دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

اختصاصی شبکه اجتهاد: هرچند در سال‌های اخیر، «فریضه و واجب بودن جهاد تبیین» به یکی از مطالبات کلان و راهبردیِ رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، تبدیل شده است، اما حقیقت آن است که پرسشی پنهان ممکن است در زوایای ذهن برخی از حوزویان وجود داشته باشد: آیا چنین نظریاتی از سوی رهبری، صرفاً ریشه در جایگاه حکومتی ایشان دارد، یا افزون بر آن، مستند به مبانی فقهی و فقاهتی نیز هست؟ آیا ایشان تنها عالمی نواندیش و دغدغه‌مند نسبت به مسائل فرهنگی و اجتماعی‌اند، یا آن‌که دیدگاه‌های ایشان مستند به فقه جواهری و ریشه‌دار در گنجینه فقه امامیه است؟ آیا …

نظریه «منطقه الفراغ» را شهید سید محمدباقر صدر مطرح کرده است. وی در این نظریه می‌کوشد، حوزه‌ای معین از روابط متغیر و متحول را تعریف کند که ولی امر می‌تواند با توجه به اصول و ضوابطی در آن قانونگذاری کند. نوشته حاضر می‌کوشد ابتدا با بیان ماهیت، ممیزات و ویژگی‌های این نظریه را شمرده، جایگاه آن را در ساختار فقه بیابد. در ادامه نوشتار به اثبات نظریه اشاره خواهد شد و این نکته بررسی می‌شود که با فرض پذیرش منطقه متحول، هنگامی می‌توان به این نظریه پایبند بود که یگانه شیوه قانونگذاری، واگذاری آن به «ولی امر» باشد یا دست …

اختصاصی شبکه اجتهاد: می‌توان «ترک دنیا» را یکی از مقاصد بنیادین شریعت اسلامی دانست. این مفهوم به معنای دوری از وابستگی‌های مادی، توجه به معنویت و آماده شدن برای زندگی اخروی است (مترادف زهد). این مقصد در عبادات مختلف، از جمله حج، به اشکال گوناگون نمود پیدا می‌کند. حج، فرصتی بی‌نظیر برای تمرین «ترک دنیا» و تجربه زندگی‌ای ساده و معنوی است. در روایات امامیه، به علل و فلسفه تشریع حج اشاره شده است که شامل بزرگداشت خداوند[۱]، تطهیر از گناهان[۲]، سلامتی جسم و افزایش روزی[۳]، رونق اقتصادی[۴] و تبادل فرهنگی[۵] می‌شود. اما در میان این اهداف، مفهوم «ترک دنیا» …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آنچه از فقه حکومتی امام راحل برمی‌آید، این است که احکام تابع مصالح و مفاسدی است که فقیه آن را ادراک می‌کند و احکام متلقّی به فهم فقیه از مصالح و مقتضیات زمانی و مکانی است. اگر فهم فقیه از مصالح آنی و زمانی را ملاک خود قرار دهیم، که البته این فهم نیز بدون ضابطه و قاعده‌ای نیست، لکن مسئله‌ای اساسی در این نوشتار این است که این نحوه درک و حکم نسبت به احکام، ما را به نسبیت می‌کشاند؛ و قاعدتاً مرحوم امام قائل به نسبیت پیرامون احکام و عدم واقع خارجی داشتن آن‌ها نیست. …

شبکه اجتهاد: حضرت امام خمینی(ره) در کتاب البیع خود به مناسبت بحث از ربا با رویکرد استدلالی به نقد حیل در فقه اسلامی می‌پردازد و آن را نا سازگاز با حکمت تشریع حرمت ربا و فلسفه کسب و تجارت در آموزه‌های اسلامی می‌داند و بر این مهم تاکید دارد که حیل ربا با علل تحریم ربا چون ظلم، فساد اموال و تعطیلی تجارت در تضاد است لذا هم چنان حرمت بر معاملات با حیل ربا جاری است؛ ایشان مناقشات و نقدهای جدی بر نظریه جواز حیل دارد و تمایز نظریه اجتهادی وی در این مسئله با دیگر فقهیان امامی و …

شبکه اجتهاد: فلسفه وجودی انقلاب و جمهوری اسلامی، فهم و اقامه شریعت واحکام اسلامی در مقیاس تمدنی است. روشن است که  اگر بخواهیم نظام مقدس جمهوری اسلامی، -به عنوان داعیه‌‏دار پرچمداری دین در عرصه ملی و جهانی- به حرکت رو به پیش خود، با اقتدار و صلابت بیشتر ادامه دهد، ‏بایست به لایه‏‌های عمیق‌‏تر تمدنی وارد شده و عرصه فرهنگ، علم و دانش را نیز بر محور معارف اسلامی سامان دهد و اینگونه، انقلابی دیگر در عرصه فرهنگ و معرفت را رقم زند. بی‏‌شک دست‌یابی به علم دینی و علوم انسانی اسلامی – که نیاز ضروری و حیاتی جامعه شیعه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای ارتقاء فقه از سطح احکام فردی و عبادی به سطح سیاست‌گذاری عمومی و طراحی ساختارهای اجتماعی صورت گرفته است؛ تلاشی که از آن با عنوان فقه نظام‌ساز یا فقه حکمرانی یاد می‌شود. یکی از چهره‌های شاخص این حوزه، استاد عبدالحسین خسروپناه است که دیدگاه او درباره «فقه حکمرانی» واجد نوآوری‌هایی قابل توجه، و در عین حال، پرسش‌هایی اساسی در ساحت روش‌شناسی و نسبت فقه با علوم انسانی است. در این یادداشت، ابتدا مهم‌ترین نقاط قوت دیدگاه ایشان مرور می‌شود و سپس به نقد علمی و ارائه‌ی پیشنهادهایی برای تقویت این نظریه پرداخته …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بازداشت یکی از روحانیون شناخته‌شده ایرانی در سرزمین حجاز و در ایام حج تمتع، پس از انتشار ویدیویی با محتوای تند علیه سیاست‌های فرهنگی ـ سیاسی حکومت عربستان، اتفاقی است که در نگاه اول می‌توان آن را مسئله‌ای سیاسی یا رسانه‌ای دانست؛ اما در نگاهی عمیق‌تر، این واقعه می‌تواند مدخلی برای بازخوانی مجدد یکی از اصول فقهی مهجور در ادبیات معاصر ما باشد. مسئله تقیه، از آموزه‌های برجسته و حکیمانه تشیع در دوران اقلیت و مظلومیت بوده که در روزگار شکل‌گیری حکومت اسلامی در ایران، گمان رفت که دورانش به سر آمده است. حال آن‌که در سطح …

شبکه اجتهاد: در عصر رسانه‌ای کنونی که یک «کلیک» می‌تواند مصالح امت اسلامی را زیر و رو کند، هر اقدام دینی، به‌ویژه در بستر جهانی حج، نیازمند سنجش دقیق فقهی، سیاسی و تمدنی است. بازداشت حجت‌الاسلام قاسمیان پس از انتشار ویدیویی انتقادی در مکه، تنها یک حادثه شخصی یا سیاسی نیست؛ بلکه آزمایشی تمام‌عیار برای نظام تحلیل ما در فقه حکومتی، اخلاق امر به معروف، و مصلحت‌سنجی تمدنی است. این یادداشت کوشیده است تا با تکیه بر فقه شیعه، رفتارهای برآمده از غیرت دینی را در ترازوی حکمت شرعی و عقلانیت اجتماعی به قضاوت بنشاند: از آشوب متهورانه تا اصلاح …

شبکه اجتهاد: نمایشگاهی که به همت فعالان فرهنگی استان گیلان به نمایش درآمده و در بخشی از آن جزا و پاداش اخروی به تصویر کشیده شده است، این روزها از زاویه‌های مختلفی مورد گفت‌و‌گو قرار گرفت. بخشی از نقدها، نقدهای غیرعلمی بود که بدون توجه به همه ابعاد نمایشگاه و تحت تأثیر روایت ناقصی که رسانه‌های مخالف از واقعیت، ارائه کرده بودند، شکل گرفت. برای صاحب این قلم که واقع را از نزدیک ندیده، قضاوت درباره همه‌ی آن‌چه در نقد یا توجیه آن نمایشگاه گفته شده، دشوار است. مخصوصا آن‌که این قلم، با نقد شخص یا شخصیت مؤسسان زحمت‌کشِ نمایشگاه …

شبکه اجتهاد: ازدواج عرفی، پدیده‌ای نوظهور در جهان اسلام معاصر، به ویژه در میان جوامع اهل سنت، با اشکال گوناگونی همچون نکاح مسیار و مصیاف، در دهه‌های اخیر رواج یافته است. گسترش این نوع ازدواج، به ویژه در کشورهای دارای جاذبه‌های گردشگری، نشان از ریشه داشتن آن در عوامل پیچیده فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دارد. اگرچه بررسی تفصیلی این عوامل نیازمند بحثی جداگانه است، باید اذعان داشت که بخشی از این گرایش، نتیجه مستقیم فشارهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از مدرنیته تحمیل شده بر جهان اسلام است. این چالش، نیازمند بررسی دقیق و ارائه راهکارهایی متناسب با مقتضیات جوامع اسلامی …

شبکه اجتهاد: در زمان امام سجاد علیه‌السلام به جهت خفقان سیاسی، چندان صحبتی از مناظره و مباحثات درون‌دینی و برون‌دینی از ناحیه‌ی امامت نبود. در زمان امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام نیز این بزرگواران به عنوان شخصیت‌هایی مقدس و نوادگان پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم مورد توجه بودند، اما مباحثات علمی با آن‌ها چندان گسترده نبود. فرهنگ عمومی آن زمان نیز این‌قدر سؤال نداشت که بخواهد احتجاج و مناظره کند. احتجاج و مناظره نیاز به فضا دارد و فضای لازم در دوره‌ی امامان حسن و حسین‌علیهما‌السلام پدید نیامده بود. مثلاً حضرت امام حسن علیه‌السلام یکی دو مناظره در مجلس معاویه با او …

شبکه اجتهاد: اینکه سعودی -به تعبیر امام خمینی (ره)- اسلام سفیانی است و “بتهایی خطرناک تر از لات و هبل در چهره فریبی نو برپاست” و “حرم، حرم است اما نه برای ناس که برای آمریکا”؛ درست! اینکه بین اسلام انقلابی ما با اسلام آمریکاییِ عربستان از حج ابراهیمی تا مواجهه با مظلومین فلسطین تا نفی سبیل استکبار بر ثروت مسلمین و همکاری با صدام و آمریکا و اسرائیل و ده‌ها مساله دیگر چالش بوده و هست؛ درست! اما واقعیت سیاست و روابط بین‌الملل هم اقتضائاتی داشته است! از قیمت و تعداد بشکه صادرات نفت در اپک تا همکاری‌ای منطقه‌ای …

شبکه اجتهاد: بیانیه‌ آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ «حوزه‌ سرآمد و پیشرو» تصویری روشن و کل‌نگر از نهاد حوزه‌ علمیه به دست می‌دهد، اما نکته‌ تأمل‌برانگیز در این بیانیه، غیبت کلیدواژه‌ «علوم انسانی اسلامی» است و به‌جای آن، «فقه و فقاهت» و نظام فکری برآمده از فقه به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تولید علم و سامان‌بخش نظامات اجتماعی در جامعه‌ اسلامی، همانند سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب، معرفی می‌شود. در این رویکرد سنتی که دوباره جان گرفته است، علوم انسانی غربی اگرچه در مقام داده‌های تجربی و شناخت وضعیت موجود به رسمیت شناخته می‌شوند، اما فاقد صلاحیت برای تولید الگو‌های هنجاری و معرفتی در نسبت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن زیر گزارشی از کتاب اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی (همراه با ملاحظات اسلامی) تألیف آقایان سعید فراهانی فرد و رحمن بایزیدی است. این کتاب ۲۳۶ صفحه‌ای به زبان فارسی و در یک جلد، توسط انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) در سال ۱۳۹۹ به چاپ رسیده است. کتاب مذکور برای دانشجویان رشته علوم اقتصادی در مقطع کارشناسی به‌عنوان یکی از منابع قابل‌استفاده درس «اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی» به ارزش ۲ واحد تدوین‌ شده است. این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و ده فصل است. در مقدمه، در مورد پیشینه‌ای از تعامل …

شبکه اجتهاد: مسئله افتاء، استفتاء و شرایط آن، از دیرباز در فقه شیعه مورد بحث و بررسی بوده است. در دوران صفویه و با اوج‌گیری منازعات میان اخباریون و فقها، مباحث تقلید و اجتهاد وارد مرحله‌ای جدید شد و نظرات گوناگونی در این زمینه مطرح گردید. در این میان، حیدر حب‌الله، متفکر معاصر شیعی، با ارائه دیدگاهی نوین در باب تقلید، سعی در بازتعریف این مفهوم دارد. این یادداشت، بر آن است تا با تکیه بر سخنرانی اخیر او که در کانال یوتیوب منتشر شده است، به تبیین و تشریح ارکان اصلی این نظریه بپردازد. این بررسی، فارغ از بحث …

شبکه اجتهاد: یکی از مهمترین راه‌های اصلاح اندیشه و فهم ما از دین و مذهب شناخت دین و منابع دینی در بستر تاریخی آن است. این شناخت درک ما را از تحول تاریخی فهم‌های دینی ارتقا می‌دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعیم و اگر می‌خواهیم درک درستی از دیالکتیک “نص” و “تاریخ” و سهم مقتضیات زمان و مکان در فهم فقیهان و متکلمان از دین و منابع دینی داشته باشیم چاره‌ای نداریم الا اینکه به تاریخ مراجعه کنیم. قرآن را در بستر تاریخی عصر نزول و سیره پیامبر اکرم (ص) ببینیم و تعامل صحابه و تابعین و نسل‌های …

شبکه اجتهاد: «ایران رو به تباهی و فساد می‌رود و باید در ایران برای مبارزه با فساد، حوزه‌ای به وجود آید.»[۱] این جمله شیخ عبدالکریم حائری، موسس حوزه علمیه قم است. او در پاسخ دعوتی که شیخ محمدتقی شیرازی از او برای رفتن به عتبات به‌عمل آورد، و در توضیح چرایی ماندنش در ایران، این جمله را نوشته بود. سال‌ها بعد یعنی در ۱۳۰۱ هجری شمسی، آن حوزه‌ای که قرار بود از سر دغدغه سرنوشت «ایران» برای «مبارزه با فساد» تاسیس شود، به‌دست خود شیخ تاسیس شد. اگر بخواهیم در فهم ماجرای تاسیس حوزه علمیه قم، اظهارات خود شیخ موسّس …

شبکه اجتهاد: صدسال از آن روز فرخنده می‌گذرد که مشعل دانش در سینه قم افروخته شد؛ صدفی گشوده بر گوهر فقه و خرمنی پر زر و زیور از حکمت و اصالت. حوزه، این میراث‌دار قرون، در آفرینش اندیشه، در پاسبانی سنت و در باروری معرفت، صدها برگ زرین به دفتر تاریخ افشانده است. در کنار این شکوه شکوفنده، ندایی به آهستگی اما به تندی، در جان حقیقت‌طلبان طنین انداخته است: اولویت‌ها کجای این کاروان جای گرفته‌اند. فقه، این ستون سترگ شریعت، گاه در پیچ‌و‌خم مباحثی فرعی و فنونی فرعی‌تر، چنان دل می‌سپارد که در آگاهی از برخی نیازهای زمانه بازمی‌ماند. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در عصر مواجهه حوزه‌های علمیه با بحران‌های فکری، تغییرات نسلی و چالش‌های تمدنی؛ گاه یک دیدار به ظاهر ساده، بدل به واقعه‌ای پُرمعنا و تأمل‌برانگیز می‌شود که عبور خاموش از کنار آن، نه ممکن است و نه روا. دیدار اخیر آیت‌الله جوادی آملی با آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف، بی‌شک از همین دست وقایع است. اتفاقی که در ظاهر، دیداری صمیمی میان دو مرجع  است که در سکوت خبری و به‌دور از هیاهو برگزار شد، اما در باطن، حامل پیام‌هایی ژرف برای حوزه‌های علمیه، نهاد مرجعیت، و آینده فکری جهان شیعه است. این یادداشت کوشیده تا از …

شبکه اجتهاد: در پیام تمدنی رهبر معظم انقلاب به مناسبت یکصدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیۀ قم، کیان و شکل‌گیری حوزه علمیه به مثابه یک پاسخ راهبردی به بحران‌های تمدنی پیرامونی در غرب آسیا و واکنشی ضد استعماری در برابر نظام سلطۀ غرب تعریف و تفسیر شده است. از این منظر، حوزه علمیه یک بازیگر فعال در فرایند احیای تمدن اسلامی است. در واقع حوزه نه صرفاً یک مؤسسه‌ی تدریسی بلکه یک نهاد چندوجهی با چند نقش کلیدی است: حوزه به مثابه مرکز علمی، حوزه به مثابه مرکز تربیت نیروی هدایتگر تمدن، حوزه به مثابه جبهه‌ی مقابله با تهدیدهای تمدنی دشمنان، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیام راهبردی مقام معظم رهبری‌مدظله‌العالی به همایش بین‌المللی یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، نقشه راهی دقیق و مسئولیت‌آفرین را پیش‌روی نخبگان، مدیران و برنامه‌ریزان حوزه‌های علمیه گشود. واژه‌های کلیدی‌ای چون «حوزه پیشرو و سرآمد»، «پاسداری از میراث عظیم»، «افق‌گشایی و تمدن‌سازی» و «استفاده از ابزارهای متناسب با زمان»، به‌خوبی نشان می‌دهند که حوزه امروز نه‌تنها نیازمند تثبیت دستاوردهای گذشته است؛ بلکه نیازمند بازبینی عمیق در روش‌ها و ساختارها برای پاسخ‌گویی به تحولات جهانی نیز هست. چرا بازنگری؟ * تحول مأموریت حوزه حوزه دیگر صرفاً یک نهاد آموزشی سنتی نیست؛ بلکه قرار است «نظام تمدن‌ساز اسلامی» را …

شبکه اجتهاد: حوزه‌های تشیع از مدینه تا کوفه تا خراسان و قم و نجف در مقابل دیگری‌ای تشکیل شده که: مذهب عامه (از حیث علمی) و سلاطین جور (از حیث عملی) بوده است. حفاظت از اصول و فروع مذهب حقه به لحاظ علمی و گسترش شعائر آن به لحاظ تبلیغی، اصلی‌ترین و مستمرترین وظیفه حوزه‌های شیعی در تاریخ بوده است؛ که در جای خود کاملا بجا و منطقی هم هست. اما با برآمدن استعمار و فروپاشی عثمانی و هدف گرفته شدن کل امت اسلام برای جهانی کردن تمدن غرب، دیگریِ سابق (عامه/ سلاطین جور) نزد عالمان بصیر جای خود را …

شبکه اجتهاد: حوزه‌های علمیه که مهم‌ترین نهاد دینداری جامعه محسوب می‌شوند و وظیفه آنها صیانت از دین، تبلیغ آن و اقامه احکام الهی در جامعه است، پدیده‌‌ای جدید و صرفا مربوط به عصر حاضر نیستند بلکه قدمت آنها به عصر حضور ائمه معصومین(ع) می‌رسد. البته در آن دوران این نهاد به شکل «سازمانی و تشکیلاتیِ امروزی» نبود بلکه مسائل مربوط به علوم اسلامی اعم از فقه، معارف، عقاید، تفسیر، حدیث و … توسط ائمه(ع) بیان می‌شد و به وسیله برخی از اصحاب خاص مانند زراره، ابوبصیر، محمد بن مسلم و … برای شیعیان تعلیم و تبیین می‌گردید و آنان در …

شبکه اجتهاد: چند سالی است که در مطالعات اسلام‌ شناسی اقبال مجددی به ابن تیمیه و افکار و آثار او دیده می‌شود. ابن تیمیه زندگی کم و بیش جالب توجهی داشته و به دلیل موقعیت ممتاز تاریخی که در آن بسر می‌برده و نیز پاره‌ای از موضعگیری‌های سیاسی و دینی او و همچنین تعدد آثارش می‌تواند موضوع جالب توجهی برای محققان مطالعات ادیان و خاورمیانه قرار گیرد. با این وصف اقبال دوباره به آثار و افکار او می‌تواند همچنین ناشی از جذابیت آثارش به دلیل تلاش او برای ساده کردن مسائل دینی و مذهبی هم باشد. ابن تیمیه در آثار …

شبکه اجتهاد: حضرت آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی از مراجع و بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف، ازجمله اعاظمی هستند که دارای مکتب فقهی می‌باشند. نص گرایی، متن محوری، اصل قدرمتیقن، اصل عدم نفوذ کسی در حق دیگری و عدم توجه شهرت و آرای علمای سلف، ازجمله مبانی آرای فقهی ایشان به شمار می‌رود؛ اما علاوه بر مبانی فقهی ایشان، قرائنی وجود دارد که می‌توان ایشان را معتقد به ولایت‌فقیه در امور اجتماع و جامعه دانست. در این نوشته به‌طور اختصار به بیان این قرائن پرداخته می‌شود. ۱. نهضت اسلامی در ایران و نقش آیت‌الله خویی اولین قرینه بر اعتقاد ایشان به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سرزمین پر یُمن یَمَن، سرزمین گنج‌های با ارزش‌ است. احتمالاً نخستین تصویر از گنج‌های یمن در ذهن ما، همان عقیق خوش‌رنگ یمانی باشد. تصویر ذهنی دیگر ما از یمن، مردمانی دلاور و ظلم‌ستیز است که به رسمِ دیرینهٔ خود، خنجر یمانی را زیر کمربندهایشان می‌بندند. تردیدی نیست که ارجمندترین گنج این کشور، همین مردم بی‌نظیرند. اما با چشم‌پوشی از این مورد، باید گفت این کشور میراثی عظیم از نسخه‌های خطی گوناگون را نیز دربردارد که در کتابخانه‌های مسجدها و موسسه‌ها و خانه‌ها نگهداری می‌شود و واکاوی این میراث چند دهه‌ای است که توجه بسیاری از پژوهشگران را …

شبکه اجتهاد: حادثه‌ی تلخ آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی بندرعباس اندوهی عمیق بر دل‌ها نشاند، اما بار دیگر نقش بی‌بدیل مرجعیت شیعه را در لحظات بحران نمایان ساخت. واکنش‌های دقیق و چندبعدی مراجع عظام نشان داد که مرجعیت دینی، تنها به تسلی قلوب بسنده نمی‌کند، بلکه در برابر مسئولیت‌های اجتماعی، دفاع از حقوق مردم، و نقد بی‌تعارف کاستی‌ها نیز ساکت نمی‌ماند. تأمل در این واکنش‌ها، تصویری روشن از پیوند عمیق مرجعیت و دغدغه‌های واقعی جامعه را ارائه می‌دهد. حادثه‌ی تلخ آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی بندرعباس، بار دیگر ملت ایران را در اندوهی عمیق فرو برد. اما در میان این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یادداشت پیش‌روی به اجمال نشان می‌‌دهد نظام پولطلا، ظرفیت‌های تمدنی قابل توجهی را پیش پای جمهوری اسلامی قرار خواهد داد و می‌تواند گسست‌های اجتماعی موجود در جامعه ایران را در فضای جدیدی بازسازی کند. نظام پولطلا و عدالت اجتماعی هدف نهایی از تشکیل حکومت اسلامی و مقصد انبیای الهی ایجاد عدالت اجتماعی است. بنابراین تمامی سیاست گذاری‌های خرد و کلان، باید در مسیر ایجاد عدالت بوده و وظیفه حاکمان اسلامی است که موانع عدالت را از میان بردارند. تخصیص اعتبار و تسهیلات بانکی، بر محور خلق اعتبار شکل میگیرد و عامل اصلی تمرکز ثروت است.[۱] بزرگترین اشکالی …

شبکه اجتهاد: راهبردهای امام صادق (علیه‌السلام) در پی‌ریزی تمدن‌جهانی اسلام و برپایی حکومت صالحان را می‌توان در سه سطح تحلیل کرد: ۱- احیاء فقه شیعه به عنوان فقه برتر و استدلالی، و نه فقه مبتنی بر قیاس و استحصان. فقهی که نرم‌افزار حکومت، و در نهایت تمدن دینی است، و اگر چنین نباشد چیزی جز لغو نیست. فقهی که تا اندکی پیش از امام‌صادق-ع،(یعنی دوره امام باقر-ع) ردی از خود در منابع شیعی ندارد. مثلاً در دوره ده ساله امامت امام‌حسین(ع) تاریخ حتی یک پرسش و پاسخ فقهی از ایشان ثبت نکرده است. در این مرحله امام(ع) بر تربیت و …