«فقه و مصالح عرفی» و «مبانی و روش‌های نقد متن حدیث» در کتابخوان همراه پژوهان

نسخه الکترونیکی کتاب «فقه و مصالح عرفی» و کتاب «مبانی و روش های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه» که در دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی تهیه شده و در انتشارات بوستان کتاب به چاپ رسیده است، به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قالب کتابخوان همراه پژوهان منتشر شد.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، گروه پژوهشی فقه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی چندی است که بیشتر دامنه فعالیت‌های فقهی خود را معطوف به مطالعات فلسفه فقهی کرده است که اثر «فقه و مصالح عرفی» نیز در همین راستا، تعریف می‌شود.

در این‌باره می‌خوانیم: مطالعات فقهی در دو رده کلی طبقه بندی می‌شدند: رده نخست شامل مباحث و مسائل درون فقهی است که دانش ارجمند فقه را شکل می‌دهد. دسته دوم، مطالعاتی از جنس معرفت‌های درجه دومی‌اند که به فقه و دستگاه تفقّه به مثابه یک دانش و از بیرون، نگاه می‌کند. دسته دوم نسبت به دسته اوّل تقدّم رُتبی دارند چه آن که با تعیین تکلیف در این بخش است که می‌توان در حوزه احکام و گزاره‌های دستوری، به نتایج مستدلّ و قابل قبول دست یافت. به همین جهت است که تلاش در پاسخ‌گویی به پُرسمان‌های نوپیدا که دَم به دَم تازه می‌شوند، به خودی خود و به دون نظریه پردازی‌های مفید و کارگشا در بخش دوم، یک امر فرسایشی و انعکاسی خواهد بود.

از این‌رو، مسأله مصلحت و عرف گرچه پیشینه‌ای به بلندای تاریخ فقه و اصول ـ به ویژه در مکتب‌های فقهی اهل‌سنت ـ دارد، امّا همچنان نیازمند رویکردی تازه و موشکافانه است، مخصوصاً در دستگاه استنباطی شیعه، چرا که علی رغم پذیرش قاعده تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعیه در رهیافت شیعی، غالباً با یک نگاه «اِنّی» بدان پرداخته‌اند نه یک نگرش «لمّی» مثلاً گفته‌اند: فلان عمل واجب شده، پس حتماً دارای مصلحت است. نه این که، چون فلان رفتار، مصلحت دارد، پس باید واجب باشد.

همچنین جایگاه عرف نیز از سطح یک تعیین کننده مصداق یا روشن کننده یک مفهوم گُنگ، عمدتاً فراتر نرفته است. آمیختگی مفهوم مصلحت و عرف، چیزی است که امروز به آن سکولاریزم دینی می‌گویند یعنی روشی برای یافت گزاره‌های دینی که مُبتنی بر مصالح عرفی و پذیرش عقلانی است که بحثی است حسّاس و پُرخطر. از یک سو تفریط در آن، نقش تحولات اجتماعی، رویدادها، پیشرفت‌های علوم و تفاوت‌های زمانی، مکانی و اقلیمی را نادیده می‌انگارد و در نتیجه به یک فقه ایستا و ناکار آمد منتهی می‌گردد و افراط در آن نیز که یک نوع فقه المصلحه اطلاقی است، به نسبی‌گرایی و نفی گزاره‌های ثابت دینی منجر می‌شود.

کتاب «فقه و مصالح عرفی» نوشته حسین صابری با ۳۰۶ صفحه به زبان فارسی در سال ۱۳۸۴ در دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی تهیه شده و در انتشارات بوستان کتاب به چاپ رسیده است و به تازگی اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این کتاب را به صورت کتاب الکترونیکی و در قالب کتابخوان همراه پژوهان با قابلیت اجرا در سیستم عامل اندروید، ویندوز و iOS منتشر کرده است.

نسخه الکترونیکی کتاب «مبانی و روش‌های نقد متن حدیث»

سنّت معصومین (ع) دومین منبع اساسی کشف وتبیین معارف الهی دین اسلام، امروزه و درعصر غیبت، در مجموعه‌های روایی برای ما به یادگار مانده است. از آن‌جا که در گذر زمان به دلایل گوناگون از تغییر وتحریف برکنار نمانده و بهره‌برداری از آن نیز در تبیین ارزش‌ها واحکام دینی، نیاز به تحلیل و تشریح فنی وعالمانه دارد، نقد و ارزیابی روایات، شیوه و سیره مستمر دانشمندان اسلامی به ویژه اندیشوران شیعی بوده است و برخلاف آنچه مشهور است و مستشرقان مغرض نیز با تبلیغات گسترده بدان دامن می‌زنند، تنها به نقد خارجی وارزیابی اسنادی آن‌ها اکتفا نکرده، بلکه با بهره‌گیری از رهنمود‌های قرآن‌کریم، ارشادات معصومین، براهین عقلی و روش‌های علمی به نقد و تحلیل متون احادیث نیز توجّهی درخور وب ایسته داشته‌اند.

نخستین فصل این پژوهش به بیان کلیّات و تبیین طرح تحقیق می‌پردازد. دومین فصل، پیشینه نقد متن حدیث در میان اندیشوران شیعه و مبانی و ملاک‌های گوناگون آنان را در این زمینه بیان می‌کند. محدّثان و مؤلّفان کتب حدیث، دانشمندان علم رجال، درایه و فقه الحدیث و اندیشوران علوم نقلی، یعنی تاریخ و سیره معصومین (ع) اخلاق، کلام، تفسیر و فقه، جملگی همّتی والا وسهمی به سزا دراین امر داشته‌اند. سومین فصل، به تفصیل نمونه‌های متعدّد ومتنوّع نقد متن حدیث را از لابه‌لای آثار اندیشوران شیعه، ارائه می‌دهد وروش‌های آنان را در نقد متون گوناگون روایی اعم از عقیدتی، تاریخی، اخلاقی وفقهی، عینآ به تصویر می‌کشد.

تبیین اصل صدور حدیث وکشف روایات جعلی و ساختگی، تبیین و کشف جهت و مورد صدور حدیث و کشف دلالت الفاظ و عبارات حدیث، مهم‌ترین مراحل نقد متن است. حدیثی که با مبانی و ملاک‌های صدور خبر از معصوم (ع) هم‌آهنگ و در مقام تشریح حکم ویا ارزش‌های الهی بیان شده، تحریفات لفظی و معنوی از آن زدوده گردیده و مفاهیم الفاظ و عبارات آن با موازین علمی تحلیل و تشریح شده باشد، حجّت، قابل استناد و در تبیین علوم و معارف اسلامی، ابزاری کار ساز و کار آمد خواهد بود.

کتاب «مبانی و روش‌های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه» نوشته داوود معماری با ۴۴۰ صفحه به زبان فارسی در سال ۱۳۸۴ در دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی تهیه شده و در انتشارات بوستان کتاب به چاپ رسیده است و به تازگی اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این کتاب را به صورت کتاب الکترونیکی و در قالب کتابخوان همراه پژوهان با قابلیت اجرا در سیستم عامل اندروید، ویندوز و iOS منتشر کرده است.

علاقه‌مندان برای دریافت نرم افزار دو کتاب فوق می‌توانند به نشانی اینترنتی کتابخوان همراه پژوهان به آدرس pajoohaan.ir مراجعه کرده و با خرید نسخه الکترونیکی این کتاب، از مطالب آن بهره‌مند شوند.