شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله آصفی(ره) در فقه الاعتراض بحث امر به معروف و نهی از منکر را ارتقا داده است. امر به معروف و نهی از منکر درباره حاکم ظالم در قالب فقه الاعتراض ارائه شده است. او می‌گوید در جهان عرب در برابر حاکمان مستبد سکوت نکنیم. ببینید در عربستان بر سر بحث امر به معروف و نهی از منکر چه آورده‌اند.
به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «راهکارهای فقهی ارتقای امنیت جهان اسلام در اندیشه آیت‌الله آصفی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک‌زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قم برگزار شد.
لک‌زایی در ابتدا با اشاره به علت انتخاب اندیشه‌های فقهی مرحوم آیت‌الله محمدمهدی آصفی برای موضوع راهکارهای فقهی ارتقای امنیت جهان اسلام گفت: ایشان دغدغه امنیت جهان اسلام را داشت و اگر ما هم دغدغه مسائل پیرامون خود را داریم، نمونه عینی و عملی مانند او وجود دارد.
وی افزود: بدون تردید در صدر مشکلات کنونی جهان اسلام مشکل ناامنی است، به طوری که می‌توانیم انحطاط امنیتی را برای آن به کار ببریم. آیت‌الله آصفی با استفاده از فقه جواهری و در چارچوب و ظرفیت دستگاه فقه، مفاهیم جدیدی تولید کرده و راهکارهای جدیدی برای مشکل ناامنی و ارتقای وضعیت امنیتی جهان اسلام ارائه کرده است.
استاد حوزه علمیه قم اظهار کرد: کلید واژه سلم در فرمایشات آیت‌الله آصفی بسیار مهم است. سلم در زبان عربی به صلح معنی می‌شود. در وضعیت سلم جامعه آفت زدایی شده است و دو نفر که به یکدیگر سلام علیکم می‌گویند به این معناست که از ناحیه من هیچ اقدام ناخوشایندی متوجه شما نخواهد شد. مفاهیم مقاومت، اعتراض، جماعت وحدت و … از نظر آیت‌الله آصفی هم دارای اهمیت است.
لک‌زایی افزود: چارچوب نظری بحث ما بحران است. بر این اساس متفکران حکیم و دردآشنا که نظر به حل مسائل جامعه شان دارند به لحاظ فکری و اندیشه‌ای چهار مرحله در تفکر آنها قابل شناسایی است: مرحله اول شناخت مشکل و معضل و بحران، مرحله دوم ریشه یابی مشکل، مرحله سوم ارائه درمان و مرحله چهارم بیان شیوه انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب.
استاد حوزه علمیه قم اضافه کرد: با این الگو چهار مطلب باید روشن شود: اول ناامنی جهان اسلام، دوم ریشه یابی مشکل و اینکه چه علل و عوامل باعث ناامنی جهان اسلام شده است. آیت‌الله آصفی مشکلات را در دو بخش طبقه بندی کرده است؛ ریشه داخلی و ریشه خارجی مشکلات. از نظر او قدرت عوامل داخلی نسبت به بیرون بیشتر است. از نظر آیت‌الله آصفی برای رسیدن به وضع مطلوب دو راهکار مسالمت آمیز و راهکار انقلابی وجود دارد.
طبقه بندی مشکلات امنیتی جهان اسلام
وی درباره نحوه طبقه بندی مشکلات امنیتی جهان اسلام از دید آیت‌الله آصفی اظهارکرد: ایشان می‌گوید: «تمام مشکلات جهان اسلام از جمله ناامنی ریشه در سه مساله دارد: چالش اول اشغال بخشی از جهان اسلام توسط قدرت‌های خارجی است. کشورهای فلسطین و افغانستان و سوریه و عراق اشغال شده است. در جایی که اشغال نشده وابستگی ایجاد شده است. در شرایط وابستگی به دلیل وجود بردگی همان طور که برده برای آینده خود برنامه ریزی نمی‌کند و کشور وابسته هم نمی‌تواند برنامه ریزی کند.»
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: مشکل دوم جهانی سازی است. جهانی سازی متوجه جهان اسلام شده و آنها را دچار مشکلاتی مانند مسائل هویتی کرده است. هویت دینی و اقتصاد جهان اسلام و مسلمان تحت تاثیر اقدامات بسته جهانی شدن، دچار مخاطره شده است. مشکل سوم افراط گرایی مذهبی است مانند تکفیرها و داعش و القاعده و بوکوحرام که منجر به تولید ناامنی شده است. چالش اشغالگری و جهانی شدن عامل بیرونی و افراط گرایی عامل درونی است.
لک‌زایی بیان کرد: آیت‌الله آصفی درباره افراط گرایی مذهبی می‌گوید: «منشأ افراط گرایی مذهبی، جمود است.» اولین قدم برای تولید افراط گرایی جمود و قدم دوم تکفیر است. بعد از تفکیر نوبت به عمل و ترور می‌رسد. ایشان اولین راهکار فقهی را برای تولید امنیت دولت اسلامی می‌داند و مثال او نظام جمهوری اسلامی است. اما ما فقط یک جمهوری اسلامی داریم لذا فقه الدوله در امنیت برای جمهوری اسلامی پاسخ می‌دهد اما برای کشورهای دیگر پاسخگو نیست زیرا دولت مشروع نیستند.
تامین امنیت در دولت غیرمشروع به عهده امت است
وی ادامه داد: تامین امنیت در دولت غیرمشروع به عهده امت است. در شرایط عادی که دولت مشروع باشد وظیفه ایجاد امنیت به عهده دولت و امت است اما بدون دولت مشروع وظیفه تامین امنیت به عهده مردم می‌شود. آیت‌الله آصفی در اینجا مفهوم فقه المقاومه را مطرح کرده است. ایشان می‌گوید: «گاهی در فقه المقاومه دفاع فردی مطرح می‌شود اما بخش دیگر فقه المقاومه مربوط به حکومت استبدادی می‌شود. در حکومت استبدادی امت موظف به ایستادگی و مقاومت هستند».
لک‌زایی تصریح کرد: آیت‌الله آصفی مطرح می‌کند «در میان علمای اسلام برخی متاسفانه رویکرد فقه المعایشه را برگزیده اند.» یعنی با مستبدان همزیستی مسالمت آمیز را در پیش گرفتند. در قرآن آمده است: وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ. امام صادق(ع) می‌فرماید: کسیکه از ستمگر اطاعات کند او را عبادت کرده است. آیت‌الله آصفی معتقد است آیات و روایات بر وجوب جهاد با طاغوت و حاکم ستمگر دلالت دارد و یکی از راهکارهای او در برابر استبداد، فقه المقاومه است.
وی بیان کرد: اصطلاح دیگر ایشان در ذیل فقه المقاومه قرار می‌گیرد و آن فقه الاعتراض است. او در فقه الاعتراض بحث امر به معروف و نهی از منکر را ارتقا داده است. امر به معروف و نهی از منکر درباره حاکم ظالم در قالب فقه الاعتراض ارائه شده است. او می‌گوید در جهان عرب در برابر حاکمان مستبد سکوت نکنیم. ببینید در عربستان بر سر بحث امر به معروف و نهی از منکر چه آورده‌اند.
مفهوم پردازی و ادبیات پردازی فقه الاعتراض
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: آیت‌الله آصفی درباره فقه الاعتراض مفهوم پردازی و ادبیات پردازی کرده و مراتب اعتراض را بیان کرده است. به گفته ایشان اعتراض فرآیند آماده سازی و جلب افکار عمومی در جهت صحیح و اصلاح روند نظام سیاسی و تهییج مردم برای فشار بر حکومت و ایستادگی دربرابر موانع حکومت با وسایل مختلف است. جریان اعتراض باید با تمسک به وسایل کافی قدرت دفاع از خود در برابر حکومت را کسب کند.
لک‌زایی تصریح کرد: آیت‌الله آصفی بیان می‌کند موفقیت اعتراض در جلب افکار عمومی است. با اعتراض زمینه انقلاب فراهم می‌شود. آیت‌الله آصفی در انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) اعتراض را همگانی و مردم را با خودش همراه کرد. و در نتیجه رژیم پهلوی و امریکا نتوانستند کاری انجام دهند. او هشدار می‌دهد که اعتراض سیاسی به انفعال و شعارزدگی دچار نشود که در این صورت اثرات مثبت آن از بین می‌رود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: معنای اعتراض مقاومت مسلحانه دائمی نیست اما می‌تواند در مراحل پایانی به مقاومت مسلحانه به تشخیص رهبر ختم شود. بخشی از فقه المقاومه می‌تواند فقه الاعتراض باشد. ایشان در ذیل فقه الاعتراض به عنوان مبنا، حرمت اتکاء به ظالمان، حرمت سکوت در برابر ستم، حرمت تسلیم و ذلت در برابر ستمگران، وجوب طرد و نهی از ستم با عمل و لسان و انکار قلبی را مطرح کرده است . این موارد درباره امر به معروف و نهی از منکر در جهاد با ظالم هم مطرح شده است.
تبیین مفهوم اعتراض در ۳۰ روایت
لک‌زایی بیان کرد: ایشان در تبیین مفهوم اعتراض به معنای نهی از منکر به ۳۰ روایت از منابع شیعه و اهل سنت استدلال کرده است از جمله روایت «ان اعظم الاجهاد کلمه العدل عند سلطان الجائر».
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه فقه‌های مطرح شده توسط آیت‌الله اصفی گفت: فقه الاحتلال یا فقهی که مساله و موضوع اشغالگری را در ستور کار خود قرار می‌دهد و تکلیف امت اسلامی را در برابر اشغالگران روشن می‌کند. ایشان درباره فقه الاحتلال می‌گوید: «مقاومت در برابر اشغالگری قدرت‌های استکباری است که این موضوع در باب فقهی جهاد دفاعی قرار می‌گیرد».
وی بیان کرد: یکی از عوامل ناامنی تفرقه است و آیت‌الله آصفی راهکار فقه الوحده را برای آن مطرح می‌کند. از نظر وی در هر صورت اصالت با وحدت است و ما باید در حوزه وحدت اقدامات فکری و عملی انجام بدهیم.
لک‌زایی یکی از مشکلات جهان اسلام را از نظر آیت‌الله آصفی مشکل ناامنی دانست و گفت: باید بر ناامنی غلبه کنیم و غلبه کردن ما بر این مشکل در گرو توجه به ریشه‌های پدیدآمدن آن است. ایشان فقه الوحده، فقه الاحتلال، فقه الاعتراض و فقه المقاومه را از راهکارهای فقهی معرفی می‌کند که برای مبارزه با تفرقه، نظام‌های استبدادی و نظام‌های وابسته و اشغالگری اشغالگران پیشنهاد کرده است. این مباحث نشان می‌دهد فقه اهل بیت و فقه جواهری ظرفیت عظیمی برای مواجهه با مسائل امروز دارد. اما منوط به این است که از مشکل شروع کنیم یعنی اگر به سراغ بحث فقهی می‌رویم بخواهیم بدانیم که این مساله چه مشکلی را حل می‌کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: اگر مشکل را تعریف کنیم و برای آن به دنبال جواب فقهی باشیم، فقه ما با سابقه و پیشینه‌اش می‌تواند جوابگو باشد همانطور که امام خمینی(ره) فقه انقلاب را مطرح کرد. گفته‌های آیت‌الله آصفی بخشی از برکات انقلاب است زیرا او از شاگردان امام خمینی(ره) بود.
حجت‌الاسلام لک‌زایی در پایان سخنانش اظهار کرد: وقتی مقام معظم رهبری در حوزه علمیه می‌گویند «به فقه حکومتی توجه کنید» یعنی باید آن را سرلوحه کارهایمان قرار دهیم، یعنی بدانیم مشکلات ما در عرصه فقه الدوله چیست و به آن پاسخ دهیم چون نظام جمهوری اسلامی و دولت تشکیل شده و مشکلات جهان اسلام را هم بتوانیم پاسخ دهیم.
