دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: تمایل ندارم خیلی از اصطلاح «پول طلا» استفاده کنم. آنچه از اقتصاد اسلامی فهمیده می‌شود و بسیاری از اقتصاددانان غربی نیز برآنند لزوم احیای مجدد «پول حقیقی» در نظام اقتصادی است و مصداق آن را که طلا باشد یا نقره یا «مال»ی غیر از اینها مردم و بازار تعیین می‌کنند (اصل مردمی و غیردولتی بودن پول اسلامی). با این حال به علت شیوع و برجستگی این مصداق در میان نگرش‌های غیراعتباری به پول،‌ در عنوان یادداشت از آن استفاده کردم. تأکید مجدد رهبر معظم انقلاب بر مسأله تولید در شعار امسال (سرمایه‌گذاری برای تولید)، حاکی از برآورده نشدن …

اختصاصی شبکه اجتهاد: با تاکید و تصریح مقام معظم رهبری دربارۀ سرمایه‌گذاری در تولید و تحذیر ایشان از حرکتِ سرمایه‌ها به سمتِ بازار ارز و طلا، ابهامی دربارۀ مسئله‌ای است که چند وقتی است توسط جمعی از افراد به‌عنوان پول‌طلا پیگیری می‌شود مطرح شده است. ایشان تصریح دارند که «اگر سرمایه در راه تولید به کار رفت، دیگر به سمت کارهای مضر مثل خرید طلا، خرید ارز و امثال اینها نخواهد رفت و کارهای مضر، دیگر انجام نخواهد گرفت». این در‌حالی است که قائلین به پول‌طلا، علی‌رغم تنوع دیدگاه‌هایی که دارند، اما معتقدند که مشکل اصلیِ اقتصاد ایران، پول اعتباری …

شبکه اجتهاد: جامعه‌ی ایران این روزها در سال‌‌روز شهادت امام علی علیه‌السلام‌ داغ‌دار است. سخن‌ران‌ها بر بالای منبر از فضایل و اعجاز شخصیت ایشان می‌گویند و قصد دارند ایمان شیعیان را تقویت کنند. در شرایط فعلی، سخن گفتن از امام علی و شاید بسیاری دیگر از شخصیت‌های دینی و حوادث تاریخی کار آسانی نیست. در باره‌ی این بزرگان هر چیز (درستی) نمی‌توان گفت. گاهی واکنش‌های تندی در پی دارد. توصیف‌ها بیش‌تر “جیب بلوزی” و دل‌بخواهانه‌اند. بخشی از شخصیت و سخنان امام را گفته و بخشی دیگر را پنهان می‌‌کنند. علی علیه‌السلام در توصیف این سخنران‌ها یا درِوازه‌ی قلعه‌ی خبر را …

شبکه اجتهاد: فکر می‌کنید کل پولی که مردم در طلاآنلاین‌ها صرف خرید طلا کرده‌اند چقدر است؟ طبق گفته مسئولین حدود ۱.۵ تن طلا از سوی پلتفرم‌ها به بانک کارگشایی سپرده شده که حدود ۸۰ درصد از طلای فروخته شده توسط پلتفرم‌ها است. با یک محاسبه حدودی و دست بالا می‌توان ارزش کل این دارایی که تا کنون توسط مردم خریداری شده را در ابعاد حدود ۱۰ همت تخمین زد. نهایتا ۵.۷ همت وجوه سرمایه‌گذاری شده در صندوق‌های طلای بورسی را هم به این عدد اضافه کنید. چیزی تکان نمی‌خورد. گمان می‌کنید کل نقدینگی‌ای که وارد سکوهای تأمین مالی جمعی شده …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شبهه‌ای مطرح می‌شود که اگر حجاب حکم شرعی است و بر همین اساس حکومت اسلامی موظف است حجاب را الزامی کند، پس چرا سایر احکام اسلامی را الزامی نمی‌کند؟ «به عنوان نمونه افراد مستطیع را شناسایی کرده و ایشان را از طرق مختلف الزام به سفر حج کند، مثل اینکه از حساب‌های بانکی ایشان پول برداشت کرده و فیش حج برای ایشان خریده و آنها را اجباراً عازم سفر حج کند!» بر اساس نظریه مترقی ولایت مطلقه فقیه، ولی فقیه ولایه التصرف فی الاموال و الانفس بر اساس مصالح عمومی را دارد و نه بر اساس مصالح …

شبکه اجتهاد: قانون‌گذاری مبتنی بر فقه، با توجه به مراحل کلیدی آن، به‌طور گسترده‌ای پیچیده است. این فرآیند سه مرحله‌ی مهم دارد که هر یک دارای اهمیت ویژه‌ای است و نیازمند توجه و تلاش فقیه، قانون‌گذار با بکارگیری هوش مصنوعی است. برای تعمیق و گسترش این مبحث، می‌توان هر مرحله را به دقت بررسی کرد. مرحله اول: پیشا قانون‌گذاری در این مرحله، ما نیاز به یک نظریه فقهی داریم که دقیقاً بیان‌گر اهداف شریعت، منطق فقهی و روح فقهی قانون‌گذاری باشد. این نظریه باید بر اساس اندیشه‌های علمی، حقوقی و اجتماعی روز طراحی شود. در این مرحله، تنظیم فتواها به‌عنوان …

شبکه اجتهاد: در مصاحبه‌ای که اخیراً منتشر شده است، جناب استاد سیدمصطفی محقق داماد، در تلاشی فقاهت‌گونه سعی در نقد آنچه حجاب اجباری خوانده می‌شود داشته‌اند. در ادامه نکاتی از اظهارات ایشان ارائه می‌شود که مورد تأمل قرار گرفته و امید است جناب محقق داماد نسبت به آن‌ها پاسخگو باشند و اصلاحات لازم را در بیانات خود اعمال نمایند. ۱. در یکی از مباحث مطرح‌شده، ایشان اشاره کرده‌اند که اجماع فقهی بر جواز فروش «ام ولد» است و ادعای خود را به صاحب جواهر اسناد می‌دهند. نقد و بررسی: مطابق نقل فقها، اجماع امامیه بر عدم جواز فروش و هبه …

شبکه اجتهاد: بحث مالکیت داده‌ها علی‌رغم اینکه ممکن است به نظر برسد که موضوع جدیدی است، در حقیقت بحثی قدیمی است که مصادیق جدیدی در دنیای مدرن پیدا کرده است. برای تبیین این موضوع، اطلاعات مربوط به افراد به دو قسم اطلاعات تکوینی، انتسابی و اطلاعات تولیدی و فعالیت‌محور تقسیم می‌شود. قسم اول: اطلاعات تکوینی و انتسابی این دسته از اطلاعات مربوط به اشخاص است که به‌صورت طبیعی و تکوینی به آن‌ها نسبت داده می‌شود، بدون اینکه شخص به‌طور مستقیم در تولید این اطلاعات دخالتی داشته باشد. به‌عنوان مثال، نام، عکس، شماره تلفن، خصوصیات سلامت، بیماری، گروه خونی و موارد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام نبویان اخیرا درباره قانون حجاب اظهاراتی کرد که دچار مغالطاتی آشکار است و نمی‌توان دراین‌باره چشم‌پوشی کرد. چرا که جامه شرعی به منکر بیّن و حرام سیاسی پوشاندن است. ایشان تزاحمی قطعی میان اجرای قانون حجاب با حفظ نظام تلقی کرده و سپس فتوا به بطلان اجرای آن داده است. چند نکته دراین‌میان قابل تأمل است: ۱. سیاق حفظ نظام را باید درست فهم کرد. نظام در این اصطلاح میان فقها (مانند محقق خوئی در مبانی تکمله المنهاج، الدرالمنضود آیت‌الله گلپایگانی‌ و انوارالفقاهه آیت‌الله مکارم شیرازی) به نظام المجتمع و نظام مادی و معنوی جامعه اسلامی …

شبکه اجتهاد: اگر منظور از تفقه، تفقه در همهٔ مجموعه و تمام منظومهٔ دین باشد، جایگاه والای کتاب کریم در این بین بسیار واضح و آشکار و بی‌نیاز از بیان است، اما آنچه در این مختصر به آن پرداخته می‌شود، تأثیر مهم قرآن مجید در استنباط احکام فرعی فقهی است و به عبارت دیگر مقصود بررسی جایگاه قرآن در تفقه به معنای خاص کلمه و نیز در مقدمات آن است. به نظر می‌رسد ارتباط تفقه به معنای خاص با قرآن مجید از پنج منظر قابل بررسی است: ۱. قرآن به عنوان اصلی‌ترین مرجع در تفقه که جلوهٔ بارز آن در …

شبکه اجتهاد: فقه را چه می‌بینی؟ دانشی خاموش در سایه‌سار گذشته، در بند اوراق زرد و مجلدات کهن؟ یا جانی تپنده که در هر عصر نفسی تازه می‌کشد و در هر زمان، افقی نو می‌گشاید؟ اینک بر سر گردنه‌ای ایستاده است که پیش‌تر از آن نگذشته؛ چشم در چشمِ پدیده‌ای بی‌سابقه دوخته است: هوش مصنوعی، آیا این پدیده، حریفی است که فقه را از میدان به در خواهد کرد، یا یاری است که پرده از گنجینه‌های نادیده خواهد برداشت؟ هوش مصنوعی، صرفاً ابزاری خاموش نیست، بلکه سامانه‌ای است ژرف‌بین که داده‌ها را می‌کاود، الگوها را درمی‌یابد و در ژرفای متون، …

شبکه اجتهاد: تفسیر قیّم هشتاد مجلدی تسنیم حاصل صبر و مجاهدت علمی چهل ساله شخصیت برجسته و نامداری است که به فرموده ولی‌ فقیه حوزه علمیه وام‌دار ایشان است (۴/ ۱۲/ ۱۴۰۳). آیت‌الله عبدالله جوادی آملی حقیقتاً جدا از مراتب عالیه ایشان در زهد و پارسایی، جامع در مرجعیت علمی است. ایشان مرجع در فلسفه، فقه و تفسیر قرآن کریم است و حوزه علمیه تشیع به وجود آیت‌الله جوادی آملی افتخار می‌کند و همواره از حضرت حق تداوم عمر با برکت ایشان را خواهان است تا اهل علم و فضل همچنان خوشه چین دانش قرآنی ایشان باشند. اما چقدر کج‌فهمی …

شبکه اجتهاد: هشتم ماه مبارک رمضان ۱۴۴۶ق، سالروز ولادت یکی از استوانه‌های فقاهت و پاکی و وارستگی است، فقیه والامقام و مرجع معظم،‌ حضرت مستطاب، آیت‌الله حاج سیدموسی شبیری زنجانی، که هشتم ماه رمضان ۱۳۴۶ق در قم متولد شده‌اند و امروز به سال قمری، یکصد سال از عمر شریف و پربرکت ایشان گذشت و نخستین روز از قرن دوم زندگی خود را پشت سر می‌گذارند. فقیهی والا و به‌واقع «محقق» که در عرصه فقاهت و علوم وابسته به آن، و برخاسته از مراتب والای ورع و جهاد با نفس، ده‌ها سال است نورافشانی کرده و هزاران نفر از جویندگان علم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ولایت مطلقه فقیه بدین معنا که فقیه بر تمام شؤون اجتماعی و حاکمیتی ولایت داشته و ولایتش مقید به حوزه‌ای خاص نیست، جایگاه محکم و با سابقه‌ای در فقه امامیه دارد. پیشینه و گذشته نظریه ولایت مطلقه فقیه در فقه شیعه، همواره یکی از مهمترین گلوگاه‌های مباحثات موافقین و مخالفین این نظریه بوده است. این امر نه فقط از این جهت که به هدف اثبات و رد دلیل اجماع بر ولایت مطلقه فقیه رخ داده باشد، بلکه اساساً فارغ از جایگاه دلیل اجماع در مسئله ولایت مطلقه فقیه و هر مسئله فقهی دیگر، اثبات پیشینه عمیق و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش فقه، به جهت جایگاه و کارکردی که در حیات و جامعه انسانی دارد، اگر مهم‌ترین دانش در مجموعه دانش‌های اسلامی نباشد، در زمره مهم‌ترین آن‌ها قرار دارد. امروزه و در پرتو حکومت و نظام اسلامی، فقه به‌مثابه نرم‌افزار اداره جامعه و حکومت، اهمیت و محوریت ویژه‌ای یافته است. نظام اسلامی در ایران، نظامی با محوریت فقه و کارگزار فقیه عادل، لزوم و ضرورت پرداختن تفصیلی و تخصصی به فقه را مضاعف کرده است. بدیهی است حضور فقه در عرصه حکومت و اداره، الزاماتی دارد: اولین الزام در این ساحت، تغییر رویکرد در فقه از فردی نگری …

شبکه اجتهاد: پیش از آن‌که اخباریان، جایگاه دانش اصول فقه در اجتهاد را به چالش بکشانند، اغلب فقیهان، هرچند اصول فقه را به عنوان یکی از دانش‌های ضروری برای اجتهاد معرفی می‌کردند اما اهمیت آن را بالاتر  از همه دانش‌های دیگر قرار نمی‌دادند. در این دوره، بسیاری از فقیهان، عامل دیگری به نام “قوه رد فرع بر اصل” را بزرگ‌ترین شرط اجتهاد می‌دانستند (شیخ بهایی،  زبده الأصول، ص: ۴۱۴ ، سید مجاهد، مفاتیح الأصول، ص: ۵۷۸.) علوم بایسته در اجتهاد قبل از اخباریان وحید بهبهانی نیز مانند همین بزرگان، وقتی می‌خواست علوم مؤثر بر اجتهاد را بازگو کند، همین قوه …

شبکه اجتهاد: دیدگاه علامه محمدتقی جعفری در تفسیر آیه «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ…» مقصود از قوام قیم به اصطلاح فقهى و حقوقى نیست، زیرا قیم کسى را می‌گویند که اختیار تصرف در مال و توجیه زندگى کسى دیگر را در اختیار داشته باشد، مانند قیم صغیر و قیم دیوانه و سفهاء و غیر ذلک. و مسلم است که مرد به‌هیچ وجه قیمومتى بر زن ندارد. زیرا زن در تمام شئون زندگى اقتصادى و اخلاقى و مذهبى و اجتماعى از آزادى و اختیار کامل برخوردار است، فقط در شئون اجتماعى این شرط وجود دارد که مزاحم حق مرد نباشد. یعنى وظایفى …

شبکه اجتهاد: شناخت دقیق جایگاه فقه در زمان حاضر مستلزم بررسی روند تاریخی و مسیرهایی است که فقه طی آن‌ها شکل گرفته است. برای این که به درستی بدانیم در فقه چه جایگاهی داریم، ناچاریم که بفهمیم چگونه به جایی که در آنیم، رسیده‌ایم. این فهم و خودآگاهی از وضعیت فعلی فقه، و در گام بعدی آینده پژوهی فقه، از رهگذر مطالعه و بررسی تاریخ فقه میسر می‌گردد. اما چه نوع تاریخ فقهی؟ رویکرد بیوگرافیکی در تاریخ فقه یک سبک بسیط و تاحدودی رایج از مواجهه تاریخی با فقه این است که صرفا به ذکر تاریخ تولد و وفات فقها، کتاب‌های …

شبکه اجتهاد: اکنون یکصد و سه سال از بازتأسیس حوزه علمیه قم توسط عالِم عامل با ورع می‌گذرد. تشکیل حوزه علمیه به آغازین روزهای بعثت رسول اکرم صلوات‌الله‌علیه بازمی‌گردد. از همان هنگام که پیامبر به رسالت برگزیده شد، آموزش و تعلیم معارف اسلام نیز آغاز شد. تبلیغ دین وظیفه‌ای بود که پیامبر اسلام صلوات‌الله‌علیه از همان ابتدای بعثت، به آن توجه ویژه‌ای داشت. مجموعه‌ای که پس از هجرت پیامبر صلی‌الله علیه وآله به مدینه، بارور گردید و همزمان با گسترش دامنه دعوت اسلام، به خاطر تلاش پیامبر صلی‌الله علیه وآله برای تربیت مبلّغان دین و نیز مجاهدت‌های یاران آن بزرگوار …

شبکه اجتهاد: بیانات رهبر انقلاب در جمع دست‌اندرکاران برگزاری «همایش بین‌المللی تفسیر تسنیم» منتشر شد. بیاناتی که علاوه بر تعابیر ویژه نسبت به شخصیت آیت‌الله جوادی آملی و تفسیر برجسته ایشان، «تفسیر تسنیم»، اشارات مهمی درباره جایگاه تفسیر در حوزه‌های علمیه داشت و از ضعف و کمک‌کاری حوزه‌های علمیه، به‌ویژه حوزه‌های علمیه شیعه در طول تاریخ حکایت می‌کرد: «در مقوله تفسیر قرآن… حوزه‌های مختلف ما، در طول زمان، خیلی کم‌کاری داشته‌اند». البته این تذکر جدیدی نیست و موضوعی است که بارها و در فرصت‌های گوناگون توسط رهبر انقلاب بیان شده است. این سخن را کسی می‌گوید که خود در سال‌های …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از مناظره دو استاد مطرح درس خارج حوزه علمیه قم، گزارش‌ها و نقد‌های متنوعی بر این جلسه صورت گرفته؛ ولی زوایای دیگری در این مناظره وجود داشت که هنوز از آن سخنی گفته نشده. این مناظره موجب تازه شدن دردی کهنه در روش و نوع نگرش رویارویی حوزویان در مسائل اختلافی بود. فارغ از قضاوت پیرامون دعاوی مطرح در حول گزاره‌‌های علمی (با وجود همه اختلافات مبنایی و روش استنباط فقهی)، تندی‌ای در این مواجهه‌ها دیده می‌شود، که نیاز به واکاوی دارد. برخی از یادداشت‌ها در این زمینه، سمت و سوء اخلاقی داشتند، و ریشه را …

شبکه اجتهاد: سید حسن نصرالله، فرزند حوزه‌های علمیه شیعه است، اما آیا این دستگاه تربیتی، الگویی همچون او را به‌عنوان یک استاندارد و نُرم می‌پذیرد؟ یا آنکه نسبت او به حوزه علمیه صرفاً در ابعاد معنوی و تلبس به عبا و عمامه تعریف می‌شود و فهم سیاسی، رهبری میدانی، فراست و هوشیاری او در عرصه‌های حساس مبارزه و سیاست، محصولی خارج از چارچوب خروجی حوزه به شمار می‌آید؟ چنانکه اگر فارغ‌التحصیل رشته پزشکی وارد عرصه مبارزات سیاسی و نظامی شد، به معنای آن نیست که حاصل فلان دانشکده علوم پزشکی است که برای تربیت نیروی متخصص تأسیس شده و برنامه‌ریزی …

شبکه اجتهاد: یکی از مؤلفه‌های هویت‌بخش هر تمدنی، ارزش‌هایی است که بر همه ابعاد و اضلاع آن تمدن و به ویژه بر سوگیری‌های آن اثرگذار است. زنده نگاه داشتن این ارزش‌ها در گروی مجاهدت‌ها و فداکاری‌ها و از جان‌گذشتگی‌های شخصیت‌هایی است که چه بسا بهره‌وران و حتی نقش‌آفرینان آن تمدن در دوره‌های بعد از آن آگاه نباشند ولی این ناآگاهی موجب از بین رفتن واقعیت و یا توجیه‌کننده غفلت از آن نیست. به عنوان مثال استقرار دولت اسلامی در مدینه النبی که بذر نخستین تمدن پیشین اسلامی به شمار می‌رود رهین خون شهیدانی است که در غزوه‌های بدر و احد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه حقوق شهروندی، اگرچه موضوعی جدید و به منزله یک باب فقهی نوپیدا است؛ لکن همین تعداد کم نگاشته‌های موجود در آن نیز بیشتر به رویکرد واکنشی و منفعلانه پیرامون حقوق نوپیدای شهروندی پرداخته‌اند. این در حالی است که می‌توان از الآن، به‌ پیش‌بینی و آینده‌پژوهی پیرامون موضوعات آینده حقوق شهروندی پرداخت و آنها را از منظر فقهی بررسی کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین علی شریفی، در این یادداشت اختصاصی تلاش دارد تا به آینده‌پژوهی فقه حقوق شهروندی بپردازد. حقوق شهروندی به‌مثابه هویتی جدید مسئله اساسی حقوق شهروندی این است که باید هویت جدیدی برای اتباع یک کشور تعریف …

اختصاصی شبکه اجتهاد: هفته گذشته و به فاصله‌ای نه چندان زیاد از مناظره استاد ابوالقاسم علیدوست و دکتر سروش شاهد برگزاری مناظره میان دو تن از اساتید حوزه علمیه قم بودیم؛ استاد علیدوست و استاد اسلامیان. طبیعتاً سؤال مهمی که بعد از مشاهده این دو مناظره به ذهن می‌رسد این است که چه می‌شود که مناظره میان دو نفر در شرق و غرب جغرافیایی و شاید فکری این عالم، در سه جلسه و حدوداً شش ساعت، در کمال آرامش و احترام، برگزار می‌شود، اما مناظره دو نفر که شاید فاصله محل تدریسشان به چند صد متر هم نرسد، در کمتر …

شبکه اجتهاد: پنج سال از نگارش یادداشت «بلاتکلیفی مکلفین در مسئله موسیقی» گذشت و ابهامات فقهی پیرامون موسیقی، قوی‌تر بروزرسانی می‌شود. ابهاماتی که تمامی ندارد مراجع عظام تقلید، همواره به سوالات موسیقیایی پاسخ داده‌اند؛ اما این پاسخ‌ها غالباً ابهام استفتاء کننده را برطرف نمی‌کند. چرا؟ چون مفهوم “عرف” و “لهوی” که در پاسخ‌ها به آن اشاره می‌شود، به اندازه کافی شفاف نیست. عرف کیست؟ لهو چیست؟ وقتی گفته می‌شود ملاک تشخیص موسیقی حلال از حرام، نظر عرف است، سوال اینجاست که دقیقاً کدام عرف؟ آیا منظور، عرف متشرعه است؟ خب، متشرعه طیف وسیعی را شامل می‌شود. از متدینین مقید گرفته …

شبکه اجتهاد: این یادداشت به نکاتی چند پیرامون قاعده ملازمه و درک عقل نسبت به ملاکات احکام شرعی، ناظر به مناظره اخیر اساتید معظم علیدوست و اسلامیان اشاره کرده است که در ادامه از نگاه می‌گذرد. ۱. اظهارنظر در رابطه با قاعده ملازمه و کاربست فقهی آن بدون در نظر گرفتن مبانی اصولی و کلامی مؤثر در آن، امری غیر قابل قبول است؛ از جمله اینکه آیا فقیه و محقق، در مسأله حجیت قطع همچون مشهور اصولیان قائل به حجیت ذاتی آن است؟ (از هر سببی که حاصل آید) یا همانند بعضی از اخباریون بین قطع حاصل از کتاب و سنت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد ابوالقاسم علیدوست، بازیگری غیرقابل چشم پوشی و عنصری تأثیرگذار در حوزه علمیه قم است. چه او را دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم، نمی‌توان از تأثیرگذاری او بر حوزه علمیه قم و دانش فقه، چشم پوشی کرد. او سالهاست که با سلاح دانش و راهبرد گفتگو، به بیان نظرات خویش پرداخته است. استاد قدیمی و نویسنده کم‌نویس اما تأثیرگذار حوزه علمیه قم، همواره در مرز دانش حرکت کرده است؛ چه زمانی که از عقل و عرف سخن گفت، چه وقتی که پای مصحلت را به دانش فقه باز کرد و چه آن هنگام که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اضافه‌کردن واژه «فقه» به ابتدای واژه «نمایش»، همان‌طور که بارها در همین نگاشته مورد تصریح قرار گرفت، اصلاً به این معنا نیست که «فقه نمایش» را به‌مثابه یک باب فقهی می‌انگاریم، بلکه در حال حاضر و با حجم مسائلی که دارد، به‌روشنی، نمی‌توان آن را یک باب فقهی انگاشت، بلکه صرفاً سرفصلی از یک باب فقهی است. فقه نمایش البته آنجا که به نفس مقوله نمایش می‌پردازد ذیل فقه هنر قرار می‌گیرد و آنجا که عرضه نمایاندن (=اکران) آن موردتوجه واقع می‌شود، زیرمجموعه فقه رسانه می‌گردد. لکن درهرصورت، لازم است مراد از این واژه و گستره مسائل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: جایگاه هنر در فقه اسلامی همواره موضوع بحث و بررسی بوده است. فقهای مذاهب مختلف اسلامی، از جمله مذاهب اربعه اهل سنت (حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی)، با استناد به قرآن، سنت، اجماع و قیاس، به تبیین حدود و شرایط مشروعیت هنر پرداخته‌اند. این نوشتار با هدف بررسی تطبیقی جایگاه هنر در فقه مذاهب اهل‌سنت، به تحلیل دیدگاه‌های فقهی درباره هنرهای مختلف مانند موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و تئاتر می‌پردازد و وجوه اشتراک و افتراق میان این مذاهب را روشن می‌سازد. دیدگاه‌های مذاهب مختلف اسلامی مانند شیعه، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی، درباره هنر متفاوت است. به عنوان …