شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: بامداد ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ رسانه‌های معتبر غربی خبر فوت چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلی را منتشر و دقیقا غروب همان روز خبر نص رحیم شاه الحسینی – امام پنجاهم- رسانه‌ای شد. این اطلاع رسانی، پرده از این حقیقت برداشت که کریم شاه الحسینی ایرانی الاصل (انجدان محلات) بیش از آنکه در وطنش آشنا باشد، در غربت از وطن شناخته شده و حکایتگر از چهره‌ای متمایز از او در اسلام شناسی است. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به نکاتی در مورد جریان شناسی فکری آقاخانیه خواهیم پرداخت.
یکم: تاریخ آقاخانیه یک مقطع ویژه از تاریخ پرفراز و نشیب شیعیان اسماعیلیه است [پارادایم شیفت] که در بین جریانهای غلات، قرامطه (ربایندگان حجر الاسود)، نوافلاطونیان مسلمان و شریعت گریزان (حسن دوم که در قلعه الموت فرمان لغو نماز و روزه را داد) قرار دارد.
دوم: مهمترین نشانه تغییر گفتمان (شیفت پارادایم) اینکه آقاخان‌ها، ضرورت تفکیک از برخی افراط گری‌ها احساس کردند. راهبرد آقاخانیه، مرزبندی جدید اعلام و اساسنامه «جامعه جهانی اسماعیلیان» تصویب و پرچم جدید آقاخانیه با تمایز خط تاریخ سبز از خط قرمز و غیر قابل دفاع گذشته ترسیم شد. مضافا اینکه شرق جهان اسلام چیزی از افراط گری‌های اسماعیلیه نخستین را به خود ندیده بود و راهبرد جدید، چهره‌ای نو از اسماعیلیان مخابره کرد. بدین ترتیب آقاخان‌ها در سده گذشته چهره‌ای اخلاق گرا و متعهد از خود نشان دادند و با نقش آفرینی در تأسیس کشور پاکستان، مسلم لیگ هند، دانشگاه علیگره و ظاهر شدن محمد آقاخان در قامت ریاست جامعه ملل، نقشی پر رنگ در شرق جهان اسلام و مهمترین تحولات بین المللی غرب جهان معاصر برجای نهادند.
سوم: مواضع و عملکرد «محمد آقاخان» امام چهل و هشتم اسماعیلیه در قاموس رئیس جامعه ملل (نسخه آماتور سازمان ملل متحده) و حمایت از عثمانی پس از جنگ جهانی اول تا حدودی چهره‌ای مقبول از آنها مخابره کرد. پیش از او نیز «علی آقاخان» ضمن توجه به ضرورت اهتمام به آموزش به عنوان سنت کم نظیر فاطمیان [که در قرن سوم جامعه الازهر مصر را تأسیس کرده بودند] این اصل مهم را بعنوان راهبرد مهم آقاخانیه سرلوحه آنها قرار داد و خدمات خیریه اجتماعی و فرهنگی جدید «جزء لاینفک نهاد امامت» تعریف شد. نهایتا کریم شاه الحسینی با این میراث جدید توانست بعنوان یک رهبر مذهبی سنتی متفاوت جای خود را در مجامع غربی باز کند.
چهارم: بدون شک منش سیاسی آقاخان یک شیوه متفاوت در بین رهبران مذهبی جهان است. بصورت خلاصه، شاید اولویت توجه به «امر به معروف» و رویگرداندن از «نهی از منکر» در فضای متشتت بین الملل توانست عله العلل مقبولیت آنها در مجامع غربی شود تا جایی که برخی از مواضع آقاخان در سالهای گذشته، شائبه سکولار، لیبرال و حتی لائیک بودن وی را پررنگ کرد!!! سکوت و عدم موضع گیری آقاخان در موضوعات «اسلام هراسی»، «قرآن سوزی»، «کودک کشی در غزه» و… از ابهاماتی است که سکولار بودن وی را تقویت کرد؛ در حالی که کریم شاه الحسینی بیش از آنکه بخواهد سلبا در این موارد موضع بگیرد، ایجابا با تأسیس مراکز درمانی، خدماتی، جوایز موسیقی، معماری و پلورالیسم و بزودی فستیوال ورزشی دبی ۲۰۲۵ توانست شیوه‌ای بدیع از معرفی اسلام شیعی را با استراتژی «همراهی سنت و مدرنیته» را پایه ریزی کند.
پنجم: شاید بهترین شاهد برای سنتی متفاوت بودن آقاخان و احتراز از برچسب زدن سکولار و لیبرال بودنش، سخنرانی وی در کنگره سیرت کراچی ۱۳۵۴ باشد آنجا که می‌گفت: «سیره رسول خدا ص مسیر جدیدی را به روی ما می‌گشاید، تا در پرتو آن مشکلاتمان را تا با شیوه‌ای جدید حل و فصل کنیم. سنت رسول خدا ص در پاکدستی، وفای به عهد، صداقت، سخاوت، مهرورری با زمینگیران، یاری از بیماران و دستگیری کارافتادگان، پافشاری در دوستی با انسانها، تواضع در هنگام کامیابی، خردمندی و توجه به حکمت در ارائه نسخه‌های جدید دین برای حل مشکلاتی که به شیوه‌های سنتی قبل لاینحل اند؛ بدون اینکه با اصول ریشه‌ای اسلام معارض باشند می‌تواند راهگشای ما در برپایی جامعه مدرن اسلامی پیش رویمان باشد.».
النهایه: با توجه به عدم وجود آثار قلمی از کریم شاه الحسینی و ضریب نفوذ بالای او در مجامع بین‌المللی و بازنمایی چهره‌ای متفاوت از اسلام در جهان امروز و وجود متون متعدد از سخنرانی‌های شفاهی او، ضرورت جریان شناسی کریم شاه الحسینی بعنوان یک «اومانیست مسلمان» یا «تکنوکرات اخلاق گرا» و حتی «سنتی گلوبالیست» را در قالب رساله‌های دکتری دانشجویان و پایان نامه‌های طلاب سطح چهار مورد تاکید است.
