شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو مجلس خبرگان رهبری، گفت: یکی از ابعادی که حضرت امام خمینی (ره) به لحاظ فقهی مطرح و آن را زنده کردند، فقهی است که می‌توان فقه عمومی نامگذاری کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، استاد عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری در سومین جشنواره علمی مدرسه عالی فقه و اصول امام حسین علیه السلام ضمن گرامیداشت دهه کرامت و سی و چهارمین سالگرد ارتحال ملکوتی امام راحل، عنوان کرد: یکی از ابعادی که حضرت امام خمینی (ره) به لحاظ فقهی مطرح و آن را زنده کردند، فقهی است که می‌توان فقه عمومی نامگذاری کرد.
وی ادامه داد: فقه عمومی غیر از فقه مرسوم حوزههای علمیه است، برخی اوقات گفته می‌شود فقه حکومتی و فقه نظام؛ اگر شما مقایسه‌ای کنید بین وضعیت حوزههای علمیه قبل و بعد از انقلاب می‌بینید که خیلی از کتاب‌ها و ابواب فقهی اصلا در حوزه‌ها تدریس نمی‌شد و مهجور شده بود، امام خمینی(ره) دو سوم کتاب‌‌های فقهی را احیا کرد.
کعبی با بیان اینکه امام راحل بر فقه سنتی بر پایه فقه انقلاب و حکومت روحی دمید که در اصطلاح به آن فقه عمومی در برابر فقه خصوصی می‌گوییم، افزود: فقه خصوصی، فقه تنظیم‌گر روابط اشخاص با یکدیگر است همچون فقه معاملات، اما فقه عمومی، فقه تنظیم‌گر روابط اجتماعی و سیاسی با پیش فرض وجود دولت است.
عضو مجلس خبرگان رهبری، تاکید کرد: فقه عمومی یا فقه حکومتی بنیان‌هایی دارد که این بنیان‌‌ها باید مورد توجه یک پژوهشگر حوزوی باشد و اگر این‌ها مورد توجه نباشد از این فقاهت فاصله می‌گیرد و نمی‌تواند درک کند.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، توجه به اهداف، وظایف، ماموریت‌ها، برنامه‌ها و روش‌های دین با هدایت‌های انبیا و رهبران الهی جهت تحقق دین و دین داری را از بنیان‌های فقه عمومی دانست و گفت: دین شناسی و چرایی وجود دین ماهیت کلامی و فلسفی دارد اما در نهایت اثر فقهی دارد. این زاویه دید بر فقاهت بسیار اثرگذار است.
ساختار تحقق اهداف دین
کعبی با بیان اینکه خداوند متعال برای تحقق اهداف دین ساختار سازی کرده است، گفت: این ساختار چند مولفه دارد؛ امام دین که همان نبی و رهبر جامعه اسلامی است، خانه دین کعبه و مساجد، تشکیل شهر دینی، مناسک و شعائر دین (همچون حج، اذان و اقامه نماز جمعه) و عنصر پنجم محتوای دین تزکیه، تعلیم و حکمت و ساخت جامعه بر مدار ایمان و عمل صالح است.
وی با اشاره به اینکه در راس ساختار تحقق اهداف دین امامت است، ادامه داد: امامت روح دین است و دین بدون امامت مثل جسم بدون روح است. همه اصول، فروع، اعتقادات، ارزش‌‌های اخلاقی و رفتارها و نظام فقهی و حقوقی به وجود امام و رهبر گره می‌خورد، لذا اعمال بدون معرفت امام و ارتباط و محبت به امام و بدون توجه به جایگاه امام و رهبر اداره جامعه اسلامی باطل می‌شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: امام متکفل اجرای ساختار دین است. عنصر سوم در فقه عمومی و فقه نظام وجود رهبر الهی است که جامعه را پیش ببرد و نقش اساسی در پیشرفت جامعه اسلامی دارد؛ چه امام عصر که رسول الله و اهل بیت (ع) باشند و چه امام به نیابت که ولی فقیه و مرجع دینی باشد.
استاد حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه اصل امامت برای تحقق اهداف دین لازم است، و رهبر جامعه اسلامی باید در محوریت باشد، تصریح کرد: ما همه‌برای معنویت سازی و این که جامعه متدین باشد تلاش می‌کنیم؛ برای معنویت سازی سه رویکرد خداشناسی تا معاد شناسی، انسان شناسی و امام شناسی وجود دارد.
کعبی ادامه داد: خداشناسی تا معاد شناسی ویژه اهل معرفت است و انسان شناسی، اصناف و اقشاری از جامعه را در برمی‌گیرد، اما امام شناسی فراگیری دارد و اگر امام شناسی ترویج شود و مردم با رهبر جامعه اسلامی مرتبط باشند ایمان جامعه هم بالا می‌رود.
وی افزود: در صدر اسلام ابتدا مردم به پیامبر (ص) ایمان آوردند و از طریق ایشان خدواند را شناختند؛ در دوره انقلاب اسلامی نیز مردم بعد از اینکه بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی را شناختند و با ایشان مرتبط شدند و امام راحل محوریت قرار گرفت تحول ایمانی و اخلاقی و معنوی نیز در جامعه ایران اتفاق افتاد.
عضو مجلس خبرگان رهبری، عنوان کرد: به فرمایش شهید مطهری امام راحل به خداوند، هدف، روش و مردم ایمان داشتند. به همین جهت اگر مردم با امام مرتبط باشند و امام را بشناسند ایمانشان هم متحول می‌شود از این منظر ما معتقدیم ترویج فرهنگ مهدویت و معرفت و محبت نسبت به امام زمان (عج) ایمان ساز است.
اهمیت محوریت امام و رهبری دینی برای تحولات اجتماعی
وی با بیان اینکه محوریت امام و رهبری دینی برای تحولات اجتماعی بسیار حائز اهمیت است، گفت: توجه به مسئله‌ی مسوولیت همگانی در اقامه دین بسیار مهم است. دشمنان اسلام از این می‌ترسند که امت و امامت برای اجرای دین متحد شوند، لذا همه تلاش‌های آن‌ها این است که دین اقامه نشود.
کعبی یادآور شد: توجه به مصالح و مفاسد عنصر پنجم و پیش نیاز فقه عمومی و یا فقه نظام است. این عنصر در دو مرتبه مبادی حکم شرعی و مصالح و مفاسد عمومی که امام تشخیص می‌دهند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند، قابل بحث است.
وی ادامه داد: شناخت مصالح و مفاسد در فقه تاثیر درجه یک در پیشبرد اهداف اسلام دارد، تشخیص مسائل شرعی تابع تشخیص مصالح و مفاسد است چیزی که در زمان ما معروف به مصالح نظام است. مصالح و مفاسد نظام پایه برای حکم حکومتی است.
عضو مجلس خبرگان رهبری انجام کارهای کارشناسی بر پایه دین نه بر پایه سکولار، مشورت، توجه به مسائل اهم و مه، را فرآیند تشخیص مصالح و مفاسد دانست و ادامه داد: عنصر مهم دیگر در فقه نظام، توجه به احکام حکومتی فقهی به عنوان فصل الخطاب است به این معنا نمی‌شود صد فقیه حکم حکومتی داشته باشند، چرا که امامت در جامعه بی معنا می‌شود لذا برخی به جای ولایت فقیه معتقد به ولایت فقها هستند در حالی که با ولایت فقها نمی‌توان اهداف اسلامی را پیش برد.
کعبی افزود: ولایت فقها در جای خود اهمیت دارد اما در نهایت یک فقیه در راس نظام اسلامی قرار می‌گیرد. فقها با فقاهت خود نظریه ساز هستند و این نظریه به اداره کشور فصل کمک می‌کند اما در نهایت فصل الخطاب نظر یک فقیه است.
وی تاکید کرد: عنصر مهم دیگر نظارت و ارزیابی فرآیندی است. نگاه کنیم کدام اهداف اسلام محقق شده یا نشده و آسیب‌ها و چالش‌ها کجا قرار دارد و این‌ها حل کنیم و در واقع نگرش‌ها را برای کارآمد کردن اسلام بازسازی کنیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: در قرآن آمده است که قصاص مایه حیات است، اما آیا قصاص مورد نظر اسلام همین قصاصی است که در حال حاضر اجرا می‌شود و مجرم چند سال زندانی است و بعد قصاص می‌شود و این قصاص هم مایه حیات است؟ یا اینکه اجرای حکم قصاص نیازمند یک جامع نگری است.
وی یادآور شد: خاستگاه و جایگاه فقه ما در مجموعه معارف اسلامی باید بازشناسی کنیم و اگر بازشناسی نکنیم اشتباهات بنیادینی در استنباط خواهیم داشت.
کعبی گفت: جهان بینی فقهی و شناخت فقهی از جامعیت اسلام تاثیر بر فتوای فقهی دارد؛ بنده نگاه کردم برخی از فقهایی که در فتوا راه خطا پیدا کردن مشکل در بحث فلسفه غیبت امام زمان و در نگاه جامع به اسلام داشتند. جامعیت اسلام و نقش زمان و مکان در ارتباط با ثابت و متغیر و اجتهاد در اسلام حائز اهمیت است./ ایسنا
