شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر مرکز فناوری اطلاعات حوزه‌های علمیه گفت: در سال‌‌های اخیرحوزه علمیه پروژه بازآفرینی حوزه در فضای مجازی را در دستور کار خودش قرار داده است. به تبع یکی از موضوعاتی که دنبال کردیم، این بود که بتوانیم دروس خارج و تقریرات آن را در فضای وب عرضه کنیم.
به گزارش شبکه اجتهاد، واژه «تقریر» در اصطلاح منابع دینی، ۲ معنا و کاربرد دارد: یکی در اصول فقه با عنوان تقریر معصوم که عبارت است از سکوت معصوم (ع)؛ در برابر کاری که در محضر ایشان انجام می‌شود و در صورت وجود شرایطی خاص، دلیل بر اقرار به صحت و جواز و در نتیجه مشروعیت آن عمل است. دیگری در نظام آموزشی حوزه‌های علوم دینی که در آن برخی طلاب، پس از پایان هر نوبت درس استاد، درس را مرور می‌کردند.
در تقریرنویسی ۲ شیوه وجود دارد: یکی نوشتن مشروح مطالب در ضمن درس، که معمول‌ترین شیوه است. نامرتب بودن نوشته‌ها و نارسا بودن مطالب و ضعف ساختار جملات از اشکالات این شیوه است. شیوه دیگر، نوشتن مشروح مطالب پس از پایان درس است. این شیوه، مفیدتر دانسته شده و بزرگان بر آن تأکید کرده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که تقریرنویسی و حاشیه‌‌نویسی، از سنتهای خاص حوزه علمیه است که یک تمرین به تمام معنا برای تقویت پژوهش و نگارش در بین طلاب به شمار می‌رود، اما امروز در بین طلاب کمرنگ شده است.
با شروع سال‌تحصیلی حوزه‌های علمیه نیز طبیعی است که این سنت دیرینه حوزه‌های علمیه با شدت بیش‌تری از سوی طلاب پیگیری شود. اما آنچه که این مسأله را برای سال جدید حوزه‌های علمیه متمایز می‌کند، ارائه تقریرات طلاب و اساتید در فضای وب است که از سوی مرکز فناوری اطلاعات حوزه‌های علمیه این شرایط مهیا شده است، به همین منظور پای سخن حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی مدیر مرکز فناوری اطلاعات حوزه‌های علمیه نشستیم تا درباره ضرورت وجود ارائه تقریرات در فضای وب جویا شویم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
چرا به این نتیجه رسیدید که تقریرات به صورت آنلاین در اختیار طلاب قرار بگیرد؟
بهرامی: همان طور که می‌دانید یکی از قله‌های علمی حوزه‌های علمیه دروس خارج هستند که آخرین یافته‌های علمی و نظری اساتید در دروس خارج عرضه می‌شود و این دروس خارجی به صورت شفاهی عرضه می‌شوند. نظام آموزشی حوزه به این نحو است که طلاب موظف هستند که از این دروس تقریراتی را بنویسند. در واقع برداشتشان از آن درس به اضافه دیدگاه‌های انتقادی یا تکمیلی خودشان را عرضه می‌کنند. در سال‌‌های اخیر هم حوزه علمیه پروژه بازآفرینی حوزه در فضای مجازی را در دستور کار خودش قرار داده است. یکی از موضوعاتی که ما دنبال کردیم که این بازآفرینی اتفاق بیفتد، این است که ما بتوانیم دروس خارج و تقریرات آن را در فضای عمومی و فضای وب عرضه کنیم. همچنین کسانی که از این طریق دسترسی دارند، به دروس خارج دسترسی داشته باشند و بتوانند تقریرهای دیگر طلاب را آنجا مشاهده کنند.
ضمن اینکه تقریرها در نظام سنتی حوزه این گونه بود که معمولاً هر کسی تقریرش در اختیار خودش بود یا می‌توانست به افراد معدودی برساند و تعداد معدودی از این تقریرها، امکان انتشار و استفاده عمومی را پیدا می‌کردند. ولی فضای مجازی این فرصت را فراهم کرده که ما در ازای هر درس، اجازه بدهیم، طلبه‌ها تقریرهای متعددی را بارگذاری کنند و پس از تأیید اساتید در اختیار دیگران هم قرار بگیرد و بتوانند از این محتوای علمی استفاده کنند. در واقع با این کار به نحوی هم سنت تقریرنویسی در حوزه احیا و تقویت می‌شود و هم بانک جامعی از تقریرات دروس حوزه ایجاد می‌شود که می‌تواند برای برخی از پردازش‌های بعدی و استفاد‌ه‌های تکمیلی طلاب و مراکزی که در حوزه عرضه محتواهای علمی علوم دینی قدم بر می‌‌دارند، مورد استفاده قرار گیرد و هم اینکه محتواهای دینی، حوزوی و مطالب علمی حوزوی را در فضای مجازی در معرض محققان و پژوهشگران قرار دهد.
امکان استفاده طلاب از تقریرهای دیگر در فضای وب
البته یکسال از فعالیت سامانه «تقریر» به صورت آزمایشی می‌گذرد، آیا تا کنون محتوای تقریرها را آنالیز کرده‌اید؟ کیفیت آن‌ها چطور بوده؟ طلاب چقدر از این سامانه استقبال کردند؟
بهرامی: تا اینجای کار، محتوای بارگذاری شده بد نبوده است. تقریباً برای هر درس یک تقریر را ارائه کرده‌ایم. یک همکاری هم با پروژه مدرسه فقاهت انجام دادیم، چون یک تعدادی از تقریرات در آنجا گردآوری شده بود و با همکاری‌ای که داریم دروس دیگر اضافه می‌شود. در این مدت طلاب به مرور در سامانه اقدام به بارگذاری تقریرات می‌کنند. البته متناسب با توان طلاب و نوع نظارت اساتید کیفیت این تقریرات ممکن است یکسان نباشد. ولی از این جهت نگرانی نداریم، چون اولاً نظارت اساتید است و تقریرهایی که عرضه عمومی می‌شود حداقل استاندارد را برخوردار هستند. ثانیاً این فضا اجازه می‌دهد که طلاب با توانمندی‌ها، ظرفیت‌ها و سلایق مختلف بتوانند تقریرهای مختلف را از یک دست بارگذاری کنند.
بهره‌گیری طلاب حوزه‌های قم، اصفهان و خراسان از تقریرهای یکدیگر
آیا سامانه «تقریر» فقط مختص به حوزه علمیه قم است؟
بهرامی: همه کسانی که در سامانه مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه دارای شماره کاربری هستند، می‌توانند نسبت به ورود اطلاعات در سامانه و بارگذاری تقریرهای خودشان اقدام کنند و آن محققانی هم که علاقه‌مند هستند، می‌توانند با مراجعه به سایت از محتواها استفاده کنند. البته طلاب حوزه‌های علمیه خراسان و اصفهان می‌توانند با مراجعه به همان سامانه نسبت به دریافت کد کاربری و بارگذاری محتواهای خودشان، اقدام کنند و محدودیتی از این جهت ندارد.
استقبال طلاب از اشتراک‌گذاری تقریرها در فضای وب
در این مدت بازخورد این سامانه مورد ارزیابی قرار گرفته است؟
بهرامی: چون تا به حال تبلیغ عمومی روی سایت انجام ندادیم، طبیعتاً یک نرخ مراجعه معمولی و پایینی داشتیم. ولی از چند هفته‌ای که اطلاعات‌رسانی گسترده به طلاب و محققان را شروع کردیم، الحمدلله الان تقریباً یک مراجعه شاید سه چهار برابری در آغاز سال تحصیلی داشتیم که امیدواریم همین سرعت رشد مراجعات را تا یک مقطعی داشته باشیم.
ضرورت نوآوری تقریرنویسی/ امکان ارائه نظرات مختلف درباره متن تدریس اساتید در حوزه
سامانه «تقریر» چقدر توانسته است در بحث نوآوری سنت تقریرنویسی گام بردارد؟ شاید بعضی اساتید، تقریری را که طلاب ارائه می‌دهند را قبول نداشته باشند! چقدر دست طلاب را برای برداشت‌های نو از تقریر باز گذاشته‌ا‌ید؟
بهرامی: اصلاً ویژگی مثبت تقریر، جنبه تکمیلی و انتقادی است که طلبه عرضه می‌کند؛ یعنی در سنت حوزوی‌ای این طور است که اگر طلبه تقریرش عین بیان استاد باشد، استاد این را خیلی به عنوان تقریر مطلوب به حساب نمی‌آورد. به طور طبیعی تقریر باید مورد تأیید استاد به لحاظ علمی باشد و آن شاخصه‌های لازم را داشته باشد و در این جایگاه باشد. ولی تقریرهایی که مورد تأیید استاد نباشد، کسانی که به سامانه ورود می‌کنند، سایر طلاب می‌توانند این تقریرها را مشاهده کنند. همچنین امکان کامنت‌گذاری برای دروس و تقریرها برای طلاب فراهم است؛ یعنی امکان ارائه نظرات آن‌ها بدون اینکه محدودیتی در آن ایجاد شود، در این فضا فراهم است.
سامانه «تقریر» بستری مناسب برای ارائه تولیدات علمی حوزویان است که تشکیل بانک جامع تقریرات دروس خارج، شناسایی استعدادهای برتر و مقررین فعال دروس خارج، تضارب آرا، رشد و تکاپوی علمی با محوریت تقریرات حوزوی، افزایش حضور محتواهای دینی و حوزوی در فضای مجازی، مجهز بودن سامانه به سیستم مشابهت یاب جهت جلو گیری از سرقت علمی و ثبت آثار به نام اشخاص دیگر، ایجاد شبکه اجتماعی علمی بین طلاب بر اساس محتوای تقریرات دروس خارج بخشی اهداف و ویژگی‌های این سامانه است. علاقه‌مندان برای دسترسی به سامانه تقریرات می‌توانند با نام کاربری سامانه «پیشخوان» به نشانی اینترنتی taghrir.ismc.ir مراجعه کنند.
