Tag Archives: حسن انصاری

شبکه اجتهاد: از مطالب نادرستی که بسیار در این سال‌ها در تحلیل  واقعه عاشوراء و قیام سید الشهدا (ع) به آن استناد می‌شود این است که گفته می‌شود حضرت به عمر بن سعد پیشنهاد داد که بگذارند به جای بیعت با عبید الله بن زیاد یکی از این سه کار را انجام دهد: اختاروا منی خصالا ثلاثا: إما أن أرجع …

شبکه اجتهاد: یکی از مهمترین راه‌های اصلاح اندیشه و فهم ما از دین و مذهب شناخت دین و منابع دینی در بستر تاریخی آن است. این شناخت درک ما را از تحول تاریخی فهم‌های دینی ارتقا می‌دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعیم و اگر می‌خواهیم درک درستی از دیالکتیک “نص” و “تاریخ” و سهم مقتضیات زمان و مکان …

شبکه اجتهاد: چند سالی است که در مطالعات اسلام‌ شناسی اقبال مجددی به ابن تیمیه و افکار و آثار او دیده می‌شود. ابن تیمیه زندگی کم و بیش جالب توجهی داشته و به دلیل موقعیت ممتاز تاریخی که در آن بسر می‌برده و نیز پاره‌ای از موضعگیری‌های سیاسی و دینی او و همچنین تعدد آثارش می‌تواند موضوع جالب توجهی برای …

شبکه اجتهاد: بسیاری از آنچه امروز تحت عنوان تبلیغات مذهبی اعم از سخنرانی‌های مذهبی، نوحه خوانی‌ها و مداحی‌ها و ادبیات مذهبی تبلیغی به ویژه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و ماهواره‌ها شاهد هستیم بی‌هیچ گفتگو تنها زمینه را برای گسترش خرافه‌پردازی و دوری از عقلانیت دینی و مدنی فراهم می‌کند. خوراک عمده آنها هم نقل احادیث بی‌پایه است و یا …

شبکه اجتهاد: از مرحوم احمد قابل یک فایل ویدئویی هست که در آن تحلیل تازه‌ای از واقعه عاشوراء به دست می‌دهد. بن مایه آن تحلیل نادرست که از سوی برخی دیگر از نمایندگان روشنفکری دینی هم در این سال‌ها مطرح شده به روایتی برمی‌گردد که ساخته و پرداخته جناح اموی در میان محدثان است. از مطالب نادرستی که بسیار در …

دومین جلد کتاب «تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» نوشته دکتر حسن انصاری منتشر شد. پیش از این (سال ۱۳۹۵) نخستین جلد این کتاب با عنوان اصلی «تشیع امامی در بستر تحول» به همت نشر ماهی منتشر شده بود و حالا جلد دوم آن با عنوانِ اصلی «دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» توسط همین ناشر منتشر …

شبکه اجتهاد: در سالهای گذشته بسیار می‌‌شنویم اشخاصی اندر مثالب مشروطه می‌‌نویسند و از انحراف مشروطه و از اینکه دیگر مشروطه در دربار انگلیس به بار گذاشته شد. این سخنان روشن است که جدی نیست. کافی است بدانیم مشروطه در زمانی اتفاق افتاد که تحول در سیاست و حکومت و تجدید فرهنگ و مبانی دینی و سیاسی ضرورتی جهانگیر شده …

شبکه اجتهاد: برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین …

شبکه اجتهاد: با وجود اینکه در سال‌های اخیر پژوهش‌های حدیث شناسی و اعتبارسنجی متون توجه بسیاری را به خود جلب کرد و ماهیت و طبیعت تعدادی از کتاب‌های حدیثی روشنتر شد اما متأسفانه همچنان شاهد این هستیم که عده‌ای بدون هرگونه احتیاط و توجه به مبانی صحت‌ اعتبار حدیث و منابع حدیثی هر پاره نوشته عربی را به توهم اینکه …

شبکه اجتهاد: شاید هیچ یک از فرق و مذاهب اسلامی از نقطه نظر حفظ آثار و میراث مذهبی کهن‌سالشان خوش اقبال‌تر از مذهب اباضیه نبوده است. این حکم اگر سده‌های اول و دوم قمری را در نظر بگیریم حتی بر مذهب غالب و مسلط اهل سنت و جماعت/ اسلاف اهل سنت و جماعت هم صادق است. یکی از مهمترین اسباب …

شبکه اجتهاد: جناب آقای مصطفی ملکیان ابراز داشته‌اند که ما از حادثه کربلا بسیار بسیار کم می‌دانیم و غالب روایاتی که نقل می‌شود مربوط به دوران صفوی به این طرف است و اینکه منابع چندان زیادی برای ثبت روایات تاریخی در قرن نخست وجود نداشته. آنگاه استناد می‌کنند به فرمان خلیفه دوم در رابطه با منع کتابت حدیث و اینکه …

شبکه اجتهاد: یمن بعد از اسلام سهم مهمی در فرهنگ و تمدن اسلامی داشته و دارد. بسیاری از صحابه و تابعین و علمای صدر اول از مفسران و فقیهان و محدثان از یمن بوده اند. در یمن البته مذاهب مختلف فقهی و کلامی همواره حضور داشته، از مذهب شافعی که همینک نیز در جنوب یمن مذهب فقهی غالب است تا …

شبکه اجتهاد: برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین …

شبکه اجتهاد: اهل حدیث، مقصودم علمای اصحاب حدیث سنی تا قرن‌‌ها با شکل‌گیری اتوریته‌‌های نهادینه دینی و یا دینی|سیاسی مخالف بودند. حدیث متاع دستیاب‌ تری بود و بدون مقدمات زیاد می‌شد در حدیث و حفظ آن مرتبه‌ای یافت. همین امر به آن دیدگاه که گفتم هم کمک می‌کرد و هم از نتایج آن هم همزمان بود؛ یعنی این دو پدیده …

سند‌هایی که در تک‌تک احادیث کلینی است، هرکدام نشان از تحول در این دفاتر است و اگر ما فرض کنیم دوره مشایخ حدیث اهل تسنن دوره تثبیت جوامع شیعی است تقریباً همان دوره، دوره‌ی تثبیت جوامع اولیه سنی است یعنی در اواخر قرن سوم؛ بنابراین آخر قرن ۳ و اوایل قرن ۴ دوره تثبیت جوامع اولیه حدیث جهان اسلام است. …

شبکه اجتهاد: درباره ریشه‌‌ها و تحولات اولیه گردآوری و تدوین احادیث تاکنون تحقیقات بسیاری از سوی اسلام شناسان غربی و نیز محققان مسلمان صورت گرفته است. دلایل گردآوری حدیث پیامبر و زمینه‌‌های استناد به سنت در شکل حدیث و نیز چگونگی استناد به آن در فقه و شریعت و تحولات سندی آن و مکاتب مختلف حدیث در مرحله پیدایش همه …

شبکه اجتهاد: اصول فقه شیعی در آنچه در مکتب وحید بهبهانی و بعد در مکتب شیخ انصاری تحول یافت از لحاظ گسترش و عمق دقت ورزی‌های مختلف فکری و حقوقی و هرمنوتیک از مهمترین افتخارات علمی تشیع در دو سده اخیر است. درست است که اصول فقه در آغاز بیشتر در میان اهل سنت بالید و شافعیان و حنفیان در …

شبکه اجتهاد: جریان‌‌های باطنی بر خلاف ظاهرشان عموما پروژه‌‌هایی سیاسی بوده‌اند. نوعی مقابله و عصیان بر جریان مسلط سیاسی و الهیاتی. فرض این جریان‌‌ها این است که تفسیر جریان مسلط تنها موافق با ظاهر شریعت و متن مقدس است و معانی باطنی آنها را نادیده می‌گیرد و یا به حاشیه می‌برد. بنابراین جریان‌‌های باطنی و عرفانی که در پیرامون قرائت‌‌های …

شبکه اجتهاد: بار دیگر جنایتکارانی تکفیری با حمله به نمازگزاران شیعه در افغانستان (قندهار) جنایتی تازه آفریدند و ده‌ها نفر را به شهادت رساندند و بسیاری را زخمی کردند. مدعیانی که در دشمنی آشکار با اسلام و مسلمین در اقداماتی کینه توزانه با هر امنیت و صلح و آسایش مردم این منطقه و همه جهان مخالفند و بازیچه اهدافی شوم …

شبکه اجتهاد: یکی از علل انتشار حدیث و البته انبوه حدیث‌سازی در سده سوم و به ویژه سده چهارم قمری آسان شدن دسترسی و ارزان شدن نسبی کاغذ بود در تمدن اسلامی. پیش از آن معمولاً دستگاه‌های دولتی مانند دبیرخانه‌های اداری دسترسی بیشتری به کاغذ داشتند. محدثان بیشتر کارشان نقل حدیث به صورت شفاهی بود و اگر بنایی بر تدوین …

شبکه اجتهاد: برخی معتقدند علم اصول و مباحث مختلف آن در طی دویست سال اخیر تورمی بیش از اندازه و نیاز فقه به آن پیدا کرده است؛ به این معنا که یا بسیاری از بحث‌های آن دارای ثمره‌‌ای علمی در مباحث اصلی و سنتی اصول فقه نیست و یا اینکه ثمره‌‌ای در مباحث اجتهادی فقه و فتوا ندارد. درستی و …

شبکه اجتهاد: فهم سخنان شریف مرتضی همیشه ساده نیست. باید با ادبیات کلامی و جدلی دوران او و مکاتب کلامی شیعی و معتزلی کاملا آشنا بود تا بتوان مباحث کلامی او را حتی در موضوع امامت به خوبی درک کرد و فهمید. یکی از مواردی که سخنان او تاکنون به صورت کاملا ناصوابی فهم شده سخن مرتضی است در تنزیه …

شبکه اجتهاد: با وجود اینکه سالانه ده‌ها کتاب درباره واقعه کربلا و قیام حضرت ابا عبدالله (روحی له الفداء) در ایران و جهان تشیع و اسلام منتشر می‌شود اما متأسفانه هنوز پژوهش تاریخی درباره عاشوراء چنانکه باید در همه ابعاد آن گسترش پیدا نکرده است. یکی از این موارد بازسازی مقاتل کهن است، نوشته اخباریان و مؤرخان سده‌های دوم و …

شبکه اجتهاد: مرحوم علامه محقق سید عبدالعزیز طباطبایی تقریباً بیشتر عمر خود را وقف حدیث غدیر کرد. هم با مرحوم آقای امینی سال‌ها همکاری کرد و هم در گردآوری منابع خطی حدیث غدیر و به‌ویژه تألیفات حدیثی اهل سنت تلاش کرد و هم در راستای تکمیل کتاب الغدیر کتاب‌ها و نوشته‌های مختلفی فراهم و تدوین کرد. تقریباً کتابی مهم در …

شبکه اجتهاد: غزالی هنوز استادش امام الحرمین جوینی در قید حیات بود که خلاصه آموزش‌های اصولی خود که وی را برای استادی در نظامیه شایسته نشان‌ می‌داد نوشت. این نوشته در واقع خلاصه‌ای بود از آنچه نزد استادش امام الحرمین خوانده بود و البته علاوه بر آنکه سخنان استاد را در درس‌هایش ارائه‌ می‌داد گاهی نظرات خودش را هم بازتاب‌ …

شبکه اجتهاد: «امالی» شامل روایاتی است که شیخ طوسی (شیخ الطائفه) در نجف اشرف طی جلسات منظمی برای شاگردان خود املاء کرده است. اولین مجلس کتاب، در سال ۴۵۵ قمری بوده و آخرین آنها در سال ۴۵۸ برگزار شده و از مجلس ۱۹ تا پایان کتاب روزهای جمعه بوده که تاریخ دقیق آنها در ابتدای هر مجلس ذکر شده است. …

شبکه اجتهاد: درباره طریقه فهرستی و امکان بهره‌وری از آن در بحث از شناسایی پیشینه میراث مکتوب شیعه تاکنون چند یادداشتی را منتشر کرده‌ام. طبق دیدگاه مبتکر این نظریه، طریقه فهرستی چون مبتنی بر بحث از منابع مکتوب است و نه نقل‌های شفاهی حدیث بنابراین بر طریقه موسوم به “رجالی” ارجحیت دارد. طبق این دیدگاه اهل سنت به طریقه رجالی …

شبکه اجتهاد: ۱– فهرست‌های قدمایی در حدیث در بسیاری از موارد تنها نقش اجازات را دارند؛ به صورتی که سندها می‌توانند صرفا سند به اشخاص و نه متون و یا از آن مهمتر نسخه‌های خاص از آن متون باشند. ۲– در این نوع اجازات نویسندگان فهارس و یا اجازات گاهی صرفا فهرستی از محتویات فهارس قدیمی‌تر به دست می‌دهند با …

شبکه اجتهاد: آقای دکتر سروش در سخنرانی «دین و قدرت» تصویری از پیامبر اکرم (ص) به دست داده که او را به عنوان «یک عارف مسلح» و کسی که «یک جنبش دینی مسلحانه» ترتیب داده، قلم برده است. این تصویر بی‌تردید نه با تصویری که آیات قرآن از پیامبر ترسیم می‌کند سازگار است؛ نه با آنچه از سیره پیامبر و …

شبکه اجتهاد: آقایان حسین مدرسی و احمد پاکتچی به ترتیب در کتاب‌های مقدمه‌ای بر فقه شیعه و مکاتب فقه امامی ایران موضع قطب راوندی را نسبت به خبر واحد موضع مخالف با حجیت آن قلم داده اند. آقای پاکتچی با تحلیلی از چند بخش از کتاب فقه القرآن، قطب راوندی را در واقع ناقد مکتب شیخ‌ می‌داند. این دیدگاه درست …