دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: در تاریخ حوزه‌های علمیه ساختار فرایند قوه اجتهاد و استنباط همواره شاهد تحولات گوناگون بوده و این تحولات ناگزیر ادامه خواهد داشت. آخرین نمونه این تحول در عرصه آموزش سطوح عالی حوزه با عنوان بزرگ‌ترین طرح تحول اجتهادی در حال اجراست. به دلیل آثار و تبعات مهم این طرح، لازم است نظرات موافق و مخالف مورد عنایت جدی مسئولان محترم حوزه قرار گیرد و در نهایت به آنچه در جهت تقویت علمی حوزه‌های مقدسه است عمل شود.در این نوشته کوتاه از نگاهی مخالف با طرح، ضمن تحلیل یافته‌ها، با ارائه راهکارهایی سعی در کمک به روشن‌تر شدن ابعاد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پوشیده نیست که تحول حوزه، مطالبه بسیار قدیمی مقام معظم رهبری،‌ دغدغه دوسویه مراجع معظم تقلید و بزرگان حوزه (چه نبودش و چه بودش)، شعار مسئولان حوزه‌های علمیه و رؤیای اساتید و فضلا و طلاب حوزه است. اما اینکه تحول حوزه چیست و چگونه است، با گذشت دهه‌ها از آغاز حرکات اصلاحی و تحولی (اگر آغازی مانند دوره زعامت مرحوم آیت‌الله بروجردی را برای آغاز آن در نظر بگیریم) هنوز رازی سر به مهر است که حوزویان بهای گزافی را بابت آزمون و خطاهای این عرصه و تأخیر در اصلاحات می‌پردازند. هیچ از فضل و دانش پزشکان …

شبکه اجتهاد: اول آبان ماه هر سال یادآور غم سنگین و جانسوز شهادت او در غربت تبعید می‌باشد. شهادت مظلومانه و غریبانه او در پاییز طبیعت، بهار آزادی ملت ایران از استبداد و استعمار را ثمر داد. اما چون فرزند امام خمینی بود، در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار کم از او و شخصیت چند بُعدی او سخن گفته شد و به همین خاطر ناگفته‌ها درباره ابعاد شخصیتی او فراوان است. آیت‌الله سید مصطفی خمینی در همان حال که شخصیتی علمی در حوزه علمیه قم و حوزه علمیه نجف بود با آغاز نهضت امام خمینی و در مدت …

اختصاصی شبکه اجنهاد: گفتگوی پیش رو عصاره‌ای از برون داد کرسی ترویجی پیرامون روشناسی رفع تعارض اخبار در جواهرالکلام هنگام تعارض خبر ضعیف منجر با صحیح شاذ است که در خلال چند سوال و جواب مکتوب از حجت‌الاسلام مرتضی پژوهنده نویسنده این نوشتار ارایه می‌شود. اجتهاد: جایگاه سنت در دریافت معارف الهی را قدری تبیین بفرمایید؟ پژوهنده: قرآن معجزه وحیانی پیامبر اکرم (ص) در هدایت بشر، مسئولیّت سنگین تبیین خود را به دوش معصومان (ع) نهاده است. اجتهاد: رخداد تعارض در میراث ما متاثر از چه عواملی است؟ پژوهنده: امروزه سنت محکیّه (نفس قول، فعل و تقریر معصوم(ع)) نایاب و …

شبکه اجتهاد: از نظر اندیشمندان فقیه شیعه، احکام شرعی در یک نگاه کلی به احکام اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند [کما اینکه از جهات دیگر تقسیم بندیهای گوناگونی برای حکم شرعی بیان شده است]؛ این نحو از تقسیم بندی میان احکام که کاربرد‌های فراوانی نیز به دنبال دارد، عمری به بلندای فقه شیعه دارد؛ و در این نوشتار به دنبال تبیین این دو نوع حکم شرعی هستیم. لازم به ذکر است که در کنار احکام اولیه و ثانویه، ما با نوع دیگری از احکام بنام احکام حکومتی مواجه هستیم که در اندیشه فقهی و سیاسی شیعه یکی از مهمترین مسائلی …

شبکه اجتهاد: اینکه فقه حکومتی و فقه نظامات اجتماعی اسلام از ضروریات انقلاب اسلامی است، شکی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ده‌ها فیش صریح در خصوص تحول فقاهت موجود و لزوم ارتقای آن به فقه حکومتی و فقه اداره نظامات اجتماعی دارد: «… استنباط فقهی، بر اساس «فقه اداره‌ی نظام» باشد؛ نه فقه اداره‌ی فرد…. فقه ما از طهارت تا دیات، باید ناظر به «اداره‌ی یک کشور»، «اداره‌ی یک جامعه و اداره‌ی یک نظام» باشد. شما حتّی در باب طهارت هم که راجع به ماء مطلق یا فرضاً ماءالحمام فکر می‌کنید، باید توجه داشته باشید که این در یک جا از …

شبکه اجتهاد: هفته وحدت اسلامی از ابتکارات و مناسبت‌های برآمده از ایمان انقلاب اسلامی به اتحاد جهان اسلام است. در باور و فرهنگ تشیع تلاش برای وحدت و حفظ انسجام اسلامی و پرهیز از شکاف و فروپاشی جوامع اسلامی ریشه در مجاهدت‌های امیرمؤمنان(ع) بعد از رحلت رسول خدا(ص) دارد و توسط ائمه معصومین(ع) تداوم یافته است و نوعی ضرورت مذهبی تلقی‌‌ می‌شود. از این‌رو وحدت اسلامی مسئله‌‌ای تازه برآمده در دوران معاصر نیست و ریشه‌های روشن اعتقادی و قرآنی دارد و سیره قطعی اهل‌بیت(ع) به شمار‌‌ می‌رفته است. آیه شریفه «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ الله جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ» در سوره آل‌عمران در …

شبکه اجتهاد: در جامعه سنتی‌ای که ظرف تشریع اسلام شد، “نظم اجتماعی”‌ای بود که “حکمرانی” را مدد می‌رساند. آمدن “ولایت مطلقه رسول الله”(ص) و “تشکیل حکومت مرکزی” توسط حضرت، همه این نهادها و سلسله مراتب آن‌ را از بین نبرد. “دولت فراگیر و مداخله گر”(لویاتان) جای نهادهای اجتماعی حکمرانی ننشست. برخی نمونه‌های آن نظم و نهادهای اجتماعی: ۱. ترتیب اولیاء: در تجارت و نکاح و… مطرح بود. متصرف به ترتیب: مالک (خود فرد)، پدر و جد، وصی و وکیل و دست آخر حاکم شرع بود. یعنی حاکم و حکومت جایی که خللی در نهادهای قبل بود (مثل سفاهت بازاری یا …

شبکه اجتهاد: مدیریت حوزه علمیه قم به صورت رسمی برنامه آموزشی سطح عالی حوزه را با تغییراتی در متون آموزشی اعلام کرد. این اقدام مدیریت حوزه با واکنش‌‌‌های انتقادی تعداد زیادی از علما و اساتید واقع شده که افت سطح علمی طلاب با فراگیری متون جدید دغدغه مهم این منتقدین بوده است. اما در یادداشت پیش‌رو انتقاد به مدیران و برنامه‌ریزان تغییرات در حوزه علمیه، از نظر غفلت و بی‌توجهی آن‌ها نسبت به اندیشه و آثار علمی فاخر امام خمینی است و اینکه چرا میان عمل آنان با سخن‌شان فاصله زیادی وجود دارد؟! «حوزه علمیه» مرکز تعلیم و تعلم علوم …

شبکه اجتهاد: شاید هیچ یک از فرق و مذاهب اسلامی از نقطه نظر حفظ آثار و میراث مذهبی کهن‌سالشان خوش اقبال‌تر از مذهب اباضیه نبوده است. این حکم اگر سده‌های اول و دوم قمری را در نظر بگیریم حتی بر مذهب غالب و مسلط اهل سنت و جماعت/ اسلاف اهل سنت و جماعت هم صادق است. یکی از مهمترین اسباب آن هم این است که اباضیه فرقه‌‌ای محدود و در حاشیه بوده و توانسته بود به دلیل پراکندگی حاشیه‌وارش نسبت به مراکز اصلی جهان اسلام که مستقیم زیر نظر خلافت‌های اموی و عباسی بود به حیات مذهبی و علمی خود …

شبکه اجتهاد: بر اساس اسناد و شواهد تاریخی از سال ۱۹۲۸م که اخوان المسلمین پا به عرصه سیاسی-اجتماعی جهان اسلام نهاد توانست طیف‌های متعددی از جوانان مسلمان را به خویش جذب کند و اندیشمندان متعددی را در درون تشکیلات بالنده خویش پرورش دهد. شاید بتوان با کمی قاطعیت گفت در میان این پرورش یافتگان مکتب اخوان المسلمین «شیخ یوسف قرضاوی» رهبر معنوی و بنیان‌گذار جریان وحدت‌گرای «تجمع العلماء المسلمین» که به فارسی از آن با عنوان اتحادیه جهانی مسلمین یاد‌ می‌‌شود جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد. این عالم دینی مسلمان بیش از این که مقلد محض آثار برجای مانده از …

شبکه اجتهاد: بلافاصله پس از اعلام خبر درگذشت شیخ یوسف قرضاوی، شخصیت‌ها، فعالان و جریآن‌های گوناگون مذهبی و سیاسی جهان اسلام، واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دادند و رسانه‌های گروهی و سایت‌های فضای مجازی در مصر و سایر کشورهای عربی و اسلامی به طور وسیع و گسترده‌ای آن را به شیوه‌های مختلف و متفاوت، منتشر و پوشش دادند. شیخ قرضاوی از علمای الازهر در سپتامبر ۱۹۲۶ میلادی در روستای «صفت تراب» استان «غربیه» مصر متولد شد و دو ساله بود که پدرش را از دست داد و عمه‌اش سرپرستی‌اش را به عهده گرفت. حفظ کل قرآن او قبل از ۱۰ …

شبکه اجتهاد: شیخ یوسف قرضاوی از مهمترین و تاثیرگذارترین شخصیت‌های حال حاضر جهان اسلام است. پس از بیداری اسلامی، نام او در کشور ما بیش از گذشته شنیده می‌‌شود. اما برخلاف گذشته، ستایشی در کار نیست. چراکه قرضاوی دیگر آن قرضاویِ تقریبیِ حامیِ حزب الله و مقاومت نیست. چرخش ۱۸۰ درجه‌‌ای قرضاوی در قبال ایران، تشیع و حزب الله باعث شد که عده‌‌ای در ایران او را وهابی و مزدور سعودی بنامند. تحلیلی که نشان می‌‌داد این تحلیل گران میان مواضع سیاسی و مواضع فکری قرضاوی تفکیک نکرده‌اند. خبری که چند روز قبل منتشر شد، بسیاری از این تحلیل‌ها را …

شبکه اجتهاد: یوسف قرضاوی که دیروز در سن ۹۶ سالگی از دنیا رفت، نامدارترین فقیه معاصر اهل سنت و شخصیت اسلامی تاثیرگذاری بود. ایشان از تبار فقهای متجدد با نگاهی میانه‌رو به مسائل بود. همین تجددگرایی فقهی، آرای فکری و سیاسی متفاوت و چهره رسانه‌‎ای او به ویژه حضور مستمر در شبکه الجزیره و مهمان دائم بودن برنامه “الشریعه و الحیات” (شریعت و زندگی)، او را پرآوازه ساخت، اما در عین حال نیز زمینه‌ساز خصومت‌ها و عداوت‌ها علیه او در میان طبقه علمای سلفی سنتی در جهان عرب و نظام‌های عربی شد؛ ولی محبوبیتش، برای چند دهه تا قبل از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: راهبردهای چهارگانه حضرت رضا (ع) برای عبور از جهان پر از ظلم و جور به جهانی آکنده از عدل و قسط، الگویی برای اتخاذ راهبردهای جهان تشیع و پیروان اهل بیت علیهم‌السلام و مجموعه مسلمین، برای رهایی از بی‌عدالتی به سوی عدالت فراگیر است. مقدمه: آینده موعود الهی برای عدالت جهانی امام رضا (ع) به روشنی آینده جهان را دنیایی لبریز از عدالت بر اساس حکمرانی منجی موعود می‌داند: «عَنِ الرِّضَا قَالَ: الخَلَفُ الصَّالِحُ مِنْ وُلْدِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ هُوَ صَاحِبُ الزَّمَانِ وَ هُوَ الْمَهْدِی» که در روایتی دیگر، کارویژه منجی موعود را این …

شبکه اجتهاد: «حادثه‌ی تلخ» درگذشت یک بانوی جوان بر اثر ایست قلبی در پایگاه پلیس، «عواطف آحاد جامعه‌ی ما» را عمیقا متاثر ساخت و بی‌شک باید این ماجرا «با دقت و سرعت»، بررسی و حقیقت امر روشن گردد و در «صورت احراز قصور یا تقصیر»، ضمن اعلام صریح و اعلان سریع، «طبق قانون و شرع» با عامل یا عاملان این حادثه «برخورد قاطع» صورت بپذیرد. در پی این واقعه‌، در خلال چند روز اخیر، از سوی برخی «اشخاص»، «گروه‌های اجتماعی»، «جناح‌های سیاسی»، «جریان‌های معاند» و «دولت‌های متخاصم» رفتارهایی بروز کرد که «محل تامّل» جدی و «درخور تذکّر» و «مایه‌ی اعتبار» …

شبکه اجتهاد: مساله حجاب اجباری که در حقیقت به معنای پذیرش دخالت حکومت اسلامی در حفظ حجاب زنان است، از جمله مباحث بسیار پرچالش فقهی و اجتماعی است که در دهه اخیر و به ویژه دو سه سال اخیر با بروز پدیده «روسری سفید» و مبارزه علنی بسیاری از زنان با اجباری دانستن حجاب، شکل جدی تری به خود گرفته است. با از دنیا رفتن خانم مهسا امینی و اظهار نظر دوستان و دشمنان در این زمینه با ابعاد تازه تری روبرو شده است. این امر تا حدودی شبیه ماجرای حضور زنان در ورزشگاه‌ها است که جمهوری اسلامی پس از …

شبکه اجتهاد: چندی است که طرح بانکداری بدون ربا در مجلس مطرح است و ازطرف دیگر نیز بحث نظارت شرعی مورد توجه قرار گرفته است. اما به نظر می‌رسد مشکلات بانکداری موجود بیش از اینهاست که با طرح بانکداری بدون ربا و نظارت مصوب در شورای فقهی، سامان یابد. زیرا آنچه که در این مقطع مهم است بررسی دلایل تلقی غیرشرعی بودن معاملات بانکی از سوی گروه‌هایی از مردم، کارشناسان و علماء است. در این یادداشت بدور از هرگونه ارزش‌گذاری به بررسی تلقی یکسان انگاری بهره بانکی و ربا و تحولات دیدگاه‌ها پرداخته می‌شود که در طرح و مصوبه مفروض …

شبکه اجتهاد: حوزه علمیه یک جریان پاک و نشأت گرفته و بالیده از روح آموزه‌های اسلامی است که بر این اساس یک رسالت بسیار مهم و سنگین و پیامبرانه دارد؛ رسالت حوزه علمیه این است که شریعت را بیان و لایه‌های پنهان آن را استخراج کند، فهم عمیقی از معارف دینی به دست آورد و برای پاسخ به نیازهای روز مکلّفان جامعه، پاسخ به نیازهای درونی خود، حکومت و جهان، پیش برود و اجتهاد کند. پس فلسفه شکل‌گیری حوزه‌های علمیه، اجتهاد، با رویکردهای مختلف و متنوع آن است. ضرورت تخصص‌گرایی در مسائل دینی دو نکته خیلی ضرورت دارد؛ یکی تخصصی …

شبکه اجتهاد: درگرماگرم ارائه آخرین ویراست از قانون پولی و بانکی کشور در مجلس شورای اسلامی و ابراز موافقت و مخالفت‌ها با این طرح، مدیریت نشر احسان (ناشر تخصصی آثار اندیشمندان اهل سنّت) خبر از انتشار موفّق‌ترین اثر در اصلاح نظام پولی مسلمانان و مانیفست عملیاتی تغییر سیستم بانکی در جهان اسلام، یعنی کتاب «بانک داری اسلامی» نوشته مغز متفکر اقتصاد اسلامی «محمّد تقی عثمانی» داد. این تلاقی را به فال نیک گرفته و توجه به محتوای این کتاب و الگوی عملی کاملا اسلامی «بانک میزان» را مجرایی مناسب برای تحقّق عملی فقه مقارن در موضوع عام البلوای اصلاح نظام …

شبکه اجتهاد: رویکرد «فقه موضوعات»، هسته مرکزی دین را دستورات و فرامین الهی می‌داند که فقه، آنها را در قالب احکام شرعی استنباط کرده و به مکلفین ارائه می‌کند. طبق این نگرش، هریک از افعال مکلفین، به‌صورت یک عنوان کلی، موضوع برای یکی از احکام تکلیفی قرار می‌گیرد و تکلیف او را مشخص می‌کند. براین اساس، رویکرد «فقه موضوعات» در مواجهه با مقوله «دولت اسلامی»، بر عمل به احکام شرعی تأکید می‌ورزد؛ طبق این نگرش، از آنجا که «دولت اسلامی»، مجری احکام شریعت است، در عرصه‌های مختلف بر ضرورت انطباق قوانین، مناسبات اجتماعی وتصمیم گیری‌های مدیریتی بر «احکام شرعی» و …

شبکه اجتهاد: با محاسبه تواریخ اجازات و مراجعه به منابع تاریخی شاید بتوان تشخیص داد که علامه حلی حدود یک دهم از عمرش را در ایران گذرانده بود. او در این مدت علاوه بر بحث و مناظره با دانشمندان اهل سنت در شهرهای مختلف در حال نشر و روایت آثارش نیز بود و شاگردان زیادی را تربیت کرد. اجازات فراوانی از علامه با تواریخ و امضاهای مختلف در شهرهای گوناگون ایران صادر شده است. این اجازات در مدرسه‌ی سیاری که سلطان محمد خدابنده آن را با اردوی خود، شهر به شهر از کرمانشاه تا قزوین و زنجان و شهرهای شمالی …

شبکه اجتهاد: با انتشار مواضع جناب استاد قائنی نجفی درباره طرح تحول متون درسی حوزه‌های علمیه، به یاد جملاتی از مرحوم امام خمینی(ره) افتادم که خواندنی و نسبت به این مسئله آموزنده است. ایشان در اوائل کتاب الاجتهاد و التقلید درباره مقدمات و شرایط اجتهاد مواردی را آورده‌اند. از جمله این بیان: ‏‏«الفحص الکامل عن کلمات القوم، خصوصاً قدماؤهم الذین دأبهم‏‎ ‎‏الفتوی بمتون الأخبار، کشیخ الطائفه‏ فی بعض مصنّفاته‏‎‎‏، والصدوقین‏‎ ومن‏‎ ‎‏یحذو حذوهم، ویقرب عصره ‏‏[‏‏من‏‏]‏‏ أعصارهم‏، لئلاّ یقع فی خلاف الشهره‎ ‎‏القدیمه التی فیها ـ فی بعض الموارد ـ مناط الإجماع‏‎.‏ ‏‏ولابدّ للطالب ‏‏[‏‏من‏‏]‏‏ الاعتناء بکلمات أمثالهم، وبطریقتهم فی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند روز قبل، بیانیه‌‌ای از اینجانب با عنوان «ادب تحول» منتشر شد. در ضمنِ آن بیانیه، طرح خاصی که بنابر اجرای آن در سال تحصیلی جدید در حوزه است، مورد نقد قرار گرفت. البته بر حفظ حرمت ارائه دهندگان طرح، شورای عالی حوزه‌ها‌ی علمیه، مدیریت محترم حوزه و موافقان آن تأکید شد. چنان‌که بر جایگزینی حلقه ثالثه از شهید بزرگوار سید محمدباقر صدر به‌جای کفایه الاصول – هرچند به‌عنوان بدل تخییری – نقدی وارد و بر زمان کوتاه تألیف این کتاب (به‌عنوان یک اماره و نه دلیل) انگشت حساسیت گذاشته شد. جدا از موافقت موافقان بیانیه، نقد‌ها‌یی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حرکت به سمت واقعیت اجتناب‌ناپذیر تحول که این بار در قالب اصلاح متون آموزشی حوزه رخ‌داده، می‌توانست بهتر از حرکت‌های قبلی باشد، به‌شرطی که خلأهای آن‌ها را نداشت. آنچه هم در آینده‌ی حوزه رخ می‌دهد می‌تواند مبارک‌تر از حرکت فعلی باشد، به شرطی که بدانیم الآن چه چیزی باید رعایت می‌شد که نشده است! هرچند قضاوت عمیق و همه‌جانبه در مورد این موضوع فعلاً در وسع نگارنده نیست، اما احتمالاً کاستی‌های اقدام فعلی را بتوان در هشت محور جا داد: محور اول: شفاف نبودن موضع مرجعیت متون درسی مهم ـ مانند متون فقه و اصول سطح عالی …

شبکه اجتهاد: تاکنون تعدادی از اساتید بزرگوار و صاحب‌نظر حوزه انتقاداتی را دربارهٔ طرح تغییر در متون‌ آموزشی مطرح کرده‌اند، بنده هم به تأسی از آنان مطالبی را تقدیم می‌دارم. ۱. تاکنون سنت زیبای حوزه‌ها بر پایهٔ نقد و بررسی دقیق و عمیق مطالب علمی بوده است نه صرف برخورداری از اطلاعاتی سطحی و بدون قدرت بر تحلیل و نقد، شیوه‌های پسندیده‌ای چون: مطالعهٔ پیش از درس، مباحثه، انتخاب آزاد استاد توسط طلبه و دو مرحله‌ای شدن دروس حوزه (= سطح و خارج) و… همگی در راستای رسیدن به عمق و دوری از ساده‌اندیشی علمی است. ۲. وظیفهٔ ما طلاب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مبحث فقه ورزش را از حیث‌های گوناگون می‌توان در ابواب فقهی جای داد؛ مانند فقه اقتصاد ورزش، فقه سیاسی ورزش و از جمله، فقه فرهنگی ورزش که مسأله فوتبال از آن موارد است. نوع دلالت‌های فرهنگی ورزش و فراغت‌های ورزشی را به لحاظ فقه فرهنگی می‌توان مورد تدقیق شرعی قرار داد. با این مقدمه مختصر، باید ببینیم مداخلاتی که فیفا در عرصه حکمرانی ورزش دارد، چه نتایج فرهنگی نامشروعی را به دنبال خواهد داشت؟ این مداخلات به‌طور مصداقی شامل ورود زنان به ورزشگاه و داوری زنان در فوتبال مردان است؛ اما این مصادیق نمی‌توانند هرکدام موضوع شرعی …

شبکه اجتهاد: قبل از ورود به اصل بحث به مناسبت تحولات اخیر در برنامه‌های درسی حوزه‌های علمیه، یادکرد از نکاتی ضروری می‌نماید: ۱. تحوّل در هر امری به تحوّل مثبت و منفی تقسیم می‌شود. ایجاد تحوّل آدابی دارد که اگر آن آداب رعایت نگردد، ارتجاعی مضّر به‌حساب می‌آید. در ادامه به بخشی از این آداب با محوریت ایجاد تحول در برنامه‌های درسی حوزه اشاره می‌شود. ۲. گفت‌وگوی منطقی، منصفانه و مؤدّب، پس از ایجاد هر تحوّل مصداق }إِضْرِبُوا بَعْضَ الرّأی بِبَعْضٍ{ است که می‌تواند بسیار مفید باشد، چنان که مباحثات فاقد این ارکان کمال، راه به جایی نمی‌برد و مایه …

شبکه اجتهاد: به‌تبع طرح آموزشی جدیدی که از سوی شورای عالی حوزه ارائه شد و در آن، برخی از بخش‌های کتب موجود حذف و کتب جدیدی به عنوان متن درسی ارائه گردید، مخالفت‌هایی مطرح شده است که نیازمند به تدقیق و موشکافی دارد. در این نگاشته ذیل چند عنوان، نکاتی طرح‌ می‌گردد. الف) چرایی تحول در کتب ۱- ضرورت تحول در کتب، به تبع تحول در علم همگان‌ می‌پذیرند که کتاب، ظرف دانشی اهل علم بوده و بعد از خلق علم در ذهن و ضمیر دانشمند است که ظرفِ کتاب، موجودیت پیدا‌ می‌کند. اگر چنانچه علم و دانشی در مسیر …

شبکه اجتهاد: آیا بانک در یک جامعه و حکومت غیر اسلامی ماهیت متفاوت از بانک در یک جامعه اسلامی دارد؟ آیا بانک ‌‌می‌تواند الگوی مناسبی برای تأمین مالی در یک جامعه اسلامی باشد؟ آیا بانکداری اسلامی، شدنی است؟ به تعبیر دقیق‌تر و صریح‌تر آیا بانک، اسلامی می‌شود؟ آیا می‌توان نظام بانکی را تصور کرد که در آن نرخ بهره صفر باشد؟ آیا می‌توان نظام بانکی را تصور کرد که در آن ربا نباشد؟ آیا غیر از مسئله ربوی‌بودن که در تضاد آشکار با مسلمات دین اسلام است، چالش و مسئله دیگری در نظام بانکی متعارف وجود ندارد؟ به‌عبارت دیگر اگر …