شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
این اثر کوشیده است در مرحله نخست ثابت کند اهل بیت(ع) دست‌کم برای تفهیم دیگران یا اقناع منکران، احکام شرعی را از قرآن استنباط و استکشاف می‌کردند. سپس به روش‌های استنباط ائمه(ع) (تطبیق، تعلیل و تفسیر) و قواعد به کار رفته در هر روش، با توجه به نمونه‌های متعدد پرداخته است.
به گزاش شبکه اجتهاد، چگونگی بهره گیری اهل بیت(ع) از قرآن کریم در بیان احکام شرعی از موضوعات مهم و درخور توجه در عرصه فقه پژوهی قرآنی است؛ زیرا چگونگی مواجهه آنان با قرآن می‌تواند روش الگو در عرصه تفقه و اجتهاد مبتنی بر قرآن باشد.
کتاب «اصول و قواعد استنباط ائمه(ع) از قرآن» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین سید موسی صدر که در پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۶۲۹ صفحه به چاپ رسیده، به منظور ترسیم نقش کلیدی مرجعیت اهل بیت(ع) در ساحت اندیشه و عمل در فضای گفتمانی و جریان سازی جامعه اسلامی، با هدف استخراج اصول و قواعد استنباط ائمه(ع) از قرآن کریم به رشته تحریر درآمده است.
این اثر کوشیده است در مرحله نخست ثابت کند اهل بیت(ع) دست‌کم برای تفهیم دیگران یا اقناع منکران، احکام شرعی را از قرآن استنباط و استکشاف می‌کردند. سپس به روش‌های استنباط ائمه(ع) (تطبیق، تعلیل و تفسیر) و قواعد به کار رفته در هر روش، با توجه به نمونه‌های متعدد پرداخته است.
فایده و اثری که از این کار یعنی کشف قواعد حاکم بر استنباط ائمه(ع) حاصل می‌شود، عبارت است از: غنا بخشی به قواعد فقه و استنباط از قرآن، دستیابی به روشی که می‌تواند برای دیگران درک و استنباط احکام شرعی از قرآن الگو باشد، بیرون آوردن قرآن از مهجوریت در عرصه تفقه، اصلاح به سازی نگاه و برداشت اهل سنت و نیز برخی شیعیان از میراث فکری و فرهنگی شیعه.
ساختار اثر
این اثر در دو بخش و شش فصل تألیف شده است؛ در بخش اول این کتاب که با عنوان «روش‌ها، اصول و قواعد استنباط ائمه(ع)» به رشته تحریر درآمده، ابتدا در فصل اول به «روش‌های استنباط ائمه(ع)» پرداخته شده و ضمن بیان سه روش تطبیق و تعلیل و تفسیر، گونه‌های استنباط ائمه(ع) (متعارف و نامتعارف) تبیین شده است.
نویسنده در فصل دوم که به «اصول استنباط ائمه(ع)» اختصاص یافته، پس از بیان اصول مربوط به قرآن (جامعیت تشریعی قرآن، چند بعدی بودن آیات، دلالت استقلالی آیات، نظارت متقابل آیات، تفسیری پذیری گوناگون آیات، تعبیر حکیمانه آیات، و حجیت ظهور آیات) به اصول مربوط به امور دیگر (اعم از اعتبار حکم عقل، حجیت فهم عرف، اعتبار فی الجمله تاریخ) اشاره شده است.
نویسنده در سومین فصل از بخش اول که با عنوان «قواعد استنباط ائمه(ع)» نوشته شده، به سه قاعده کلی «اصولی»، «ادبی» و «ویژه» تأکید کرده و در مجموع ۳۱ قاعده را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
در بخش دوم این کتاب، به نمونه‌های استقراشده از سه روش استنباط ائمه(ع) از آیات یعنی روش‌های تطبیق، تعلیل و تفسیر پرداخته شده است.
در فصل اول این بخش، نمونه‌هایی از روش تطبیق در سه قالب قواعد اصولی، ثانوی و ویژه ذکر شده است که از جمله این قواعد می‌توان به قاعده حجیت سیاق، قاعده تکیه بر قرینه، قاعده مقابله به مثل، قاعده اضطرار، قاعده لاحرج، قاعده گستره مفهومی، قاعده واقعیت نگری، قاعده تکیه بر فرهنگ دینی اشاره کرد.
دومین فصل از بخش دوم، نمونه‌هایی در روش تعلیل در سه قالب قواعد اصولی، ادبی و ویژه را بیان کرده که برخی از آنها عبارتند از: قاعده قاعده تکیه بر اطلاق (اصاله الاطلاق)، قاعده حجیت ظهور، قاعده ظهور نهی در حرمت، قاعده تکیه بر درک عقلی، قاعده ثانوی اکراه، «من» تبعیضی، «باء» سببیت، قاعده تفکیک از متن، اصالت تعبیر و سیره پیامبر، قاعده تاریخ نگری، قاعده جامع نگری قرآنی.
سومین و آخرین فصل از کتاب حاضر، به «نمونه‌هایی از روش تفسیر» می‌پردازد که در سه قالب روش تفسیر، ادبی و ویژه، قواعدی مانند قاعده امر عقیب حذر، قاعده تنقیح مناط و ظهور نهی در حرمت، قاعده، نسخ، قاعده حجیت دلایت التزامی، قاعده اضافه لامیه، قاعده تناسب، قاعده اصالت تعبیر، قاعده واقعیت نگری تشریح شده است.
علاقه‌مندان برای خرید اینترنتی این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتیhttp://shop.isca.ac.ir/ مراجعه کنند.
