شبکه اجتهاد: در سپهر دانش اصول، محقق عراقی را از افلاک سهگانه این علم به شمار میآورند. بسیاری از پژوهندگان بر این باورند که وی صاحب مکتبی اصولی است با روشورزیِ ویژه که شناسایی آن، از ضروریات دستِ نخست این دانشِ بنیادین به شمار میرود. سخن آنجاست که متأسفانه، مکتبشناسیِ اصولی به معنای حقیقیِ کلمه، و طبعاً بازشناسیِ مکتبِ آن …
Read More »دیدگاه (گفتوگو/یاداشت)
اطلاق آیات الاحکام عبادی قرآن در کشاکش نفی و اثباتِ در مقام بیان تمام المراد بودن/ محمدعلی ملک
اختصاصی شبکه اجتهاد: از جمله موانع جدی مقابل تمسک به اطلاق آیات الاحکام عبادی قرآن، احراز مقدمه اول از مقدمات حکمت پیرامون آن، یعنی در مقام بیان تمام المراد بودن است. اصولیون از این مانع هنگامی که بخواهند ثمره مبحث صحیح و اعم را درباره اطلاقگیری از آیات الاحکام عبادی رد کنند، بحث میکنند. توضیح آنکه یکی از ثمرات قابل …
Read More »اجتهاد بر بنیان مصلحتاندیشی/ محمدتقی سبحانی
شبکه اجتهاد: فقه اهلسنّت از دیرباز دو چهره متفاوت و ناهمگون از خود به یادگار گذاشته است. از یکسو قیاس، استحسان و استصلاح را مبنا و دستمایه خویش گرفته و بر آن اساس، عرصهای فراخ فرا روی اجتهاد گشوده و حتّی آن را گاه تا مرز نصوص دینی اعتبار بخشیده است؛ و از سوی دیگر، با محدود کردن حقّ اجتهاد …
Read More »«حوزه علمیه» و «رسالتهای پساجنگ»/ احمدحسین شریفی
شبکه اجتهاد: جنگ، هر چند به خودی خود مطلوبیت ندارد؛ اما تهدیدی است که میتواند فرصتهای فراوانی را در دل خود داشته باشد. برکات فرهنگی، علمی، سیاسی، اجتماعی و نظامی جنگ اخیر غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، آنقدر زیاد است که خسارتهای وارده، از جمله از دستدادن سرمایههای انسانی در حوزه نظامی و علمی، را تحملپذیر میکند. به نظر میرسد …
Read More »جنگ شناختی و ضرورت فقه رسانهای در پاسداری از حقایق/ علی رحمانی
اختصاصی شبکه اجتهاد: در شرایطی که جنگهای نوین دیگر محدود به درگیریهای نظامی نیست و عرصهای فراتر از آن یعنی جنگ شناختی و رسانهای شکل گرفته، حفظ حقیقت و پاسداری از معرفت عمومی به چالشی جدی بدل شده است. جنگ شناختی که مبتنی بر تحریف اطلاعات و دستکاری ادراکات است، اکنون به یکی از ابزارهای اصلی دشمنان برای تضعیف انسجام …
Read More »بازگشت به تریبون نمازجمعه تهران؛ واکاوی یک حضور مناقشهبرانگیز/ محمد باقری
اختصاصی شبکه اجتهاد: در حالی که خبرها حاکی از آن است که امروز جمعه، حجتالاسلام والمسلمین کاظم صدیقی بار دیگر در جایگاه امامت جمعه تهران به ایراد خطبه خواهد پرداخت، این بازگشت واکنشهای گستردهای را در فضای رسانهای و حوزوی برانگیخته است. بازگشت آقای صدیقی به جایگاه امامت جمعه، اگرچه از حیث حقوقی و انتصابی امری معمولی بهنظر میرسد، اما …
Read More »نقدی بر تحلیل یک جانبه عباس عبدی درباره نقش روحانیت و افول دینداری/ عبدالوهاب فراتی
اختصاصی شبکه اجتهاد: جناب آقای عباس عبدی در یادداشت «اندکی صریحتر» (روزنامه اعتماد، ۲۵ تیر ۱۴۰۴) به بهانه نقد سخنان آیتالله علم الهدی درباره «جنگ نرم» به نقد کلیت نهاد روحانیت پرداخته است. هرچند یادداشت ایشان حاوی نکات قابل تأملی است که باید در تحلیل وضعیت دین داری در ایران کنونی به آنها توجه کرد اما رویکرد اصلی آن از …
Read More »نسبت فقه و علوم اجتماعی | ترجمهپذیری، تعامل یا تقابل؟/ حامد محمدجانی
شبکه اجتهاد: تعامل میاندانشی، ضرورت تمدنسازی فقهی است، نه اینکه صرفا امری تزئینی یا ابزاری پنداشته شود. تمدن، حاصل تراکم سه عنصر است: عقلانیت، نهاد، و ساختار تصمیمسازی. فقهی که سطح تمدنشازی ایفاگر نقش است، ناگزیر باید بتواند از مرزهای خود عبور کند و با دیگر نظامهای دانایی، بهویژه علوم اجتماعی، مواجه شود و خود را در معرض تبادل معرفتی …
Read More »بازخوانی راهبرد مقاومت: از مذاکره بهمثابه ابزار تا تسلیم بهمثابه خطا/ محمدحسن لنگری
اختصاصی شبکه اجتهاد: در منظومه فکری اسلام، انسان برخوردار از کرامت ذاتی و صاحب حقوق اولیهای چون امنیت، رفاه، امکان پیشرفت علمی و بهرهمندی از مواهب الهی معرفی میشود. آیات و روایات نیز ناظر به این حق طبیعی و فراگیر انسان است که انسان میتواند از منابع و فرصتهای هستی بهرهمند گردد. در این چارچوب، هیچ دولتی، قدرتی یا نظم …
Read More »فقه و حکمرانی: نگاهی نو به یک پیوند فراموششده/ قاسم پورمسئلهگو
شبکه اجتهاد: در مباحث مربوط به فقه و حکمرانی، معمولاً با نوعی ابهام و چندگانگی مواجه میشویم. برای رفع این ابهام، ناگزیر باید به فلسفهای که در پس مفاهیم بنیادین فقه و حکمرانی نهفته است، بازگردیم تا بتوانیم چارچوبی منقّح و قابل اتکا برای گفتگو درباره این دو مفهوم فراهم کنیم. از فقه فردی تا فقه جامع: بازتعریف یک علم …
Read More »تبیین فقهی یک حکم تاریخی/ غلامعباس هاشمی همدانی
شبکه اجتهاد: پیش از تبیین حکم مرجع عالیقدر حضرت آیتالله نوری همدانی لازم است متذکر شوم برخی از فروع محاربه در کلمات فقها منقح نشده است به ویژه فروعی که از جهت موضوع، مستحدث به شمار میآید. حتی برخی فروع غیر مستحدث نیز چنین است مانند فرع اعتبار قصد اخافه در تحقق محاربه که مساله مشهوری هم هست. صاحب جواهر …
Read More »روحانیت در آزمون آتشبس/ عبدالوهاب فراتی
اختصاصی شبکه اجتهاد: همبستگی بینظیر مردم ایران در روزهای اخیر، صحنهای تاریخی از وفاداری به میهن را ترسیم کرد؛ صحنهای که در آن «فرار از کشور» جای خود را به «قراری برای همدلی و یاری» داد. این الگوی رفتاری که در تضاد آشکار با فرار از سرزمینهای اشغالی است، سرمایهای استراتژیک برای نظام محسوب میشود و میتواند بسیاری از توطئهها …
Read More »امام سجاد (ع) و راهبرد تبدیل تهدید به فرصت/ احمدحسین شریفی
شبکه اجتهاد: بدون شک یکی از شدیدترین و سهمگینترین تهدیدات علیه تشیع، حادثه عاشورا بود. تا جایی که دشمنان اهل بیت میپنداشتند در عصر عاشورا همه چیز را در بیابان کربلا تمام کردهاند! در روایتی از امام صادق علیهالسلام چنین نقل شده است که: «ارْتَدَّ النَّاسُ بَعْدَ الْحُسَیْنِ ع إِلَّا ثَلَاثَهً». این سه نفر هم افراد شناخته شدهای بودند که …
Read More »تحریف برای ترسیم ادبیات تسلیم/ سید سجاد ایزدهی
شبکه اجتهاد: در شبهای عزای سالار شهیدان که مردم شیعه، اقامه عزا برای بزرگترین قیام الهی تاریخ علیه طواغیت کرده، ندای قیام و مبارزه اهل بیت (ع) را سر میدهند و منابر، مردم را به قیام علیه ظلم و طواغیت و برپایی عدالت و حکومت حقّ دعوت میکنند، معدود محافل و سخن سرایانی هم به اسم امام حسین (ع)، دعوت …
Read More »آیتالله خامنهای و ایرانِ خدایی/ مهدی جمشیدی
شبکه اجتهاد: دوست و دشمن میدانند که یک تاریخِ جدید، به او تکیه داده است و او چونان یک مرد بزرگِ تاریخی، در حال گشودن معبر برای انقلاب است. انقلاب دینیِ ما، نقطۀ مرکزی دارد که ولیّفقیه است. بدون او، هر تصوّر تلخ و ناگواری، محتمل است، اما با او، میتوان امیدها داشت و اکنون و آینده را به تصرّف …
Read More »روایت شب عاشورا / احمد مبلغی
شبکه اجتهاد: شب، آرام اما سنگین، بر زمین نشسته بود. سکوت، از میان خیمهها میگذشت و بر دلها چنگ میزد. نینوا در آستانهی انفجارِ تقدیر ایستاده بود. از دور، بوی مرگ میآمد، و از نزدیک، صدای ایمان میپیچید. در چنین شبی، حسین علیهالسلام، آن پیشوای نجیب تاریخ، آن وارث پیام پیامبران، زبان گشود و وصیتی شفاف و شریف، بر لب …
Read More »آیا امام حسین (ع) پیشنهاد داد نزد یزید برود؟/ حسن انصاری
شبکه اجتهاد: از مطالب نادرستی که بسیار در این سالها در تحلیل واقعه عاشوراء و قیام سید الشهدا (ع) به آن استناد میشود این است که گفته میشود حضرت به عمر بن سعد پیشنهاد داد که بگذارند به جای بیعت با عبید الله بن زیاد یکی از این سه کار را انجام دهد: اختاروا منی خصالا ثلاثا: إما أن أرجع …
Read More »آنک مردن پیش چشمش تهلکهست/ سید سجاد ایزدهی
شبکه اجتهاد: اخیرا برخی فقه پژوهان، در یکی از شبهای محرم بحثی را ذیل این سوال مهم عرضه کرد که «موضوع شهادت و به تبع احکام فقهی آن چیست؟» از نظر وی، حُسن فاعلی: یعنی نیت خالص، انگیزه الهی، قصد قربت؛ وگرنه حتی کشتهشدن در رکاب پیامبر (ص)، اگر با هدف غنیمت باشد، شهادت نیست. و مراد وی از حسن …
Read More »مبانی فقهی دفاع پیشدستانه در برابر رژیم صهیونیستی/ هادی مصباحالهدی
اختصاصی شبکه اجتهاد: در منظومه فکری اسلام، نحوه مواجهه با تهدیدات دشمنان بهویژه در شرایط خطر قریبالوقوع، همواره پرسشی بنیادین بوده است. یکی از کلیدیترین مفاهیم در این زمینه، «دفاع پیشدستانه» است که در این نوشتار با استناد به منابع فقه امامیه و آرای فقهای شیعه، مشروعیت و ضرورت آن در برابر رژیم صهیونیستی تبیین میشود. تفکیک دوگانه جهاد در …
Read More »پشتوانههای یک فتوای بهنگام/ علی نهاوندی
شبکه اجتهاد: تهدید، توهین و هتک مرجعیت دینی و جایگاه ولایت فقیه، تهدید و توهین به اصل اسلام است. دفاع مقدس نظام شکوهمند اسلامی ایران در برابر جنگ تحمیلی اسرائیل، پرده از چهره خبیث استکبار برداشت و طبل رسوایی آنها را در بازنمایی ادعاهای حقوق بشری، آزادی بیان و کرامت انسان به صدا درآورد. تهدید و توهین به شخصیت محوری …
Read More »«در حکم محارب»؛ تحلیل فتوای بازدارنده مراجع درباره تهدید رهبری/ محمد باقری
اختصاصی شبکه اجتهاد: در پی تهدیدات آشکار مقامات آمریکایی و صهیونیستی علیه رهبر معظم انقلاب اسلامی، دو تن از مراجع عالیقدر شیعه با صدور فتاوایی قاطع، تهدیدکنندگان را «در حکم محارب» دانستند و حمایت از رهبری را واجب شرعی اعلام کردند. این فتواها با استقبال بدنه حوزههای علمیه روبهرو شده و بار دیگر جایگاه مرجعیت را بهعنوان سنگر اول دفاع …
Read More »نقدی بر راههای رفته در رشتههای مرتبط با خانواده؛ راهکار پیشنهادی/ هادی عجمی
اختصاصی شبکه اجتهاد: سالهایی است که مؤسسات و دانشگاههایی با دغدغه حل مسائل خانواده، رشتههایی تأسیس کرده و به تربیت دانشپژوه در آن رشتهها پرداختهاند. اما با وجود تلاشهای انجامشده، بسیاری از مسائل و مشکلات خانواده در کشور همچنان باقی مانده است. از برگزاری رشته «فقه خانواده» در حوزههای علمیه و المصطفیالعالمیه، تا مؤسسات آموزشی و پژوهشی حوزه از یک …
Read More »پیمان راستین ابراهیم(ع) بر محور حبالحسین(ع)/ محمدرضا قائمینیک
شبکه اجتهاد: روند عادیسازی روابط رژیم صهیونیستی که پس از مخاصمات اعراب و اسرائیل تا ۱۹۷۳, با پیمان کمپ دیوید آغاز شد، در نقطه اوجش به پیمان ابراهیم رسید. پیمان ابراهیم در ۲۰۲۰ میان امارات متحده عربی و اسرائیل با وساطت آمریکا و ترامپ منعقد شد و دلیل این نامگذاری، اشتراک یهودیت و اسلام (اعراب) بر سر ابراهیم نبی است. …
Read More »حدود جواز عملیات روانی در جنگ نرم/ حامد محمدجانی
شبکه اجتهاد: نظام احکام شرعی، با نفوذی فراگیر در همه ساحات افعال مکلف، اقتضا دارد تا در نسبت با مسائل مستحدثه اجتماعی و تمدنی نیز بسط یابد. در میان این مسائل، جنگ روانی – که در ادبیات معاصر با عناوینی چون عملیات رسانهای، مهندسی ادراک، یا مدیریت روایت مطرح میشود – از حیث اثرگذاری فزایندهاش در ساختار تصمیمگیری فردی و …
Read More »آیا صلح امام حسن مجتبی (ع) انفعالی بود؟/ محمد مقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: جناب حجتالاسلام آقای صالحی منش، در یادداشتی با عنوان «چرا صلح تحمیلی قابل پذیرش نیست» نکات مفیدی را ارائه کرده است، لیکن، در همین یادداشت با تقسیم صلح به فعالانه و انفعالی، صلح امام حسن مجتبی (سلام الله علیه) را به عنوان صلح انفعالی و از موضع ضعف شناخته که به گفته ایشان قابل التزام نیست. پیرامون دیدگاه …
Read More »فلسفه فقه و عنصر هماهنگی و سازگاری در استنباط/ احمد مبلغی
شبکه اجتهاد: از ژرفترین و بنیادینترین مباحث در ساحتِ فلسفه فقه، گفتوگو دربارهی «هماهنگی» و «سازگاری» در تار و پودِ احکام فقهی است؛ بدین معنا که فقه نباید صرفاً مجموعهای از احکام پراکنده باشد، بلکه باید بافتی منسجم و هماهنگ پدید آورد، تا پژواکی روشن از حکمت شریعت بر جای نهد. در این باب، دو رویکرد پدید آمده است: رویکرد …
Read More »فقه روانشناسی؛ تقاطع عقل، شرع و روان/ حامد میرزاخان
اختصاصی شبکه اجتهاد: در عصر بحرانهای روانی، «فقه روانشناسی» پلی است میان علم و دین برای پاسخگویی به مسائل نوپدید بشر. این رشته نوپا میکوشد با تلفیق نگاه شرعی و روانشناختی، راهحلهایی متقن و کاربردی ارائه دهد. در سالهای اخیر، با شتاب گرفتن تحولات علمی و دگرگونیهای اجتماعی، عرصه نوینی از مسائل و پرسشهای نوپدید در برابر دانش فقه گشوده …
Read More »مدیریت بحران در فقه شیعه/ هادی عجمی
اختصاصی شبکه اجتهاد: با حمله اسرائیل به ایران و ایجاد بحرانهای امنیتی، نظامی و حتی اقتصادی، این پرسش مطرح است که نظام فقهی برآمده از آیات و روایات برای مقابله با بحرانها چیست؟ در نظام مدیریت بحرانها، ما دو مرحله در بخورد با بحران داریم. پیش از بحران و بعد از بحران. پیش از بحران، اصل عدم ایجاد بحران است. …
Read More »درنگی مختصر پیرامون آیه «ارجاف»/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: روزهای جنگ فرصت مناسبی است برای کسانی که در کمین جامعه اسلامی نشستهاند و اتحاد و انسجام آن را نشانه رفتهاند. در این ایام پرآشوب، مهمترین و حساسترین موضوع، آرامش روانی جامعه است که بتواند بار سنگین جنگ با کفار و مشرکین را بردارد. مفهوم شناسی ارجاف سلب آرامش روانی از جامعه، با ابزارها و اسباب مختلفی انجام …
Read More »حرمت تضعیف جبهه حق؛ مبنایی برای ضابطهسازی فقه رسانه/ حامد محمد جانی
شبکه اجتهاد: در فقه مضاف، مسئله همافزایی فقه با ساحات نوپدید اجتماعی، همچون رسانه، مستلزم کشف اصولی است که ظرفیت امتداد در ساختارهای نهادی را داشته باشد. یکی از این اصول، قاعده «حرمت تضعیف جبهه حق» است که میتواند بهعنوان مبنایی جهت ضابطهگذاری در فقه رسانه مورد مطالعه قرار گیرد. این یادداشت میکوشد با رویکردی اجتهادی، این اصل را در …
Read More »