سفر و گردشگری

حق ماره
• وقتی به باغات و بساتین اطراف شهر می‌رویم، برخی درخت‌های باغ در مسیر رفت و آمد مردم قرار دارد، آیا می‌توان به اندازه مصرف همان لحظه، از میوه‌های این درختان استفاده کرد؟

سیستانی: استفاده خوردن از میوه درختان داخل کوچه یا خیابان اشکال ندارد ولی استفاده از درختانی که شاخه آنها به بیرون آمده است به احتیاط واجب جایز نیست. (سایت آیت‌الله سیستانی) مکارم: در صورتى که باغ محصور نباشد یا شاخه‌هایش بیرون آمده باشد، و به قصد عبور از آن راه برود، خوردن آن اشکالى ندارد. البته به شرطی که در عرف و عادت محل براى همه مباح شده باشد. (استفتاءات جدید، ‌۳: ۵۶۱)

نماز مسافر
• از لحاظ شرعی، شرایط قصر (شکسته) شدن نمازهای چهار رکعتی چیست؟

همه مراجع: اگر همه شرایط ذیل فراهم شود، نماز شکسته مى شود: یکم: سفر او (رفت و برگشت) کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد؛ (خامنه‌اى: ۴۵ کیلومتر؛ شبیری: ۴۰ کیلومتر؛ سیستانى و وحید: ۴۴ کیلومتر؛ مکارم: ۴۳ کیلومتر). دوم: از اول مسافرت، قصد هشت فرسخ داشته باشد. سوم: در بین راه از قصد خود برنگردد. چهارم: قصد ماندن ده روز در آنجا را نداشته باشد، یا وطنش آنجا نباشد. پنجم: سفر او معصیت و حرام نباشد؛ (در تعیین مصادیق معصیت و حرام و همچنین احکام مرتبط با آن اختلاف نظر بسیاری هست). ششم: خانه به‌دوش نباشد. هفتم: شغلش مسافرت نباشد مانند راننده‌ها. هشتم: در مسیر رفت به حد ترخّص برسد و در مسیر بازگشت، قبل از حد ترخص باشد؛ (خامنه‌ای: اذان شهر را نشنویم. سیستانی: در مسیر رفت، مردم شهر ما را نبینند اما در مسیر برگشت، حد ترخص آن است که وارد شهر بشویم. شبیری و وحید: به‌قدرى دور شود که اذان شهر را نشنود، و وقتى اهل شهر را نبیند یقینا به حدّ ترخّص رسیده است. مکارم: یکی از دو نشانه (: نشنیدن صدای اذان یا ندیدن دیوارهای شهر) کافی است، به شرطی که یقین به عدمِ تحققِ نشانه دیگر نداشته باشیم.) (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

همه مراجع: کثیر السفر، نمازش کامل است. اما در تعیین مصداق کثیر السفر اختلاف شده است. مانند کارمندان، معلمان که برای شغلشان مرتب سفر می‌روند. و مانند دانشجویان و طلاب که به سفر تحصیلی می‌روند. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

اکثر مراجع: تفاوتی بین سفر برای شغل و غیرشغل نمی‌گذارند. خامنه‌ای: فقط سفر شغلی، حساب است. مکارم: ملاکِ کثیر السفر بودن، بسیار به سفر رفتن است؛ به‌گونه‌ای که سفر کار اصلی‌مان محسوب شود. برای نمونه، اگر یک‌ماه هر روز از تهران به جمکران برویم، هر چند این مسافرت برای زیارت باشد نه شغل، باید نمازمان را کامل بخوانیم. البته در صورتی‌که به‌دلیل مسافرت شغلی، کثیر السفر شویم، اگر برای زیارت به سفر برویم، در آن سفر نمازمان شکسته است. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

خامنه‌ای: هر ده روز حداقل یک سفر شرعی مسافرت کند. سیستانی: حداقل سه روز در هفته مسافرت برود یا اینکه در ماه، حداقل ده روز در سفر باشد ولی اگر ۸ یا ۹ روز در سفر باشد به احتیاط واجب، نمازش را هم شکسته و هم کامل بخواند. شبیری: ده روز یک‌جا نمی‌ماند. مکارم: یک‌ماه که بدون جمعه‌ها، هر روز مسافر باشد؛ یا دو ماهی که سه روز در هفته، مسافر باشد (۱۲ روز در ماه)؛ یا ۴۵ روزی که هر هفته پنج روز در سفر باشد. وحید: اکثر ایام یا روز در میان به سفر برود. اگر سه روز در هفته مسافرت می‌رود، باید نمازش را هم شکسته و هم کامل بخواند. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

خامنه‌ای: اگر به‌مدت دو یا سه ماه، هر ده روز یک‌بار به سفر رود، نمازش کامل است. سیستانی: حداقل پنج‌ماه در یک‌سال یا دوسال و در هر سال، دو و نیم ماه. مکارم: یک‌ماه که بدون جمعه‌ها، هر روز مسافر باشد؛ یا دو ماهی که سه روز در هفته، مسافر باشد (۱۲ روز در ماه)؛ یا ۴۵ روزی که هر هفته پنج روز در سفر باشد. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

خامنه‌ای: از سفر سوم نماز تمام است. سیستانی: بنابر احتیاط واجب دو هفته را هم کامل بخواند هم شکسته و از آن به بعد، نماز را کامل بخواند. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر) شبیری: اگر سفر کردن او به حدی شود که مردم به او بگویند که زیاد سفر می‌کند کثیرالسفر می‌شود و تا مادامی که در تحصیل این عنوان شک دارد باید به وظایف مسافر عمل نماید. نماز در اولین سفری هم که کثیر السفر محسوب می‌شود شکسته است. (استفتاء شخصی) مکارم: از زمانی که عرفا صدق کثیر السفر کند و در چند سفر اول احتیاط کند و نماز را هم کامل بخواند هم شکسته. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، احکام نماز مسافر)

همه مراجع: ملاک تمام خواندن نمازهای چهار رکعتی، قصد ده روز کامل است، پس اگر مقداری، هر چند اندک، کمتر از ده روز باشد، سبب شکسته‌شدن نماز خواهد بود. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، کاوشی در احکام)

همه مراجع: اگر بعد از طلوع فجر، وارد محلی شود که می‌خواهد ده روز در آن بماند، باید حداقل ۲۴۰ ساعت، در آنجا بماند. اکثر مراجع: اگر قبل از طلوع فجر، وارد محلی شود که می‌خواهد ده روز در آن بماند، می‌تواند در غروب روز دهم، خارج شود. وحید: اگر قبل از طلوع فجر، وارد محلی شود که می‌خواهد ده روز در آن بماند، غروب روز دهم، نیز باید در آنجا اقامت کند. (اداره پاسخ‌گویی به سؤالات دین و اطلاع‌رسانی آستان‌قدس رضوی، کاوشی در احکام)

همه مراجع: اگر کمتر از مسافت شرعی باشد و از اول قصد خروج نداشته باشد، اشکال ندارد. اما اگر از ابتدا قصد خروج داشته باشد، چند صورت دارد: یکم: باغات و مزارع متصل به شهر: قصد ده روز را باطل نمی‌کند. دوم: بیشتر از مسافت شرعی: قصد ده روز را باطل می‌کند. سوم: اگر کمتر از مسافت شرعی و بیشتر از حد ترخص باشد اختلافی است: خامنه‌ای: مجموعا ۴ ساعت اشکال ندارد. سیستانی: اگر هر روز ۲ یا ۳ ساعت برود، اشکال ندارد به شرطی که زیاد تکرار نشود. شبیری: چنانچه خوابگاهش در این محل باشد، اگر هر روز نیز به خارج محل برود، مانعى ندارد. مکارم: اگر طورى است که جزءِ مسافرت محسوب مى‌شود باید تمام ده روز را شکسته بخواند. (رساله مراجع، م۱۳۳۸) وحید: در صورتى که مدّت رفت و آمدش به اندازه‌اى باشد که در نظر عرف با اقامت ده روز، منافات نداشته باشد- مانند یک یا دو ساعت- باید نماز را تمام بخواند، و اگر مدّت بیشتر از این باشد، در صورتى که تمام روز یا شب باشد نمازش شکسته است، و در غیر این صورت بنابر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند. (رساله توضیح المسائل، م۱۳۴۶)

همه مراجع: اگر مسافر قصد کند ده روز در محلى بماند و یک نماز چهار رکعتى ادایى بخواند، چنانچه پس از آن از ماندن منصرف شود یا مردّد شود، تا وقتى در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند، ولى اگر پیش از خواندن نماز چهار رکعتى، منصرف شود یا مردّد گردد، باید نماز را شکسته بخواند. (رساله مراجع، م۱۳۴۲)

• شخصی در محاسبه ده روز، اشتباه کرده است و فکر می‌کرده است این مقداری که در شهری که به آنجا مسافرت کرده است می‌ماند، از لحاظ شرعی ده روز است، اما بعدا متوجه می‌شود که از لحاظ شرعی ده روز کامل در آن شهر نمی‌ماند، حکم نمازهای قبلی و بعدی وی چیست؟
اکثر مراجع: اگر می‌تواند ده روز را کامل کند، باید تا روز دهم بایستد، اما در صورتی که امکان ندارد، آن نمازهایی که وقتش باقی مانده را دوباره به صورت شکسته بخواند و لازم نیست نمازهای قبل را قضا کند. سیستانی: اگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتى ادایى بفهمد، تا مدتى که در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند. شبیری: حکم کسى را دارد که از اول مى‌داند که مدت اقامت کمتر از ده روز است. (آراء المراجع فی الحج، ‌۲: ۲۹۸‌؛ رساله مراجع، م۱۳۶۳)