Tag Archives: محمدحسین نائینی

شبکه اجتهاد: اصطلاح «منطقه الفراغ» مفهومی است که مرحوم شهید سید محمدباقر صدر بخش آخر کتاب اقتصادنا به کار برد. برای این اصطلاح سابقه‌ای پیش از آن نیافتم. آیا شهید صدر با ابتکار خود مفهوم‌سازی کرده و یا از جایی اقتباس کرده است؟ نمی‌دانیم. احتمال این را دارد که این مفهوم با اصطلاح “مالانص فیه” یعنی جایی که نصی برای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله میرزا مهدی غروی اصفهانی در ماه محرم سال ۱۳۰۳ هق در محله بیدآباد اصفهان در بیت علم و معنویت متولد شد. میرزا ابتدا تحصیل را در مکتب آغاز کرد و سپس به حوزه اصفهان راه یافت و زیر نظر حجت‌الاسلام والمسلمین ‌آقا اسماعیل غروی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. بعد از فوت پدر، حاج ‌آقا رحیم …

محقق نائینی در اثر مهم «تنبیه الامه و تنزیه المله» ضمن اشاره به علل عقب‌ماندگی مسلمانان، به تعریف دو نوع نظام سیاسی می‌پردازد و تعریف خود از مبانی حکومت اسلامی را تبیین می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» اثری است که به قلم میرزا محمدحسین نائینی از مراجع تقلید شیعه قرن چهاردهم هجری در نجف …

شبکه اجتهاد: میرزا محمدحسین نائینی، در بیست‌وششم خرداد سال ۱۲۳۹ در نائین به‌دنیا آمد و در بیست‌وسوم مرداد ۱۳۱۵ در نجف، چشم از جهان فروبست. نائینی، از حیث گرایشات سیاسی به آخوند خراسانی و سید جمال‌الدین اسدآبادی نزدیک بود و البته برخلاف برخی از هم‌فکرانش به ولایت فقیه معتقد بود و در کنار این اعتقادش، از نخستین‌‌اندیش‌مندانی هم به شمار …

شبکه اجتهاد: نوشتن ستایش‌آمیز درباره میرزا محمدحسین نائینی (۱۳۱۵-۱۲۳۹) سهل است؛ خیل پژوهشگرانی که از وی ستایش می‌کنند، و درباره نوآوری‌های وی می‌نویسند، به حد کافی حجت و امکان برای نویسندگان فراهم می‌کند، که بی‌هیچ نگرانی درباره وی قلم‌فرسایی کنند. اما، من قصد دارم نوشته خود را با عنوان «بحران بی‌بنیادی» در اثر نائینی یعنی “تنبیه الامه و تنزیه المله” …

شبکه اجتهاد: با طلوع مدرنیته در ایران و در خلال عصر مشروطه، مفاهیم و نظریه‌های سنتی و سیاسی ما، با چالش مواجه شد. برای حل این چالش‌ها، متفکران مختلف تلاش‌هایی را صورت دادند. یکی از مهم‌ترین این‌‌اندیشمندان نائینی بود که سعی داشت از دل سنت راهی به تجدد بگشاید. در این مقاله، نحوه مواجهه او با مفهوم ملت در‌‌اندیشه سیاسی‌اش …

عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی معتقد است نائینی لوازم استقرار و بقاء تمدن اسلامی را مشروط به امور مهمی هم چون: عدالت، شورا، آزادی و مساوات آحاد مسلمین با اشخاص خلفاء و بطانه (نزدیکان) ایشان در حقوق می‌داند که از این میان از نقش اساسی استبداد و مقومات آن به عنوان عامل مهم و بنیادین در سقوط تمدن یاد …

مراد برخی مراجع این بود که مشروطه یک نظام در حد ذات خود غیر مشروعی است که در شرایط فعلی همراهی و مشارکت با آن مشروع بوده و مطابق با دیانت است. شبکه اجتهاد: شیعیان بر اساس اندیشه سیاسی خود در مقاطعی از تاریخ گذشته در بخش‌های وسیعی از دنیای اسلام با گریز از مراکز قدرت، سیاستی منفی را در …

مرحوم نایینی و امام خمینی به این نتیجه رسیدند که احکام اسلامی اقتضای اجرا دارد و اجرای آن راهی جز اقامه دولت ندارد؛ اما دیگر با اقامه دولت سنتی نمی‌شود دین را در این دوره نگه‌داشت و حتماً باید راهی فراهم کرد تا مردم، در زندگی‌شان مشارکت کنند و برای اجرای شریعت، راهی که جز احترام گذاشتن به حقوق مردم …

امام خمینی معتقد بودند اگر یک فقیه نمی‌تواند حکومت تشکیل دهد باید همه فقها باهم اقدام کنند، اگر همه هم اقدام کردند و نتوانستند منصب آنها ساقط نمی‌شود و از ولایت سقوط نمی‌کنند هرچند معذور از تشکیل حکومت هستند و باید به هر مقدار که می‌توانند اعمال ولایت کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی، رییس …

مراسم پیاده روی در عصر مرجعیت شیخ مرتضی انصاری با شکوه تمام رواج داشته است. در حالی که پس از وی، این عمل٬ متعلق به طبقه فقرا و نیازمندان معرفی شد ولی محدث نوری آن را احیا کرد.

خلاصه رأی عمده علمای نجف که در کتاب «تنبیه الأمه و تنزیه المله» انعکاس پیدا کرده است، تحدید و محدود کردن قدرت مطلقه سلاطین است. در آن زمان علما با سلطنت مطلقه قاجار مواجه بودند که به میل خود و تشخیص خود کشور را اداره می‌کردند و به هیچ قاعده و قانونی هم مقید نبودند.

ابوالقاسم یعقوبی در بخشی از این کتاب با اشاره به رویکرد انتقادی مرحوم سید مصطفی خمینی نسبت به علم اصول، آورده است: سید مصطفی خمینی شیوه‌های پالایش و پیرایش دانش اصول را در سه چیز می‌داند: ۱ـ مرزبندی مسائل کلامی و فلسفی با مسائل علم اصول، ۲ـ اهمیت دادن به سیر تاریخی مسائل اصولی ۳ـ بهره گیری از کارشناسان.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی میرموسوی دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید و رئیس دانشکده علوم سیاسی این دانشگاه است. یادداشت حاضر که مکتوب سخنرانی ایشان است در دهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با موضوع «وضعیت فکر سیاسی در ایران معاصر»، پس از ویرایش نهایی دکترمیرموسوی، برای انتشار در اختیار «مباحثات» قرار گرفت. پسااسلام‌گرایی گذار از برداشت ایدئولوژیک نسبت …

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه با بیان اینکه هنر امام(ره) بازخوانی فقه بدون افتادن در ورطه التقاط بود، گفت: نظریه مردم‌سالاری دینی که هم مشروعیت و هم منشا قدرت نظام را تامین می‌کند با بازخوانی درست و گفتمان مطلوب، قابل عرضه به دنیاست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی امروز …

آقای نایینی در حاشیه عروه، مطلقاً تقلید از میت را حرام دانسته؛ ولو اعلم بوده باشد؛ ولی در استفتائات خود گفته اگر کسی به فتاوای ایشان دسترسی نداشت، به آثار برخی قدما مثل وحید بهبهانی و… مراجعه کند. ظاهراً ایشان هیچ‌کدام از معاصرین خود را اعلم از خود نمی‌دانسته‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد، «تقریرات گعده» عنوان صفحه‌ی ثابتی است که …

قانون گذاری از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریان های سیاسی و مذهبی مختلف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریان ها از قانون گذاری و حیطه آن در اسلام ارائه داده اند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت که یکی از اصول اصلی آن قانون و قانون گذاری است اتخاذ کرده اند. آراء شیخ فضل الله نوری و میرزای نائینی به عنوان نمایندگان دو جریان مهم که در تقابل با یکدیگر بودند در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است و در پاسخ به سوال از «جواز و عدم جواز قانون گذاری و قلمرو آن در آراء این دو عالم عصر مشروطه»؛ مسائلی چون تفاوت رای در حداقلی و حداکثری بودن محدوده قانون گذاری بشر (عرفیات و غیر منصوصات)، تفاوت اجتهادی در فهم متفاوت از متون دینی (فهم متفاوت از نظام سیاسی شیعه در عصر غیبت)، اختلاف در مبانی و چگونگی استفاده از ادله استنباط احکام و اختلاف در دیدگاه انسان شناسانه و دین شناسانه؛ به عنوان دلایل اختلاف برشمرده می شود. در نتیجه در هر دو دیدگاه امکان قانون گذاری برای جامعه بشری وجود دارد که این قانون گذاری با استناد به دلایل شرعی و به کمک اجتهاد از سوی «سلطان صاحب شوکت» یا «مجلس شورای ملی» در قلمرو مشخص و با شروط خاصی (عدم تغایر با اسلام یا مطابقت با اسلام) صورت می گیرد.

اخیراً کسانى بر این نکته پاى فشرده‏‌اند که آخوند خراسانى چندان به تصدى حکومت توسط فقیهان و به اصطلاح، ولایت فقیه و به‌ویژه در شکل مطلقه‏‌اش باور نداشته و تنها چون در موقعیت خاص مشروطه قرار گرفته، به عنوان مناسب‌ترین رویکرد، از آن پشتیبانى کرده است. مستندِ اینان، ادله‏‌اى است که مرحوم آخوند در یک «سندِ گزارشى» منتسب به او، …

کتاب حاضر، مجموعه‌ای از اسناد و گزارش‌های دولتی درباره آیات عظام میرزا محمدحسین نائینی، سیدابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین قمی، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و حاج آقا حسین بروجردی است که نقش آنان را در فراز و فرودهای تاریخ معاصر، از مشروطه تا انقلاب اسلامی را به اختصار بازگو می‌کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نقش و حضور روحانیت در …

اگر چه میرزای نائینی بیشتر در شرایط عینی سخن گفته است و آیت‌الله‌ جوادی آملی بیشتر ترجیح داده است تا در سپهر فلسفی خود مسأله هدف حکومت را بررسی نماید اما در عین حال در بین نظرات این دو عالم دینی، هم‌پوشانی‌هایی دیده می‌شود. از جمله هر دو عالم بر رفع جهالت و توجه به اخلاق و دین تأکید می‌کنند. …

نائینی به دنبال دولت ملی کوچکی بود که مخالف شریعت نباشد، بلکه دنبال تحقق حقوق عمومی مردم باشد، حقوق عمومی که با جمع‌آوری، توزیع و مصرف درست مالیات گره خورده است. او تاریخی نگاه نمی‌کرد، بلکه تصورش این بود که دولت درست، دولت حداقلی است. به همین خاطر معتقد بود هرچه به وظایف دولت اضافه شود، به سمت دولت ناقص …

فیرحی: همه‌ی  کتاب تنبیه‌الأمه، نوآوری است و به هیچ‌وجه تکراری در آن دیده نمی‌شود؛ و از درون ادبیات فقهی و اصولی و کتاب و سنت دست به استنباط زده و دولت مدرن را از نگاه فقه و اصول شیعه تشریح کرده است. نائینی اولین فقیهی است که از دولت مدرن سخن گفته است. پرسش‌هایی که او با آن مواجه بوده، …

گرچه علامه حلی و شیخ انصاری به خصوصیت احراز در برخی از اصول عملیه اشاره کرده اند، ولی تنقیح آن از ابتکارات میرزای نائینی بوده است. وی اصول عملیه را به «محرز و غیر محرز» تقسیم می کند. «اصل محرز» وظیفه عملی مکلف را با نظر به واقع تعیین می کند، مانند: استصحاب، اصل صحت و قاعده فراغ و تجاوز؛ اما اگر واقع در نظر گرفته نشود «اصل غیرمحرز» نامیده می شود، مانند: برائت و تخییر. محقق نائینی در مورد اصول محرزه معتقد است، اصلی که امر مشکوک را به منزله واقع قرار می دهد، اصل تنزیلی است، مانند: اصالت طهارت و اصالت حلیت و هنگامی که مانند استصحاب، شک و احتمال را به منزله یقین قرار می دهد، آن اصل، اصل محرز خواهد بود. اشکالات متعددی به نظریه محقق نائینی وارد شده که از جمله آن ها اشکالات محقق خوئی و علامه شهید صدر می باشد. شهید صدر اصل محرز نائینی را نمی پذیرد و این اصطلاح را در معنای دیگری به کار می برد. او که تمایز میان اصول و حجیت امارات را نیز به تفاوت در ملاک جعل آن ها می داند، اصل محرز را نیز به همین شکل تفسیر می کند. مهم ترین ثمره اصل محرز، تقدم آن بر اصل غیر محرز در تعارض است. نگارندگان با بیان تمایز اصول و امارات از دیدگاه نائینی و شهید صدر در پی تبیین ماهیت «اصل مُحرِز» و ثمره آن از منظر این دو اندیشمند اصولی هستند.

مردم‌سالاری دینی به‌عنوان نظریه ابتکاری انقلاب اسلامی با مبانی درون دینی از چنان قوتى برخوردار ‌است که می‌تواند به‌عنوان الگوی جدید حاکمیت عدالت محور و جایگزینی برای نظریه-های لیبرال دموکراسی و سوسیالیستی در سطح جهان، خاصه به‌مثابه الگوی انقلاب اسلامی در کشورهایی که با بیداری اسلامی مواجه شده‌اند، مطرح شود. اگرچه این نظریه دارای ابعاد و مسائل فراوانی در حوزه علم «کلام»، «حقوق عمومی»، «علوم اجتماعی»، «فرهنگ» و «سیاست» است که می‌تواند مورد واکاوی اندیشمندان این علوم قرار گیرد، لیکن بنیادی‌ترین مسئله در این نظریه تبیین بایدها و نبایدهای فقهی به عنوان مبادی مشارکت دهی عمومی در حکومت اسلامی است. لذا تبیین جایگاه مردم در حاکمیت دینی مبتنی بر مبانی فقهی و مبادی تصدیقیه علم فقه، امری بس ضروری در پیشبرد این نظریه است. از آنجا که آیت الله نائینی و آیت الله صدر، حسب شرایط زمانی در ارتباط ملموس¬تری با چالش¬ها و مسائل حکومت دینی قرار داشتند، رجوع به اندیشه و نظرات فقهی آن¬ها در تبیین جایگاه مردم در حکومت اسلامی بس ضروری می¬نماید. روشی که در این رساله پیگیری می¬شود مبتنی بر مبادی و مبانی اولیه فقهی در اتکاء به آراء عمومی است که در منظومه فکری این دو فقیه مورد واکاوی قرار می¬گیرد.

در مقایسه صورت گرفته میان اندیشمندان شیعه و سنی در پایان نامه مذکور تلاش بر این شد تا اشتراکات نظرات ایشان در باب سیاست و حکومت در پنج مورد ضرورت حکومت در اسلام ، جایگاه شریعت و قانون و قانونگذاری در اسلام ، ویژگیهای حاکم در اسلام ، نقش و جایگاه مردم در حکومت اسلامی و اهداف حکومت از نظر اسلام مورد بررسی قرار گیرد که با مقایسه آرا و نظرات این متفکران به نقاط اشتراک و افتراق ایشان اشاره شده و بنا به موضوع پایان نامه نقاط اشتراک برجسته تر و مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است به همین روال متن پایان نامه در چهار فصل تدوین گشته است که در فصل نخست از ضرورت حکومت در اسلام و در فصل دومک و سوم آرای متفکران شیعه و سنی و در قصل چهارم قیاس بین آنها و نتیجه گیری پایانی صورت گرفته است.

اگر در مورد اندیشه وی نتوانیم نظری قطعی بدهیم اما اقدامات سیاسی و عملی آیت‌الله بروجردی(ره) قابل تشکیک نیست. لذا بررسی اقدامات و رویه سیاسی وی و تطبیق آن با نظریه ولایت فقیه می‌‌تواند کمک شایانی در روشن شدن افکار و اندیشه سیاسی‌شان داشته باشد. شبکه اجتهاد: نقش مراجع تقلید در کاهش ظلم و ستم درباریان در دوره‌های مختلف تاریخ …

شهید صدر برای نخستین بار در فقه معاصر به استنباط نظام از منابع فقهی اقدام کرد. ایشان به دنبال این بود که ما بتوانیم از احکام فقهی ابواب مختلف به نظام فقهی اقتصادی منسجمی برسیم که بتواند به صورت نظام‌مند و سیستماتیک، سیستم‌‌هایی را برای مدیریت بازار، تولید، توزیع و مصرف در جامعه ارائه دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله …

مرحوم نایینی در این فتوا موضوع ضرر قمه‌زنی برای بدن را بررسی کرده است و طبق نظر وی، آسیب جزئی و زودگذری که در اثر قمه‌زنی به بدن وارد می‌شود، حرام نیست؛ اگرچه همچنان بر این مطلب تأکید می‌کند که اگر قمه‌زنی به بدن زیان برساند، انجام آن حرام است.