شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری، در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه ذو القعده ۱۴۴۵ قمری، در غروب پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه ذی القعده ۱۴۴۵ قمری، در غروب جمعه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱۰ می ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۳:۲۳ UTC یا ۶:۵۳ IRST چهارشنبه ۸ می ۲۰۲۴ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۳.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۷ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی (و ۲۹ شوّال ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی (و ۳۰ شوّال ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و جمعه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱۰ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ امّا در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (از جمله: بیشترِ آمریکای شمالی) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (از جمله: بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و تقریباً سراسر ایران (جز نواری در شرق کشور) هم در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در ایران، پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ امّا در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (از جمله: بیشترِ آمریکای شمالی) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (از جمله: بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و ایران هم، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله بشیرحسین نجفی)
۱- در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (از جمله: بیشترِ آمریکای شمالی) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی (و ۲۹ شوّال ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی (و ۳۰ شوّال ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح و عادی به‌راحتی دیده می‌شود و جمعه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱۰ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۸ می ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ امّا در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک (سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی، بیشترِ اقیانوس‌های آرام و اطلس، و بخشی از آفریقا و اروپا) هلال مطمئنّاً با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۹ می ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه ذی‌قعده ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
یادآور می‌شود که ماه ذی‌قعده، جزء ماه‌های حرام است و طبق «مادّهٔ ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی» تغلیظ و افزایش دیه در ماه‌های حرام انجام می‌شود. / محسن فصاحت
***
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
