتیم و وقتی هم برای گوش دادن به موسیقی نداشتیم. من دکترا را در دو سال تمام کردم که کمترین زمان ممکن است در حالی که دیگران در ۸ سال دفاع می‌کنند و اکنون به جایی رسیده‌ام که جز در موارد ضروری با کسی ملاقات نمی‌کنم و پس از اتمام دکترا تا کنون ۲۳۵ کتاب تالیف کرده‌ام و بنابراین وقتی برای موسیقی نداشته ام.
آیا شما صفحه فیس بوک دارید؟
عطیه: پیش از این یک صفحه داشتم که مشکلاتی از آنجا برایم پیش آمد که فقط خدا می‌داند و اکنون ۱۵۰ صفحه به نام مبروک عطیه وجود دارد که متعلق به من نیست و من ارتباطی با آنها ندارم و افراد گمراه آن را مدیریت می‌کنند. در گذشته میلیون‌ها سؤال در صفحه‌ام برایم می‌آمد و برخی‌ها هم نظرات توهین آمیز می‌نوشتند و من امیدوارم مردم به این نتیجه برسند که شبکه‌های اجتماعی دنیای مجازی است و آن را رها کنند اما آنها محتوای آن را باور می‌کنند.
من بر این باورم که شبکه‌های اجتماعی یک بیماری همه گیر است که به جان جامعه افتاده و عقل مردم را ویرانی می‌کند و محل نشر دروغ و گمراهی است و ابزاری است که وجدان مردم را تخریب و آنها را به برهنگی و گمراهی دعوت می‌کند و باعث بالا رفتن آمار طلاق و روابط نامشروع است.
نظر شما درباره قرضاوی چیست؟
عطیه: قرضاوی یک عالم تراز اول بود که گروه‌های سیاسی او را فاسد کردند که این خسارت بزرگی برای یک عالم است. او کسی بود که قرائت خوبی داشت، زیرا متاسفانه خیلی‌ها با مدرک دکترا قرائت و کتابت خوبی ندارند. متاسفانه برخی علما جذب گروه‌های افراطی شدند.
