شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
به همت ستاد یکصدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم، همایش علمی حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی با عنوان «میراث دار صدسال تاریخ حوزه علمیه قم» در مدرسه عالی دارالشفا با حضور جمعی از علما و اساتید برگزار شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، در این همایش استاد سید احمد خاتمی عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با موضوع «سده حوزه، سده نفی سکولاریسم از آیت‌الله حاج شیخ (ره) تا آیت‌الله صافی (ره)» و استاد علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه با موضوع «سده حوزه، یکصدسال رشد و بالندگی» سخنرانی کردند که گزارش آن پیش‌رویتان قرار می‌گیرد.
استاد سید احمد خاتمی: حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون ۶ دوره داشته است؛ دوره اول که دوره ۱۵ ساله مرحوم آیت‌الله حائری است که از ۱۳۰۱ آغاز می‌شود و تا ۱۳۱۵ ادامه دارد. دوره دوم که دوره فترت و رکود حوزه است که بین مرحوم آیت‌الله حائری و آیت‌الله العظمی بروجردی و علمای ثلاث (مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی خوانساری، مرحوم آیت‌الله حجت و مرحوم آیت‌الله صدر) است. دوره سوم که دوره مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی و دوره شکوفایی حوزه است. دوره چهارم که دوره تبعید امام خمینی است که آیت‌الله العظمی گلپایگانی در حفظ حوزه و مبارزه با طاغوت نقش اول را داشتند. دوره پنجم که دوره امام خمینی است که در این ده سال، بر حفظ و رشد و ارتقای حوزه علمیه قم اهتمام داشتند و دوره ششم که دوره رهبر انقلاب اسلامی است.
حوزه علمیه قم حافظ دین است و دین منهای سیاست به تعبیر امام راحل، انکار بدیهیات است. امام امت(ره) به ۵ دلیل معتقد بودند که دین پیوند با سیاست دارد؛ اول، ایشان انکار ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را به معنای انکار جامعیت احکام و جاودانگی آن‌ها می‌داند. دوم، ماهیت و چگونگی احکام اسلام در کتاب‌های امام خمینی تبیین شده است. سوم، احکام اسلامی تا قیامت جاری و تعطیل ناپذیر است. چهارم، ادله روایی است که مرحوم آیت‌الله العظمی صافی در منتخب الاثر آوردند و صدر روایت این است که «الإِسْلامُ وَالسُّلْطَانُ أَخَوَانِ تَوْأَمٌ ، لا یَصْلُحُ وَاحِدٌ مِنْهُمَا إِلا بِصَاحِبِهِ، فَالإِسْلامُ أُسُّ وَالسُّلْطَانِ حَارِسٌ ، وَمَا لا أُسَّ لَهُ مُنْهَدِمٌ ، وَمَا لا حَارِسَ لَهُ ضَائِعٌ».
تفسیر اینکه سیاست یعنی درگیری و مبارزه، تفسیر صحیحی نیست بلکه سیاست به معنای تدبیر است و با این نگاه، کاری که مرحوم آیت‌الله حائری در اوج قدرت رضاخان انجام داد، کار بزرگی بود. این یک واقعیتی است که مرحوم آیت‌الله حائری با رضاخان برخورد داشت، در ماجرای حجاب، با قاطعیت وارد شد و فرمود: «قصّه، قصّه ناموس است و نمی‌شود آرام گرفت» و برای رضاخان پیام فرستاد و شاگردان خود را دستور به ورود به این ماجرا کرد. وزارت معارف رضاخان می‌خواست در امور فرهنگی حوزه دست بیندازد که ایشان محکم ایستاد و گفت: «یک قدم حق ندارید جلو بیائید، این حوزه متعلق به روحانیت است و ما حوزه را اداره خواهیم کرد».
رضاخان سفاک، دنبال این بود که قم را هم به توپ ببندد، مسجد گوهرشاد را به توپ بست و صدها نفر را کشت، الآن هم گورهای دسته جمعی آن واقعه کشف می‌شود. مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری در این شرایط قرار داشت. ایشان به‌صراحت گفته بودند که «این‌ها را می‌بینم اما حوزه برای من مهم است».
اگر مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری پخته و سیاسی نبود، نمی‌توانست این‌گونه عمل کند. ایشان دین را عین سیاست می‌دانست اما سیاست را فقط درگیری و مبارزه داغ نمی‌دانست.
شرایطی که برای امام خمینی(ره) فراهم بود برای آیت‌الله حائری فراهم نبود؛ بعد از ماجرای مشروطیت، مردم دلزده و مأیوس شده بودند. در ماجرای ضرب و شتم آیت‌الله محمدعلی بافقی توسط رضاخان در مشهد، کمترین واکنشی از سوی مردم صورت نگرفت. اما در ماجرای مقاله توهین‌آمیز ارتجاع سرخ و سیاه، مردم به پا خواستند و انقلابی ایجاد شد.
خاندان مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی خاندان مبارزه با طاغوت بودند، پدر و برادر بزرگ ایشان، حاج‌آقا علی صافی، ضد طاغوت و ضد شاه بودند. آیت‌الله صافی گلپایگانی جدا دیدن حوزه از سیاست را جدا دیدن حوزه از حوزه می‌دانستند، حوزه پیوند خورده با سیاست به معنای صحیح آن یعنی تدبیر و مدیریت است.
اگر بخواهم تعریفی از «سیاست» داشته باشم باید بگویم، تدبیر است. یک سال سیاست، قیام جانانه‌ای مثل قیام امام حسین(ع) می‌شود و یک‌بار نرمش قهرمانانه مثل اقدام امام حسن(ع) است. هر دو سیاس العباده هستند چه امام حسین(ع) که قیام کرد و چه امام حسن(ع) که آن نرمش قهرمانانه را انجام دادند.
استاد علیرضا اعرافی: عنوان سالگشت و بازتاسیس حوزه علمیه قم به این خاطر است که تاریخ هزارساله قم، نادیده گرفته نشود. قم در همان سال‌های متصل به سال ۱۳۰۰ شمسی پایگاه بزرگان و علمای حوزه بودند لذا هم باید تاریخ بیش از هزارساله را بدانیم و افتخار کنیم و هم بزرگان و علمایی که متصل به سال ۱۳۰۰ شمسی بودند و مجاهدت بزرگی داشتند. بزرگانی چون شیخ محمدتقی بافقی و ملکی تبریزی و ساوجی ضرورت پایه‌ریزی یک پایگاه معنوی، سیاسی، اجتماعی و دینی تحت عنوان حوزه را احساس کردند و فداکاری بزرگی داشتند.
حوزه قم نه تنها سیاسی بود، بلکه در ذات آن یک پیام بزرگ اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی داشت. قضایای مشروطه درس‌هایی به روحانیت و حوزه‌های علمیه داد از جمله اینکه با حوزه نجف دستمایه و سرمایه بزرگ داریم اما اگر در ایران به عنوان محور تشیع بخواهیم کارهای بزرگ را رقم بزنیم نیاز به یک پایگاه محوری داریم.
سرخوردگی همراه با آگاهی در بین روحانیت وجود داشت، پایه‌ریزی حوزه قم برای مقابله با اقدامات ضددین انجام شد و این هنر بزرگ آیت‌الله العظمی حائری بود، لذا بازتاسیس حوزه قم پاسخی به نیاز بزرگ معنوی و اجتماعی و سیاسی بود.
حوزه علمیه قم از تجارب حوزه‌های دیگر علمی استفاده کرد. حوزه قم حوزه‌ی بازی بود که رجال علمی را دعوت کرد و کرسی‌های درسی بزرگی شکل گرفت و قم در تاریک‌ترین عصر پادشاهی ایران، حوزه بزرگی را به وجود آورد. شکل‌گیری حوزه علمیه قم، اعجازی در عصر جدید بود. این حوزه بعد از مشروطه و جنگ جهانی دوم شکل گرفت.
قم این ظرفیت را داشت که نهضت امام خمینی(ره) را تولید کرد و این دستاورد کافی است و در کنار آن، تنوع و تکثر حوزه‌های دانشی است.
یکی از نمادهای حوزه در بین سلسله مراجع، آیت‌الله گلپایگانی بودند، ایشان شخصیتی ذوابعاد بودند. هر وقت خدمت ایشان می‌رسیدم، دنیایی از اطلاعات پیرامون مسائل بین‌المللی دارند. لذا دبیرخانه سده حوزه علمیه قم باید به روابط حوزه قم با حوزه‌های علمیه توجه کند و به جامعیت و تنوع و تکثر حوزه در شاخه‌های دانشی اهتمام داشته باشد.
راه‌اندازی دبیرخانه سالگرد بازتأسیس یا احیای حوزه علمیه قم یکی دیگر از اقدامات حوزه در راستای ارائه دستاوردهای آن و در سده گذشته می‌باشد. در این راستا پانزده گروه علمی شکل‌گرفته است که حرکت علمی گسترده‌ای محسوب می‌شود. در این طرح به دنبال شناسایی دستاوردها و همچنین پرداختن به تطورات حوزه علمیه قم در محورهای آموزشی، پژوهشی، مدیریتی، اجتماعی، سیاسی، بین‌الملل و تبلیغی بوده‌ایم.
گفتنی است، میزگرد علمی با حضور حجج‌اسلام والمسلمین رضا مختاری با موضوع «میراث داری آیت‌الله صافی در سده اخیر حوزه علمیه قم» پایان‌بخش این مراسم بود.
[easy_image_gallery gallery=”793″]
