اجتهاد و اصول فقه

با پیام تصویری رهبر معظم انقلاب و حضور آیت‌الله سبحانی و جمعی از برجسته‌ترین شخصیت‌ها و استادان حوزه‌های علمیه، مراسم افتتاحیه کنگره بین‌المللی بزرگداشت علامه میرزای نائینی در قم برگزار شد؛ فقیهی که با عقلانیت مجاهدانه و نظریه‌پردازی ژرف در پیوند دین و سیاست، افقی نو در اجتهاد و حکمرانی دینی بنیان نهاد و همچنان الهام‌بخش حوزه‌های علمیه معاصر باقی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: علامه میرزا محمدحسین نائینی(۱۲۵۵-۱۳۵۹)، از برجسته‌ترین فقهای‌شیعه در عصرمشروطه، نقش بی‌بدیلی در ایده‌پردازی «مردم‌سالاری دینی» ایفا کرد. او را می‌توان نخستین نظریه‌پرداز نظام‌مند فقه‌سیاسی شیعه در برابر استبداد و استعمار دانست، که با نگارش کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله»(۱۳۲۷ق)، پایه‌های یک حکومت مشروع، مشروط به شریعت و مبتنی بر مشارکت مردم را بنا نهاد. توصیفات رهبر …

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، علامه نائینی را از استوانه‌های رفیع علمی و معنوی حوزه کهن نجف خواندند و در بیان ابعاد شخصیتی ایشان گفتند: از جنبه تخصصی، خصوصیت برجسته مرحوم نائینی، شاکله‌سازی در علم اصول بر مبنای نظم فکری و علمی و نوآوری‌های قوی و پر تعداد ایشان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار …

تحقیقی جدید در حوزه فقه، مبنای سنتی و رایج «اشتراک احکام بین مؤمنین با مراتب مختلف ایمان» را به عنوان یک مبنای چالشی زیر سوال برده است. این پژوهش نشان می‌دهد که متغیرهایی نظیر مراتب ایمان، برخلاف ذکوریت، انوثیت یا سفر و حضر، توسط فقها به عنوان متغیر لحاظ نشده‌اند، در حالی که این عدم لحاظ مبنا می‌تواند پیامدهای منفی …

حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی در تحلیل ماهیت حکومتی خمس و زکات، برخلاف نگاه رایج که آن‌ها را امری عبادی-فردی می‌داند، تأکید کرد که این دو ماهیتاً مالیات‌های حکومتی هستند. برای اثبات این مدعا، به فرمان قرآن کریم «خذ من اموالهم صدقه» اشاره کرد که فعل «خذ» دلالت بر ستاندن توسط حاکم دارد، نه پرداخت داوطلبانه توسط مردم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، …

در نخستین نشست «گزارش هیئت فقهی ایران از مقالات، ابتکارات و ظرفیت‌های کنفرانس مجمع جهانی فقه جده» با موضوع «دلیل استصحاب: مبانی، گستره، کاربست»، دو استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر جایگاه محوری قاعده استصحاب در نظام اجتهادی شیعه، بر کارآمدی آن در مواجهه با مسائل نوپدید فقهی تأکید کردند. استاد سیدنورالدین شریعتمدار جزایری استصحاب را قاعده‌ای فراگیر و …

شبکه اجتهاد: پرواضح است اگر بخواهیم در استنباط نص شرعی را بفهمیم و محتوای آن را استخراج کنیم، بدون شناخت واژه‌های موجود در آن، این امر محقق نمی‌شود، بنابراین شناخت واژگان نقش مهمی در فهم و اخذ موضوعات و احکام آنها از متون دارد. این مقدار روشن است و کسی نسبت به آن شک و تردید ندارد و محل توافق …

این‌گونه نیست که مردم چیزی را بفهمند و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) آن را تأیید کنند؛ بلکه شارع مقدس آن را فرمود و انسان‌های عاقل آن را فهمیدند و نسل‌های بعدی از ایشان گرفتند و به‌صورت «بنای عقلا» جلوه‌گر شد. خدای سبحان نخست انسان کامل را معلم آفرید، سپس شاگرد را. بنابراین، آنچه در میان مردم به عنوان بنای عقلا شناخته می‌شود، در …

حجت‌الاسلام والمسلمین مفتح در آیین رونمایی از دو اثر علمی خود با عنوان «فقه‌الحکومه» و «فقه‌المجتمع الاوروبی» تأکید کرد: فقه اسلامی اگر بخواهد در دنیای امروز کارآمد باشد، باید نسبت خود را با نظام‌های سیاسی و اجتماعی غرب بشناسد و بتواند میان شریعت اسلامی و قوانین مدنی جوامع اروپایی رابطه‌ای معقول و علمی برقرار کند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام …

حجت‌الاسلام والمسلمین عماد در نشست حلقه روش‌شناسی با موضوع «کاربردی‌سازی علوم اسلامی»  با بیان اینکه شرط موفقیت در کاربردی‌سازی علوم اسلامی، شناخت انسان و نیازهای واقعی زمانه است، تصریح کرد: علوم اسلامی یا باید منجر به تولید قانون شود یا به طراحی نظام‌های مؤثر در جامعه بینجامد؛ و بدون درک انسان معاصر و نیازهای پنهان و آشکار او، علم دینی …

استاد خسروپناه، با بررسی نسبت فقه و علوم انسانی، تأکید کرد که فقه نباید محدود به پاسخ به مسائل فردی باشد و ظرفیت‌های آن می‌تواند به طراحی ساختارهای اجتماعی، سیاست‌گذاری و حکمرانی نیز تسری یابد. او با اشاره به مفهوم «فقه‌ نظام» و تجربه تاریخی فقها در مدیریت جامعه، بر ضرورت بهره‌گیری از فقه برای دستیابی به جامعه‌ی مطلوب و …

رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران کشور در بیان نکات و انتظارات خود برای آینده حوزه‌های علمیه خواهران، بر ضرورت بازگشت به گفتمان امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، اعتماد به ظرفیت‌های درونی حوزه خواهران، شتاب همراه با طمأنینه در پیشبرد امور، رویکرد تمدنی و علمی، و نیز اهتمام به مسائل بانوان، خانواده و تعاملات بین‌نهادی و بین‌المللی تأکید کرد. …

شبکه اجتهاد: استاد اعرافی و استاد رشاد از یکجا شروع می‌کنند: ضرورت تبویب نو و لحاظ خطر نگاه جزیره‌ای. با این همه نسبت درختواره دانشی حوزه با دلمشغولی دوم مشخص نیست؛ ما با فهرست بلندبالایی از حوزه‌های دانشی مواجهیم که در عرض هم‌اند. در طرح استاد رشاد اما در لایه سوم، چرخشی ناظر به اجرا و هر آنچه در اجرا …

شبکه اجتهاد: برخی از صاحب نظران از جمله توثیقات عام را تمام راویانى می‌دانند که از آنان به عنوان اصحاب امام صادق (ع) در رجال شیعه یاد می‌شود؛ معنای این سخن آن است که به عنوان مثال تمام راویانی که شیخ طوسی در رجال خود با عنوان اصحاب امام صادق (ع) یاد کرده است، مشروط به آن که تضعیف نشده …

تصور می‌کنیم احادیث مشترک صرفاً یک امر تشریفاتی است که در ویترین بگذاریم تا کمی دل‌ها نرم شود. اما امام کاظم(ع) کارکرد این اخبار را به فضای اجتماعی و حل مسائل امت ارتقا داده است. حادثه برای امت رخ می‌دهد. امام(ع) می‌فرمایند شما شیعه و سنی، بیایید این اخبار مورد قبول طرفین را مبنای استنباط خودتان برای مواجهه با حوادثی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آموزش فقه در مدارس علمیه، عمدتاً بر پایه فقه فردی استوار بوده است؛ رویکردی که با وجود پیشینه غنی و ارزشمند خود، امروزه پاسخ‌گوی نیازهای نوپدید جوامع اسلامی نیست. ازاین‌رو، ضرورت حرکت به سوی «فقه نظامات اجتماعی» به‌عنوان رویکردی نو در دانش فقه، بیش از پیش احساس می‌شود. رهبر انقلاب در پیام خود به همایش یکصدمین سال …

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با اشاره به سخنان رهبر انقلاب درباره «زنان مجتهده» گفت: جامعه فقهی کشور ملزم است در پرتو ادلّه علمی و مبانی فقهی، در خصوص دامنه و چگونگی پذیرش نظریه اجتهاد زنان، وارد بحث و مداقّه‌ای عمیق شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد شیخ محسن فقیهی در اولین جلسه بحث «مرجعیت و قضاوت …

آیت‌الله علم‌الهدی با تأکید بر ضرورت تشکیل کمیسیون مستقل و رسمی برای خواهران طلبه، خواستار بازتعریف جدی نقش بانوان طلبه در ساختار حوزه‌های علمیه شد و گفت: باید نقش خواهران طلبه تقویت شود و حضور مؤثر آنان در سطوح عالی تصمیم‌سازی حوزه مورد تأیید و حمایت قرار گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی در دیدار با اعضاء …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در سال‌های اخیر، با گسترش مسائل پیچیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، فقه با چالش‌هایی نوین مواجه شده است. انتشار پوستر «دروس خارج فقه تخصصی مسأله‌محور» در شبکه‌های اجتماعی، نشانه‌ای از تلاش برای پاسخگویی به این نیازهاست. این تحول، پرسش‌هایی جدی را مطرح می‌کند: آیا چنین رویکردی به غنای فقه مصطلح می‌افزاید یا روش‌ها و ساختارهای آن را با …

کتاب حلقات شهید صدر از نظر محتوا و منهج حقیقتاً کتاب درسی مفید و کارآمدی است. در مقایسه هر مبحثی از کفایه با حلقات، معلوم می‌شود نحوۀ ارائۀ کتاب حلقات کارآمدتر و قوی‌تر است. اما ازآنجاکه شهید صدر روش مألوف در کتاب‌های اصولی را به هم زده، باعث شد در حوزه‌ها مقداری آن رونقی که این کتاب استحقاقش را داشت، …

عضو فقهای شورای نگهبان گفت: مسائل مهمی از معارف و احکام از امام عسکری (ع) به ما رسیده است که شاید اگر به ما نرسیده بود، فقه نقصان بزرگی داشت. به گزارش شبکه اجتهاد، هم‌زمان با سالروز ولادت باسعادت امام حسن عسکری (ع)، استاد سید محمدرضا مدرسی‌یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان، ظهر امروز در جمع کارکنان این شورا سخنرانی کرد. …

کتاب «تأثیر شرایط اجتماعی بر اجتهاد (گفتگو با جمعی از استادان حوزه و دانشگاه)» به کوشش حجج‌اسلام والمسلمین حسنعلی علی‌اکبریان، عبدالله جوان و مصطفی میراحمدی در گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشکده فقه و حقوق تهیه و منتشر گردید. به گزارش شبکه اجتهاد، به همت پژوهشکده فقه و حقوق و اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کتاب «تأثیر شرایط …

در مراسم تجلیل از موسوعه «آیات‌الأحکام» در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم(ع)، آیت‌الله جعفر سبحانی ضمن تقدیر از این اثر ارزشمند بر ضرورت اتکای فقه اسلامی به کتاب‌الله تأکید کرد و گفت: «در هر مسئله فقهی باید ابتدا به قرآن کریم مراجعه کنیم و بررسی نماییم که آیا می‌توان از آیات الهی بهره‌برداری کرد؛ چه از طریق دلالت مطابقی، …

برخی از تبیین‌های ارائه شده از مبانی فکری امام خمینی (ره)، از جمله نظریه «خطابات قانونیه» و «نقش زمان و مکان در اجتهاد»، دچار فهم نادرست شده و به بیراهه رفته‌اند. برخی تفاسیر، چه از سوی شاگردان باواسطه و چه بی‌واسطه، با عمق دیدگاه ایشان فاصله داشته و بیگانه است. این ادعا که نظریه خطابات قانونیه صرفاً شکل تصحیح‌شده و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ابتکارات علمی در تمام رشته‌ها و شاخه‌های علوم، موجب توسعه مسائل و مباحث و در نتیجه رسیدن به پاسخ صحیح و راهگشا در علوم می‌شود. منظور از  ابتکارات علمی گاهی در محتوای علوم می‌باشد و گاهی ابتکار سازمانی در جهت بخشیدن تلاش‌های مجامع علمی برای رسیدن به افق‌های جدید، تولید علم و ارائه نظریات متقن و جدید …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه الاجتماع، به‌عنوان شاخه‌ای نوین از دانش فقه، تنها یک بحث انتزاعی یا نظری در قلمرو اجتهاد نیست، بلکه افقی تازه برای بازسازی نظام آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه و نیز پیوند مؤثر آنها با دانشگاه‌ها می‌گشاید. این حوزه، با تغییر موضوع از افعال فردی به پدیده‌ها و روابط اجتماعی، ظرفیت آن را دارد که اجتهاد را …

حیات علمی و اجتماعی استاد فقید علی‌اکبر الهی خراسانی آینه‌ای بود از پیوند «اندیشه ژرف دینی»، «پژوهش‌های ماندگار»، «مدیریت فرهنگی» و «خدمت اجتماعی». او در کنار تلاش‌های علمی گسترده در عرصه‌های علوم اسلامی، با نهادسازی و مدیریت کلان پژوهشی، و نیز با ابتکارات اجتماعی و فرهنگی، سیمایی اثرگذار و الهام‌بخش در عرصه معاصر دین و جامعه از خود به یادگار …

شبکه اجتهاد: در سایه مراحم و الطاف الهی (عز اسمه) و عنایات حضرت حجت (سلام الله تعالی علیه) سال جدید حوزه‌های علمیه آغاز شده است. این در حالی است که در فضای برون مرزی، جهان شاهد دو جنگ تلخ و پر آسیب است؛ جنگ میان روسیه و اکراین که عملاً جهان را تا پرتگاه فروغلتیدن در جنگ جهانی سوم پیش …

شبکه اجتهاد: فقه، در عین صلابت و قوام درونی، همواره در مواجهه با تحولات اجتماعی، نیازمند بسط مفهومی و روش‌شناختی بوده است. نگاه به فقه به‌عنوان دستگاهی بسته و ایستا، نه‌تنها در تعارض با واقعیت پویای آن است، بلکه مانعی در مسیر انطباق اصول فقهی با شرایط متغیر اجتماعی به شمار می‌رود. آنچه امام خمینی (ره) در مکتب فقهی خود …

شبکه اجتهاد: فقه‌های مضاف در تنگنای بی‌ساختاری گرفتار آمده‌اند؛ نه منطقی استوار برای گسترش دارند و نه معیاری روشن برای افزوده شدن. هرچه بر آن نام «فقه» افزوده می‌شود، در جایگاه خویش ناپیداست؛ نه معلوم است کجا باید نشیند و نه دانسته است چه نسبتی با دیگر اقسام دارد. و در مواردی، بر دامان «فقه»، عنوانی نو افزوده می‌شود؛ که …