شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری، در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری، در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری، در غروب چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۱۸:۳۲ UTC دوشنبه ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۹.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ ذی‌حجّۀ ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم عادی در یک‌سوم جنوبی و یک‌سوم میانی ایران، در شرایط جوّی مناسب و صاف بودن آسمان، ممکن و دشوار است؛ امّا در شمال‌غربی و شمال و شمال‌شرقی کشور (نیمۀ شمالی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، سراسر استان اردبیل، شهرهای حاشیۀ دریای خزر، شمال و شرق استان سمنان، سراسر استان‌های گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی) رؤیت هلال با چشم عادی، بسیار دشوار است.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم عادی در مناطق شمال‌شرقی (استان‌های گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی) به دست آید، در سراسر ایران، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم عادی در مناطق جنوبی یا میانی یا غربی کشور به دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم عادی در مناطق جنوبی یا میانی یا غربی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در مناطق شمال‌غربی و شمال و شمال‌شرقی کشور (نام‌بُرده در بند پیشین)، پنجشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود (رخداد حالت دوم، محتمل‌تر است).
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، امکان رؤیت هلال با چشم عادی در ایران، در شرایط جوّی مناسب و با توضیحاتی که در مبنای اوّل گفته شد، وجود دارد؛ امّا از آنجا که هلال در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (از جمله: غرب قارّۀ آفریقا)، مطمئنّاً با چشم عادی دیده می‌شود و ایران هم با آنجا در بیشترِ شب مشترک است، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، امکان رؤیت هلال با چشم عادی در ایران، در شرایط جوّی مناسب و با توضیحاتی که در مبنای اوّل گفته شد، وجود دارد؛ امّا از آنجا که هلال در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (از جمله: غرب قارّۀ آفریقا)، مطمئنّاً با چشم عادی دیده می‌شود و ایران هم با آنجا در بخشی از شب مشترک است، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (سراسر آمریکای مرکزی، بیشترِ اقیانوس آرام و آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس، و غرب قارّۀ آفریقا) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ ذی‌حجّۀ ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده می‌شود و چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ جولای ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ جولای ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده می‌شود و چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۹ جولای ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه محرّم ۱۴۴۵ قمری خواهد بود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
