شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله حکیم عالمی سیاستمدار بودند که ولایت فقیه را قبول داشتند و فقیه جامع‌الشرایط را حاکم جامعه می‌دانستند، بنابراین در مسائل و امورات مختلف اجتماعی و مسائل شرعی جامعه حکم می‌داد.
شبکه اجتهاد: دوازدهم خرداد سالروز رحلت آیت‌الله سید محسن حکیم، از مراجع معظم تقلید و شخصیت علمی برجسته شیعه است. حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن اختری، رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) و مدیرعامل بنیاد بین‌المللی عاشورا به همین مناسبت گفتگویی با «مهر» داشته است که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
جایگاه خاندان حکیم در عراق و خصوصاً در حوزه علمیه نجف چگونه است؟
اختری: آیت‌الله سیدمحسن حکیم در عراق به عنوان امام حکیم معروف بودند، ایشان شخصیت علمی بسیار بزرگ و کم‌نظیری در بین علما و مراجع داشتند و از جایگاه باعظمتی در دوران حیات خود برخوردار بودند. آیت‌الله سید محسن حکیم بر پیروان اهل‌بیت (ع) مرجعیت عام داشتند و پس از مرحوم آیت‌الله بروجردی ایشان در ایران، عراق و کشورهای مسلمان جایگاه مرجعیت عام پیدا کردند که در ایران هم بخش عمده‌ای از مردم از ایشان تقلید می‌کردند.
آیت‌الله حکیم در یک بیانیه رسمی اعلام کردند که باید عتبات عالیات، مسائل شرعی، دینی و اسلامی جامعه، اوقاف اسلامی و امور مساجد زیر نظر مرجع عالی قدر شیعیان باشد
اختری: آیت‌الله سیدمحسن حکیم در طول عمر خود شاگردان بزرگ و فراوانی را تربیت کردند، از جمله این شاگردان علمای بزرگی همچون شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، آیت‌الله سید محمد حسین فضل‌الله، علامه شمس‌الدین (لبنان)، آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله اسحاق فیاض و برخی از علمای ایران هستند.
آیت‌الله حکیم در بین علمای آن زمان معروف و از فقیه‌ترین علمای حوزه‌های علمیه محسوب می‌شدند، اگرچه همان زمان امام راحل، اعلم بودند اما در عین حال آیت‌الله حکیم نیز به عنوان فقیه شناخته شده و مورد اعتماد همه علمای نجف بودند. یکی از آثار بزرگ علمی ایشان کتاب مستمسک عروهالوثقی در چهارده جلد چاپ شده است که در اختیار علما و دانشمندان فقهی و حوزه‌های علمیه قرار دارد.
ایشان در حوزه مسائل علمی و فقهی تبحر خاصی داشتند و نظرات فقهی و علمی خود را نیز با شجاعت کامل بیان می‌کردند. به عنوان مثال در نجف و کربلا که مردم در ایام عزاداری، به قمه زنی می‌پرداختند، ایشان نخستین عالمی بود که قمه زدن را به صورت رسمی تحریم کرد، یکی از ویژگی‌های ایشان این بود که در این مسائلبسیار صریح و آشکار نظر خود را اعلام می‌کردند.
مواضع سیاسی آیت‌الله حکیم چگونه بود؟
اختری: آیت‌الله حکیم عالمی سیاستمدار بودند که ولایت‌فقیه را قبول داشتند و فقیه جامع‌الشرایط را والی و حاکم جامعه اسلامی می‌دانستند بنابراین در مسائل و امورات مختلف اجتماعی و مسائل شرعی و اصولی جامعه حکم می‌دادند. زمانی که عبدالکریم قاسم در عراق با کودتا حکومت را در دست گرفته و آن را کمونیستی اعلام کرد، آیت‌الله سید محسن حکیم رسماً اعلام کرد که کمونیسم کفر و الحاد است و هر کس کمونیست شود ملحد است.
همچنین ایشان نسبت به حکومت وقت نظر خود را اعلام کردند، با این کار جمعیت بسیار زیادی از شهرهای مختلف عراق در نجف اشرف در صحن حرم امیرمومنان امام علی (ع) جمع شدند. آنجا مرحوم آیت‌الله حکیم در یک بیانیه رسمی اعلام کردند که باید عتبات عالیات، مسائل شرعی، دینی و اسلامی جامعه، اوقاف اسلامی و امور مساجد زیر نظر مرجع عالی قدر شیعیان باشد. بنابراین آیت‌الله حکیم حاکمیت مرجعیت را در این امور مطرح کردند. در همان سال‌ها و پس‌از آن هم امام راحل مسئله حاکمیت ولی‌فقیه و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را مطرح کردند.
چند تن از شاگردان ایشان همچون علامه مظفر، آیت‌الله سید محمد باقر صدر و علامه عسکری با یکدیگر قرار گذاشتند و حزب الدعوه را در عراق تشکیل دادند، آیت‌الله حکیم بدون اینکه رسماً اعلام کنند، از این حرکت حمایت می‌کردند تا این تشکیلات بتواند در آینده حکومت را در دست گیرد. ایشان به قدرت و حاکمیت مرجعیت اعتقاد داشت.
موضع‌گیری آیت‌الله حکیم در دفاع از ملت‌های مظلوم خاورمیانه خصوصاً ملت فلسطین چگونه بود؟
اختری: آیت‌الله سید محسن حکیم همواره نسبت به جنایات اسرائیل موضع‌گیری می‌کردند و ضرورت حمایت از فلسطین و مقاومت را هم مورد تاکید قرار می‌دادند، سال ۱۳۴۷ که جنگ اعراب و اسرائیل درگرفت و هسته مرکزی گروه مقاومت به‌عنوان گروه انقلاب فلسطین تشکیل شد، در نامه‌ای به علمای اسلام از جمله علمای شیعه همچون امام‌خمینی و آیت‌الله حکیم نامه نوشتند و اعلام کردند که ما مقاومت فلسطین را تشکیل دادیم که نیاز به کمک دارد. از مراجع خواسته بودند که پشتیبانی‌های لازم را داشته باشند. همچنین آیت‌الله حکیم یکی از کسانی بودند درباره ضرورت حمایت و پشتیبانی از ملت فلسطین در مقابل اسرائیل فتوا دادند که مردم نذورات و خیرات خود را در کمک به مقاومت صرف کنند.
در ایران زمانی که لایحه انجمن ایالتی ولایتی مطرح شده بود مراجع بزرگ از جمله آیت‌الله سیدمحسن حکیم در نجف در کنار امام راحل با آن مخالفت کردند. بنابراین ایشان به عنوان مرجع شیعیان نه تنها در عراق بلکه در مسائل همه کشورهای اسلامی منطقه حضور پیدا می‌کردند و نظر می‌دادند.
آیت‌الله سید محسن حکیم چه اقدامات فرهنگی و اجتماعی داشتند؟
اختری: ایشان از نظر سیاسی که در بالاترین قله حاکمیت و مرجعیت شیعه قرار داشتند، بسیار به مسائل شیعه و مسلمانان در دنیا توجه داشتند که از اسلام و مسلمانان حمایت کنند، در رسیدگی به مسائل فرهنگی، مدارس، مساجد، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، فقرا و محرومان، کارگران و زحمت‌کشان کوتاهی نمی‌کردند رسیدگی به محرومان بخش بسیار مهم از زندگانی ایشان به عنوان مرجع بود. برخی از اقدامات فرهنگی و اجتماعی ایشان شامل احداث یا بازسازی مساجد و حسینیه‌ها، تأسیس کتاب‌خانه‌های عمومی در شهرهای عراق و برخی کشورهای همسایه، حمایت مادی و معنوی از نشریات و نویسندگان اسلامی، رفع اختلاف بین مسلمانان بود.
چرا خاندان حکیم و فرزندان آیت‌الله حکیم شهدای فراوانی داشتند؟
اختری: آیت‌الله سید محسن حکیم از جمله کسانی هستند که سال ۱۹۲۰ در مقابله با انگلیسی‌ها و بیرون راندن آنها از عراق نقش و حضوری پررنگ داشتند، همچنین برای مقابله با حکومت ظالم و جنایت‌کار بعثی‌ها بسیار تلاش کردند، به همین دلیل ایشان و فرزندانش حدود یک‌سال خانه‌نشین شدند چراکه بعثی‌های خبیث مردم را علیه ایشان تحریک می‌کردند پس از این، ایشان در نجف نماندند و یک سال آخر عمر خود را در کوفه بودند تا اینکه وفات کردند. مقابله با جنایات صدام و حکومت توده‌ای‌ها و بعثی‌های عراق یکی از گام‌های بسیار بزرگ مرجعیت آیت‌الله حکیم بود. خانواده، بستگان و شاگردان آیت‌الله حکیم حدود ۸۰ شهید دادند که یکی از آنها فرزند گرامی شان آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم است.
