نقد یک ادعا/ سیدمحمدحسن جواهری

شبکه اجتهاد: اخیرا کلیپی از آقای عبدالعلی بازرگان منتشر شده که در آن ادعا کرده پیامبر(ص) از نگارش حدیث منع کرده‌اند و دلیل آن نگرانی پیامبر اکرم (ص) از به وجود آمدن دکان دیگری در برابر قرآن و نیز بی‌اعتباری نقل شفاهی از آن حضرت است. وی ادعا کرده در صد سال نخست هیچ‌کس هیچ چیز ننوشته است و نیز ادعا کرده امامان شیعه علیهم السلام نه چیزی نوشته‌اند و نه به نوشتن تشویق کرده‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن جواهری عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به این مدعا پاسخ داده است، متن این یادداشت در ادامه می‌آید:

اگر بخواهیم به مدعیات وی پاسخ تفصیلی بدهیم باید کتابی پرحجم تألیف کنیم، لیکن بدون این که وارد جزئیات شویم و به طور بسیار مختصر به چند نکته اشاره می‌کنم:

۱- قرآن سخن پیامبر(ص) را حجت قرار داده و مردم را به او ارجاع داده است و از این رو منع نقل حدیث از پیامبر (ص) مخالفت با قرآن است؛ زیرا قرآن محدود به مردمان عصر نزول نیست که می‌توانستند مستقیم به پیامبر (ص) مراجعه کنند، بلکه برای همه انسان‌ها تا برپایی قیامت است؛ از این رو این نسبت به پیامبراکرم (ص) باطل است.

۲- قانون منع کتابت و نقل حدیث از پیامبر اکرم (ص) پس از رحلت آن ‌حضرت و توسط ابوبکر و عمر وضع شد و یکی از دلائل آن روایتی است که کنز العمال حدیث ۲۹۴۶۰ و تذکره الحفاظ، ج۱، ص ۵ داراحیاء التراث العربی، نقل کرده است مبنی بر این که ابوبکر پس از درگذشت رسول خدا (ص) دستور داد پانصد حدیث از احادیث پیامبر (ص) را آتش زدند. عمر و عثمان نیز کار او را در حذف احادیث پیامبر (ص) با جدیت دنبال کردند.

۳- شیعیان و امامان اهل بیت (ع) به این قانون پایبند نبودند و کتاب‌هایی در این صد سال و پس از آن نگاشته شد که بعضاً به املای آن‌ها بوده است. این کتاب‌ها و نگاشته‌ها بسیار است و نمونه مسلم آن کتاب سلیم بن قیس هلالی است هرچند این‌همانی کتاب موجود سلیم مشکوک است لیکن در وجود اصل کتاب تردید نیست. استاد مهدوی راد کتاب با ارزشی با عنوان «تدوین الحدیث عند الشیعه الامامیه» نگاشته که در این خصوص اسناد باارزشی در آن آمده و نیز گزارشی از نگارش‌های شیعیان در زمان ائمه اطهار ارائه شده است (ر.ک‌: فصل دوم). این را نیز اضافه کنم که کتب اربعه شیعه برگرفته از اصول چهارصد گانه (اصول اربعمائه) شیعی است که در دوران اهل بیت ع نگاشته شده است.

۴- خطیب بغدادی در تقیید العلم در نص جالبی آورده است: «عبد الله بن عمرو می‌گوید: من هرچه از رسول خدا (ص) می‌شنیدم می‌نوشتم. قریش مرا از این کار نهی کرده، گفتند: تو هرچیز از رسول خدا (ص) می‌شنوی می‌نویسی در حالی که او بشری است که در غضب و رضا سخن می‌گوید [بنابراین اعتباری به گفتار او نیست]. من هم دیگر ننوشتم. این مطلب را به رسول خدا ص عرض کردم، فرمود: بنویس! به خدایی که جانم در دست اوست، هیچ بر زبانم جاری نمی‌شود مگر حق» (تقیید العلم، خطیب بغدادی، ص ۸۰- ۸۱، دار احیاء السنه‌النبویه، چاپ دوم، ۱۹۷۴)

در باره توصیه حضرت به نگاشتن و نقل حدیث و البته منع او از کذب بر او روایات متعدد در منابع شیعی و سنی از پیامبر (ص) نقل شده که در کتاب پیش‌گفته نقل شده است.

۵- در مجموع اطلاعات آقای عبدالعلی بازرگان در این کلیپ بسیار ضعیف و شگفت‌آور و تأسف‌بار است!