فقه شیعه مطالب فراوانی در زمینه پدافند غیرعامل دارد

شبستان: آیت الله شیخ جواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) روز پنجشنبه در همایش مقدماتی پدافند غیرعامل در آموزه‌های دینی با نگاهی به آیه نفی سبیل که در سالن همایش کوثر اداره کل تبلیغات اسلامی استان قم برگزار شد، عنوان کرد: خوشبختانه موضوع پدافند غیرعامل در سطح حوزه‌های علمیه و مراکز علمی و دانشگاهی مطرح شده است و مقالات خوبی نیز ارائه شده است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: امید است که این همایش، افق‌های جدید علمی، دینی، فقهی، قرآنی و روایی را در موضوع پدافند غیرعامل بگشاید و در اختیار مسئولین قرار دهد.

او بیان کرد: فقه سیاسی ما بر اساس آیه «نفی سبیل»، تشکیل می‌شود و این آیه بسیاری از تعاملات بین مسلمانان و کفار را تنظیم می‌کند که در جای خود نیاز به بحث تفصیلی مفصل دارد.

فاضل لنکرانی با اشاره به این که به جز خداوند و رسول و ائمه اطهار (ع) کسی دیگر نمی‌تواند ولایت بر مسلمانان داشته باشد، تصریح کرد: خداوند در آیات شریفه قرآن، نهی می‌کند که مسلمانان کفار را ولی خود قرار دهند و به ویژه خداوند در قرآن کریم تأکید می‌کند که مسلمانان نباید نصاری و یهود را به عنوان ولی خود قرار دهند.

او با بیان این که مقصود از سبیل در آیه شریفه نفی سبیل، ولایت است، گفت: برخی فقها می‌گویند که زن مسلمان حق ازدواج با غیرمسلمان ندارد؛ برخی تعابیر فقها از این نیز بیشتر است، یعنی کفار در شئون مسلمانان حق ولایت، سلطه و حتی دخالت ندارند.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) افزود: آیاتی در قرآن کریم وجود دارد مبنی بر اینکه اگر کفار علیه شما توطئه نکردند، مانعی ندارد که شما با آنها ارتباط انسانی داشته باشید اما به شرط اینکه غیرمسلمان سلطه ای بر مسلمانان نداشته باشد.

او ادامه داد: آنچه که به نظر می‌رسد، این است که اسلام به دنبال نفی سلطه کفار و نفی سلطه ولایت کفار بر مسلمانان است و کافر نمی تواند ولی مسلمان باشد.

فاضل لنکرانی با بیان این که هر جا که کافری سر سوزنی به مسلمان ولایت داشته باشد، ممنوع است، عنوان کرد: آیه «نفی سبیل» را که عنوان «قاعده نفی سبیل» نام گرفته به عنوان یک منبع اجتهادی است و باید به صورت گسترده بحث کرد.

او یادآور شد: ما باید به این نکته توجه کنیم که اگر ما آیه شریفه نفی سبیل را در قرآن کریم نداشتیم، آیا در منهج اجتهادی راهی برای تبین این موضوع داشتیم، برای پاسخ به این مسأله باید توجه کرد که عقل قطعی و بدیهی در اصول، مورد اتفاق همه فقهاست، بنابراین ما موضوع را به دست عقل می‌دهیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم اضافه کرد: ما با استفاده از عقل به لزوم پیشگیری از آسیب رساندن به منابع یک کشور می‌اندیشیم و برای این که یک مجموعه آسیب نبیند، چاره اندیشی می‌کنیم.

او بیان داشت: پدافند غیرعامل، مراقبت برای عدم رساندن آسیب به جامعه، فرهنگ دین، اقتصاد و سیاست و … است و حفاظت از این که بدون استفاده از سلاح ظاهری، حکومت حفظ شود؛ عقل می‌گوید که تدبیر در این زمینه ضروری است و در این راه نفوذ دشمن و احتمالات راه‌های نفوذ دشمن باید بررسی شود.

فاضل لنکرانی تصریح کرد: عقل قطعی و بدیهی می‌گوید که تدبیر در برابر نقشه‌های دشمن لازم است و عقل این موضوع را یک امر واضحی می‌داند.

او با بیان اینکه خداوند خالق هستی است، گفت: خداوند هر آنچه که در دنیا انجام داده است متقن است، ما نیز باید یک حکومت متقن ایجاد کنیم، حکومت متقن حکومتی است که به بررسی آسیب‌های حکومت بپردازد و به فکر چاره ای برای آن باشد.

مراقبت باید میان مسئولین نهادینه شود

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عنوان کرد: حیا یکی از جنود عقل و مراقبت یکی از شعب حیاست؛ ما باید مراقبت را در میان مسئولین نهادینه کنیم که هر فردی بداند که خداوند ناظر اوست و مراقبت خداوند را ناظر بر اعمال خود ببیند، در این صورت فساد و فحشا از جمله اختلاس و ربا از جامعه زدوده می‌شود.

او با بیان این که پژوهشگران باید به بررسی مراقبت در جامعه بپردازند، اظهار داشت: اگر نامه امام علی (ع) به مالک مورد بررسی قرار بگیرد، شاید سطر سطر آن مربوط به پدافند غیرعامل باشد.

فاضل لنکرانی یادآور شد: اگر ما به پس از انقلاب نگاه بنگریم، ملاحظه می‌کنیم که اگر به عهدنامه مالک اشتر عمل می‌شد، بسیاری از مسائلی که امروز با آن مواجه بودیم به وجود نمی آمد.

او گفت: کسی که در نظام جمهوری اسلامی مسئولیتی را به عهده می‌گیرد، ضروری است که یک دوره آشنایی با عهدنامه مالک اشتر را بگذراند.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: امام علی (ع) در عهدنامه نکات ارزشمندی بیان کردند، به گونه ای که به مالک می‌فرماید ابتدا مأمورین خود را آزمایش کن، از روی بخشش و بی جهت سمتی را به فرد نالایق نده که این آغاز ظلم و خیانت است.

او افزود: امام علی (ع) به مالک توصیه می‌کند که آدم‌های باتجربه را به سرکار بیاورد؛ امروز به عنوان جوان گرایی مسئولیت‌هایی به جوانان داده می‌شود که کار شایسته ای است و باید به جوانان میدان داد، اما کارهایی که نیاز به تجربه دارد، را نباید به دست جوان داد، بلکه باید این گونه کارها را به افراد ریشه دار و باتجربه سپرد.

فاضل لنکرانی تأکید کرد: یکی از نکاتی که وجود دارد، عدم غفلت است که مقام معظم رهبری به آن تأکید دارند این است که فکر نکنیم که دشمنی دشمن تمام شده و این مسأله تا ظهور امام زمان (عج) باید یک اصل باشد.

او عنوان کرد: اگر مسلمانان در خواب باشند، بدانند که دشمن نخوابیده و مشغول فعالیت است تا بر مسلمانان مسلط شود. بر اساس آموزه‌های اسلامی، اگر دشمن پیشنهاد صلح به شما داد و شما دیدید که رضایت خدا و مصلحت مسلمین در آن است، بپذیرید، اما بعد از این که صلح آغاز شد، خیلی باید بیدار باشید، دشمن گاهی نزدیک می‌شود تا از غفلت شما استفاده کند، بنابراین دوراندیشی کنید و به دشمن همیشه با سوء ظن نگاه کنید.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: پدافند غیرعامل باید به این موضوع توجه کند که چرا نهادهایی که در جمهوری اسلامی مشغول فعالیت هستند، به جای این که به سمت قوت پیش بروند، روز به روز تنزل پیدا می‌کنند.

او گفت: همه ما از جمله سازمان پدافند غیرعامل باید تلاش کنیم و برنامه‌ریزی قوی داشته باشیم که روز به روز نیروهای قوی‌تر و محکم‌تر و مفیدتر و مطلع‌تر وارد مجموعه نهادها شوند.

فاضل لنکرانی در پایان تصریح کرد: فقه ما برای پدافند غیرعامل مطالب زیادی دارد که باید این مسائل فقهی را استخراج کرد و در اختیار مسئولین مربوطه قرار داد.

آگاهی بخشیدن به مردم در زمینه‌های مختلف امری ضروری است

در ادامه، آیت الله محمد مؤمن قمی، عضو فقهای شورای نگهبان قانون اساسی نیز در سخنانی عنوان کرد: این همایش، جنبه‌های دینی مسأله را مورد عنایت قرار می‌دهد.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآن کریم اظهار داشت: پدافند همان طور که بیان شده است از کلمه «پد» به معنای ضد و متضاد و «آفند» به معنای جنگ است که دفاع از گرفتاری که دشمن برای اسلام و نظام پیش می‌آورد، معنی می‌دهد.

او گفت: سازمان پدافند غیرعامل موظف است که به صورت غیرظاهری مانع ایجاد گرفتاری توسط دشمن شود و در این مسیر غیرعامل برخورد کردن لازم است.

مومن بیان داشت: اگر ما بخواهیم بر پدافند غیرعامل از نظر شرعی کار کنیم، باید با استنباط از کتاب و سنت و همچنین از جهات گوناگون کار شود.

عضو فقهای شورای نگهبان قانون اساسی تصریح کرد: اصل وجود پدافند غیرعامل در یک کشور مسلمان، هم از نظر عقلی و هم از نظر ادله شرعی، امری مسلم است.

او با اشاره به آیه نفی سبیل، یادآور شد: آیه شریفه نفی سبیل در سوره نساء، خصوصیات منافقین را ذکر می‌کند، خداوند در هیچ جای قرآن کریم، مسیری را از ناحیه کفار برای سلطه بر مسلمانان قرار نمی دهد.

مومن با بیان این که ما باید پدافند غیرعامل داشته باشیم، تصریح کرد: کافر ممکن است در امور مسلمانان حیله و نیرنگی به کار بندد تا به جامعه مسلمانان آسیب برساند، بنابراین پدافند غیرعامل باید مانع این فعالیت‌ها شود.

او تأکید کرد: نیرنگ و حیله دشمن ممکن است در امور مختلف از جمله امور اقتصادی، کشاورزی و یا فرهنگی باشد، پدافند غیرعامل بدین معناست که کشاورزان و مسئولین کشاورزی را باید با مسائل پدافند غیرعامل و نقشه‌ها و نیرنگ‌های دشمن در این زمینه آشنا کنیم.

استاد حوزه علمیه قم آگاهی بخشیدن به مردم در زمینه‌های مختلف را امری ضروری دانست و گفت: سازمان پدافند غیرعامل باید به مردم آگاهی دهد و بدون این که درگیری خارجی با دشمن صورت بگیرد، مردم بدانند که کشور آنها مستقل است.

او عنوان کرد: مردم باید با آموزه‌هایی آشنا شوند که فریب نیرنگ دشمن را نخورند و حاضر به کمک دشمن نشوند و در حقیقت آموزش دادن به افراد باعث اثربخشی فعالیت‌های سازمان پدافند غیرعامل می‌شود.

مومن تصریح کرد: اگر مسلمانان در برابر خلافکاران سکوت کنند، راهی برای دشمن قرار داده می‌شود که می‌توانند بر امور اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و … مسلط شوند.