شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو شورای فقهی بانک مرکزی ضمن اشاره به حرمت راه‌های فرار از ربا در اندیشه حضرت امام خمینی(ره) اظهار کرد: ایشان درباره بانکداری متعارف که براساس ربا عمل می‌کند، نگاه مثبتی نداشتند و اصرار می‌کردند که باید شبهه ربا از بانک‌های ایران زدوده شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، به بیان نکاتی درباره اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) در زمینه ربا و بانکداری اسلامی پرداخت و به ایکنا گفت: یکی از مهم‌ترین مسائل قابل توجه در اندیشه اقتصادی بنیانگذار انقلاب اسلامی این است که ایشان در در کتاب‌های فقه استدلالی خود از جمله «کتاب البیع» از جهت فقهی همه راه‌های فرار از ربا را حرام و ممنوع می‌دانند و به همین دلیل از منظر ایشان با هیچ توجیهی نمی‌توان راه ربا را باز کرد.
تغییر فتوای حضرت امام خمینی(ره) در مورد خرید دِین
وی ادامه داد: از این جهت بود که ایشان درباره بانکداری متعارف که براساس ربا عمل می‌کند، نگاه مثبتی نداشتند و اصرار می‌کردند که باید شبهه ربا از بانک‌های ایران زدوده شود، اما متأسفانه در زمینه بانکداری در کشورمان آن‌گونه که باید و شاید کار نکردیم و هنوز چنین شبهاتی در مورد عملکرد شرعی بانک‌ها وجود دارد.
نظری با بیان اینکه ما باید سیستم بانکداری را شفاف کرده و شبهه ربا در برخی عملیات‌های بانکی را باید از بین ببریم، بیان کرد: مسائل فقهی که حضرت امام خمینی(ره) در حوزه بانکداری مطرح کردند، در دوره قبل و بعد از انقلاب تفاوتی ندارد، بلکه فقط تغییر فتوایی در مورد خرید دِین داشتند، وگرنه درباره سایر مباحث فقهی بر همان اصول اصرار داشتند.
چرا هنوز شبهاتی درباره عملکرد شرعی نظام بانکی وجود دارد؟
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار یادآور شد: چون تغییراتی جدی در ساختار نظام بانکداری بعد از انقلاب ایجاد نشد. لذا این شبهات هنوز باقی است. از سوی دیگر باید بر روی ساختار بازار سرمایه به میزان بیشتری کار کنیم. در سال ۱۳۶۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا را به تصویب رساندیم، اما دیگر به سمت اصلاح آن منطبق با شرایط روز نرفتیم. با اینکه دانشکده‌های اقتصاد و همچنین پژوهشکده پولی و بانکی را داریم، اما به خوبی به سمت رفع نیازها در این حوزه حرکت نکردیم.
وی با اشاره به ضرورت ارائه راه حل عملیاتی برای حل مشکلات نظام بانکی گفت: مشکلات نظام بانکی را نمی‌توان به شکل کتابخانه‌ای حل کرد، بلکه باید به فکر راه‌حل‌های عملیاتی باشیم. در این راستا باید تحقیقاتی جدی انجام شود و برای مثال، نتیجه تحقیقات خود در حوزه بانکی را در یک استان اجرا کرده‌ایم و اگر نتایج موفقیت‌آمیز بود، آن را به سایر استان‌ها نیز تسری دهیم، اما تاکنون چنین کاری را انجام نداده‌ایم. در حالی که در زمینه بانکداری بدون ربا نیاز شدیدی به این کار داریم.
توصیه حضرت امام(ره) به مسئولان در مورد بانکداری اسلامی
عضو شورای فقهی بانک مرکزی با اشاره به توصیه‌های حضرت امام(ره) به مسئولان درباره لزوم اجرای بانکداری اسلامی اظهار کرد: در صحیفه نور، این توصیه‌ها و رهنمودها بیان شده است که بخش‌هایی از آن مربوط به حرمت ربا، روایات مربوط به ربا، اقسام ربا، حلیه‌های شرعی مرتبط با ربا و ضرروت بانکداری اسلامی است.
این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) درباره قانون عملیات بانکی بدون ربا تأکید کرد: این قانون مورد تاًیید ایشان بود چراکه شورای نگهبان قانون اساسی، آن را تاًیید کرده و حضرت امام(ره) حتی موضوع وجه التزام را که آیت‌الله صافی‌گلپایگانی بر آن تأکید کرده بودند، هم تأیید کردند.
تأیید قانون عملیات بانکی بدون ربا از سوی امام خمینی(ره)
نظری ادامه داد: مشکلی که در مورد قانون عملیات بانکی بدون ربا وجود دارد این است که نیاز بانک در میدان عمل برای حذف ربا را بررسی نکردیم، بلکه صرفاً به اصل قانون تکیه کردیم. البته حضرت امام(ره) به اصل قانون هیچ ایرادی وارد نکرده و نفرمودند که چیزی از آن باید کم و زیاد شود چراکه اگر ایراد می‌گرفتند که فلان بخش از این قانون با فتوای بنده در تعارض است، نه مجلس و نه شورای نگهبان، آن را تصویب نمی‌کردند.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به پیشرفت‌های نظام بانکی ایران در دوره بعد از انقلاب اسلامی بیان کرد: قطعاً تفاوت ایجاد شده است، اما هنوز با عدم شفافیت مواجه هستیم. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در نظام بانکی با آن مواجه هستیم، معوقات بانکی است و دیون آن بازنگشته که اصطلاحاً به آن مطالبات غیرجاری می‌گویند. این وضعیت نشان می‌دهد که ساختار بانکداری ما موفق عمل نکرده است. این مطالبات که اکنون به بالغ بر صد هزار میلیارد تومان رسیده یکی از مهم‌ترین مشکلات نظام بانکی ماست.
کم‌کاری برای رفع مشکلات شرعی نظام بانکی بعد از انقلاب
عضو شورای فقهی بانک مرکزی درباره علت معوقات کلان بانکی گفت: علت چنین وضعیتی این است که سرمایه‌ها را به جایی برده‌اند که بازنگشته است. البته این درست نیست که در چهل سالگی انقلاب اسلامی با چنین مشکلی مواجه باشیم، چراکه مشکلاتی همانند بیکاری جوانان را در پی دارد. یکی دیگر از دلایل این وضعیت آن است که بازار سرمایه را تقویت نکرده‌ایم.
نظری اظهار کرد: به نظرم لازم است برنامه‌ای جدی و علمی برای مقابله با این وضعیت تدوین شود. در برخی بانک‌ها همانند بانک سرمایه وام‌های میلیاردی داده شده و پول‌ها بازپرداخت نشده است. ۳۲ مورد وام بالای صد میلیارد تومانی هم که اخیراً دادستان به اشاره کردند، مواردی هستند که تاکنون لو رفته‌اند، در حالی که احتمال دارد این میزان بسیار بیشتر از این باشد؛ بنابراین باید برای این وضعیت چاره‌اندیشی کنیم.
وی درباره وضعیت تلاش‌ها برای رفع مشکلات شرعی در نظام بانکی در دوره بعد از انقلاب گفت: در این زمینه کم‌کاری کرده‌ایم، چراکه آن را مشکل اساسی تلقی نمی‌کردیم. لذا هنوز شک و شبهه در مورد عملکرد شرعی نظام بانکی وجود دارد.
