شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله سید محمدمهدی موسوی بجنوردی، از فقهای مبرز مقیم تهران، از شاگردان برجستۀ آیات عظام حکیم، شاهرودی، بجنوردی و حلی که سالیانی در نجف اشرف به تدریس سطوح عالی و نزدیک به نیم‌قرن در تهران به تدریس خارج فقه و اصول، تحقیق، تألیف و اقامۀ جماعت اهتمام داشت، عصرگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان در سن ۸۸ سالگی به لقاءالله پیوست.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله حاج سید محمدمهدی موسوی بجنوردی از علمای دین و از اساتید برجسته حوزه علمیه تهران، عصرگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان، همزمان با روز ضربت‌خوردن حضرت مولی‌الموحدین علی (علیه‌السّلام)، در سن ۸۸ سالگی دارفانی را وداع کرد. او از شاگردان برجستۀ آیات عظام حکیم، شاهرودی، بجنوردی و حلی بشمار می‌رفت از چهارتن از مراجع نجف اجازۀ اجتهاد داشت.
این عالم فرزانه سالیانی در نجف اشرف به تدریس سطوح عالی اشتغال داشت که در دوره حکومت پهلوی بعد از یک سفر، از ایران ممنوع الخروج شد و در تهران اقامت گزید و نزدیک به نیم‌قرن در تهران به تدریس خارج فقه و اصول، تحقیق، تألیف و اقامۀ جماعت پرداخت و شاگردان بسیاری را تربیت نمود. مجلس درس او مملو از عالمان حوزوی و دانشگاهی بود که از جمله شاگردانی که در محضر ایشان تربیت یافتند.
از مرحوم آیت‌الله بجنوردی آثار ارزشمندی به جای مانده که از جمله می‌توان به کتاب‌های ارزشمندی چون «تحریر الأصول»، «کتاب الطهاره» و «کتاب البیع» اشاره کرد.
مرحوم استاد سید محمدمهدی بجنوردی فرزند ارشد آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی و نوادۀ آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی است و نیز آیت‌الله سید محمد بجنوردی، عضو پیشین شورای عالی قضایی و دکتر سیدمحمدکاظم بجنوردی، رئیس دائرهالمعارف بزرگ اسلامی برادران این عالم فقیه می‌باشند.
مروری بر حیات علمی مرحوم آیت‌الله سید محمدمهدی موسوی بجنوردی
تولد و خاندان: آیت‌الله حاج سیّد محمّدمهدی موسوی بجنوردی، از اساطین حوزه‌های علمیّه تهران، در ۲۲ صفر المظفر ۱۳۵۲ در بیت علم و فقاهت دیده به جهان گشود. وی فرزند ارشد آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی (صاحب موسوعۀ گرانسنگ القواعد الفقهیه) می‌باشد و مادر بزرگوارش نوادۀ زعیم عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله سیّد ابوالحسن اصفهانی بوده است.
تحصیلات و اساتید: سیّد محمّدمهدی در ۸ سالگی به دستان جدّ معظم معمم گردید و تحصیل مقدّمات و سطح را نیز از همان دوران آغاز نمود. عمدۀ مباحث مذکوره را از والد گرانقدرش و اساتید زبدۀ آن هنگام همچون آیات شیخ مجتبی لنکرانی، شیخ صدرا بادکوبه‌ای، شیخ محمدطاهر آل‌راضی، سید عبدالأعلی سبزواری و سیّد مرتضی فیروزآبادی بهره برد و از اواخر دهۀ بیست شمسی در جلسات خارج فقه و اصول حضور پیدا کرد. بیش از دو دهه، از دروس عمومی و خصوصی والد معظمش بهره برد. علاوه بر ایشان، سالیان متمادی از مباحث آیات عظام شیخ حسین حلّی (اصول، طهارت و بیع)، حاج سیّد محمود شاهرودی (کتاب الحج) و حاج سیّد محسن طباطبائی حکیم (کتاب النکاح) بهره برد.
مرحوم آیت‌الله بجنوردی از مبرزترین تلامذۀ مشارإلیهم بوده، دروس یادشده را برای جمعی تقریر می‌فرمود و سرانجام نیز اجتهادشان از سوی چهارتن از مراجع وقت نجف تصدیق شد.
تدریس و شاگردان: معظم‌له از آغازین روزهای طلبگی به تدریس متون گوناگون پرداخت و جلسات مکاسب، رسائل و کفایۀ ایشان از دروس مطرح در حوزه نجف اشرف بود. حضرات آیات و حجج‌اسلام والمسلمین شیخ شمس‌الدین واعظی، شیخ بشیر حسین نجفی، سید محمدجواد بجنوردی، سید محمد بجنوردی، سید عبدالصاحب حکیم، شیخ عبدالنبی نمازی، سید احمد مددی، سید علی متقی، شیخ محمداسماعیل شوشتری و سید محمد رئیسی گرگانی از جمله شاگردان آن دوران این فقیه عالی‌قدرند.
آیت‌الله بجنوردی در سال ۱۳۴۹ به ایران هجرت نمود و قریب نیم‌قرن منشأ خدمات علمی و مذهبی در پایتخت بود. دروس خارج معظم‌له از محافل مهم حوزوی بود که جمعی از فضلا در آن حضور پیدا کردند. از آن جمله می‌توان به حجج‌اسلام والمسلمین سید مسعود خامنه‌ای، سید محمدحسن ابوترابی‌فرد، شیخ محمدرضا فاضل کاشانی، سید حسین سبط‌الشیخ، دکتر سید محسن میری، دکتر مصطفی بروجردی، دکتر محمدجعفر علمی، دکتر محسن رهامی، دکتر محمود ارفع شیرازی، و آقایان دکتر محمدحسین بیات، دکتر حسین غفاری، دکتر منصور میرسعیدی، مهندس سید مجتبی حسینی، دکتر حسین کچوئیان، دکتر علی‌رضا هدایی و دکتر محمدکاظم رضازادۀ جودی اشاره نمود که اینک هریک منشأ برکات فراوانی در حوزه و دانشگاه می‌باشند.
آثار علمی و اجتماعی: این فقیه محقق، همواره علاوه بر تدریس، به تألیف و تحقیق نیز همت گمارده و آثار متعددی به رشتۀ تحریر درآورده است. در این شمار، کتاب الطهاره (در ۳ مجلّد)، کتاب البیع و تحریر الأصول (در ۲ مجلّد) در سال‌های اخیر روانۀ بازار شده است. همچنین تقریر مباحث آیتین میرزا حسن بجنوردی و شیخ حسین حلی، کتاب الصلاه و حواشی بر برخی کتب از جمله آثار مخطوط ایشان است.
معظم‌له بیش از چهار دهه و از ابتدای تأسیس مسجد الجلیل (واقع در خیابان شهید نامجو / گرگان سابق)، به پیشنهاد مرحوم آیت‌الله العظمی خوانساری، امامت جماعت این مسجد را عهده‌دار بود و مرجع و ملجئی برای مؤمنین به شمار می‌رفت.
پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب در پی درگذشت آیت‌الله سید مهدی بجنوردی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی، درگذشت فقیه عالیقدر مرحوم آیت‌الله آقای حاج سید مهدی بجنوردی را تسلیت گفتند. متن پیام رهبر انقلاب به این شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم، درگذشت فقیه عالیقدر و متعبّد مرحوم آیت‌الله آقای حاج سید مهدی بجنوردی رضوان الله علیه را به خاندان مکرّم ایشان و بیت شریف مرحوم آیت‌الله حاج میرزا حسن بجنوردی اعلی الله مقامه و دیگر وابستگان و ارادتمندان و مستفیدان از محضر ایشان تسلیت عرض می‌کنم و علوّ درجات این عالم جلیل القدر را که عمری با سلامت نفس و تقوا و طهارات در نجف و تهران گذرانیدند از خداوند متعال مسألت می‌کنم.
آیت‌الله موسوی بجنوردی کارنامه ارزشمندی از خود برجا گذاشت
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید ابراهیم رئیسی نیز در پیامی، ارتحال آیت‌الله سید مهدی موسوی بجنوردی را تسلیت گفت. متن پیام رئیس جمهور به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ انا لله و انا الیه راجعون. رحلت عالم پارسا حضرت آیت‌الله سید مهدی موسوی بجنوردی (طاب ثراه) فرزند مرحوم آیت‌الله حاج میرزا حسن بجنوردی (اعلی‌الله مقامه) موجب اندوه و تأثر خاطر شد.
این فقیه وارسته پس از سال‌ها مجاهدت، زندگی پر برکت خود را با اخلاص و ساده‌زیستی در مسیر ترویج معارف اسلامی، تألیف آثار متعدد، تربیت شاگردان فراوان و خدمت به مردم و انقلاب سپری کرد و کارنامه ارزشمندی برجا گذاشت.
اینجانب، درگذشت ایشان را به حوزه‌های علمیه، علمای اعلام، شاگردان، علاقه‌مندان و بیت مکرم و اخوان محترمشان، تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند برای ایشان رحمت واسعه و همجواری با اجداد طاهرینش و برای بازماندگان، صبر و سلامتی مسألت دارم.
وجود ذی‌جود او مایه‌ی اعتبار حوزه پایتخت بود
استاد علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای حوزه علمیه استان تهران در پیامی، ارتحال آیت‌الله سید مهدی موسوی بجنوردی را تسلیت گفت. متن پیام موسس و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بدین شرح است:
انا لله و انا الیه راجعون. خبر رحلت فقیه بزرگوار و مدرس برجسته‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی عریق تهران، آیت‌الله سیدمهدی موسوی بجنوردی (قدّس الله نفسه الزکیه) مایه‌ی تاسف و تاثر شد.
وجود ذی‌جود او که فرزند فقیه اصولی معاصر، صاحب موسوعه گرانسنگ القواعد الفقهیه، آیت‌الله العظمی سیدحسن موسوی بجنوردی (طاب ثراه) بود، مایه‌ی اعتبار حوزه پایتخت بود و شاگردان فراوان تربیت یافته در محضر معرفتی‌ش، ذخیره ماندگار آن راحل رستگار برای «یوم لاینفع مال و لابنون» بشمار است.
مقارنت عروج روح ملکوتی این عالم ربانی با ایام سوگواری حضرت مولی الموحدین، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) قرینه‌ی ورود او بر مائده و مأدبه‌ی مولاست، ان شاء الله الرحمن.
اینجانب از سوی خود و ارکان حوزه‌ی عریق و عظیم تهران، این فاجعه‌ی مولمه را به رهبر معظم انقلاب اسلامی سایر مراجع عظام (دام ظلهم)، حوزه‌های علمیه و خیل مریدان و تلامذه‌ی آن مرحوم و خاندان محترم موسوی بجنوردی تسلیت عرض کرده، از بارگاه بلند باری برای بازماندگان سوگوار، خاصه اخوان مکرمش، صبر جمیل و اجر جزیل و برای او مغفرت و علو مرتبت مسالت می‌کنم. حشره الله مع اجداده الطاهرین و اسکنه فسیح جنانه.
آیت‌الله بجنوردی از برجستگان قله فقاهت و اجتهاد در نجف و تهران بود
استاد محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پیامی ارتحال آیت‌الله موسوی بجنوردی را تسلیت گفت. متن متن پیام این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ انا لله و انا إلیه راجعون. ارتحال فقیه بزرگ و اصولی محقق حضرت آیت‌الله آقای حاج سیدمحمد مهدی بجنوردی اعلی الله مقامه الشریف موجب تأسف و تأثر گردید. این شخصیت علمی دوران عمرشریف خود را به تحصیل و تدریس و تحقیق در مباحثات فقهی و اصولی گذراند و یکی از برجستگان قله فقاهت و اجتهاد در نجف و تهران بود.
تالیفات ارزشمند و محققانه ایشان مورد توجه اهل فکر و نظر است. در این دوران علمی، بزرگانی از محضر ایشان استفاده نمودند که خود هرکدام از شخصیت‌های شاخص و ممتاز مباحث فقهی‌اند.
این مصیبت را به ساحت مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، حوزه‌های علمیه نجف و تهران، روحانیت معظم، مراجع بزرگوار خصوصاً رهبری انقلاب و بیت گرانسنگ و شریف مرحوم آیت‌الله العظمی آقای حاج میرزا حسن بجنوردی قدس سره و آقازادگان مکرم و دامادهای محترم و بالاخص اخوان معزز خصوصا آیت‌الله آقای حاج سیدمحمد بجنوردی دامت برکاته تسلیت عرض می‌نمایم. انشاء الله دراین ماه رحمت و برکت مشمول عنایات خاص امیرالمومنین علیه السلام خواهند بود.
در سوگ فقیهی بزرگ که در کمال قناعت زیست
استاد سید مصطفی محقق داماد، عضو پیوسته و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم پیام تسلیتی برای درگذشت عالم ربانی آیت‌الله موسوی بجنوردی صادر کرد که بدین شرح است:
العلماء باقون مابقی الدهر. بدینوسیله رحلت عالم ربانی وفقیه صمدانی آیت‌الله حاج سید مهدی موسوی بجنوردی طاب ثراه را به اطلاع می‌رساند. ایشان فقیهی بزرگ و اصولی سترک و از بیوتات صالحه روحانیت شیعه بودند و در کمال قناعت و مناعت عمر عزیز خود را به تالیف، تعلیم و تربیت گذراند.
اینجانب این ضایعه مولمه را به ارباب فضیلت و تقوی و بیت شریف مرحوم آیت‌الله العظمی بجنوردی اعلی الله مقامه و سایر بیوتات وابسته، آقازادگان و اخوان کرام آیت‌الله حاج‌سید محمد بجنوردی و استاد سید کاظم بجنوردی تسلیت عرض می‌کنم. برای روح بلند آن مرحوم رضوان واسعه حق متعال و برای کلیه بازماندگان سوگوار صبر جمیل و اجر جزیل مسالت دارم.
طلاب بسیاری خوشه‌چین خرمن دانشش شدند
همچنین؛ دکتر کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی در پی ارتحال آیت‌الله موسوی بجنوردی پیامی بدین شرح صادر کرد:
إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ؛ با نهایت تألٰم و تأثّر، خبر رحلت فقیهِ حکیم، عالمِ عامل، مبارزِ مبرّز، برادر گرانقدر و ارجمندم، حضرت آیتاللهالعظمی حاج سیّدمحمّدمهدی موسوی بجنوردی را دریافت کردم.
ایشان نوادۀ آیت‌الله العظمی سیّدابوالحسن اصفهانی و فرزند ارشد آیت‌الله العظمی سیّدحسن موسوی بجنوردی بود.
تحصیلات حوزوی خود را تا عالی‌ترین مراتب در نجف اشرف به انجام رساند و اجازۀ اجتهاد دریافت کرد.
این علیمِ خبیر، از برجسته‌ترین شاگردان علمای اعلامِ آن‌زمان همچون آیات عظام سیّدحسن موسوی بجنوردی، شیخ حسین حلی، سیّدمحمود شاهرودی و سیّدمحسن حکیم بود.
ایشان پس از سال‌ها تحصیل و تدریس در آن حوزۀ معظم، پنجاه‌ودو سال پیش به تهران هجرت کرد و نیم‌قرن به تعلیم در سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول اشتغال داشت و طلاب بسیاری خوشه‌چین خرمن دانشش شدند.
اهمّ آثار ایشان تحریر الأصول، کتاب الطهاره و کتاب البیع بود که همگی از پویایی ایشان در مباحث فقهی حکایت دارد. بی‌شک فقدان این چهرۀ درخشان حوزه، برای اسلام و مسلمین، ثلمه‌ای است جبران‌ناپذیر.
اینجانب ضایعۀ عظیم این عالم ربانی و فقیه صمدانی را به محضر حضرت ولی‌الله‌الاعظم (عجلّ‌الله تعالی فرجه‌الشریف)، مقام معظم رهبری، همسر، فرزندان، پیروان و شاگردان ایشان تسلیت گفته و علو درجات‌شان در محضر باری‌تعالی را در این‌روزها و شب‌ها که متعلق به حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه‌السّلام) است، آرزومندم.
عمر خود را در راه تحکیم مبانی تشیّع و ترویج اخلاق و تعالیم اسلامی سپری نمود
آیت‌الله عباس محفوظی در پیامی، ارتحال آیت‌الله سید محمدمهدی بجنوردی را تسلیت گفت. متن این پیام بدین شرح است:
«إذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسدها شیء ارتحال عالم ربانی و پارسا، فقیه صمدانی حضرت آیت‌الله حاج سید مهدی موسوی بجنوردی (طاب ثراه) موجب تاثّر و تاسّف گردید.
آن عالم بزرگوار از بیوتات صالحه علم و ورع و تقوی و وابسته به مرجع عام شیعیان جهان آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی(ره) بود که عمر پر برکت خویش را در راه تحکیم مبانی تشیّع و ترویج اخلاق و تعالیم اسلامی سپری نمود.
این ضایعه مولمه را به بیت شریف و عریق حضرت آیت‌الله العظمی موسوی بجنوردی(ره) که همواره به فقه تشیّع و فرهنگ اسلامی خدمات شایسته‌ای داشته‌اند و همچنین به آقازادگان و اخوان گرامی خصوصاً آیت‌الله حاج سید محمد موسوی بجنوردی تسلیت عرض نموده و برای روح بلند آن مرحوم علو درجات و حشر با آقا و مولایمان حضرت علی علیه‌السلام و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت می‌نمایم. و لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم
تکیه گاهی مهم و تاثیرگذار برای مشتاقان تعالیم اهل‌بیت(ع) به شمار می‌رفت
استاد سید مصباح عاملی مدیر حوزه علمیه خراسان در پیامی، ارتحال آیت‌الله سید محمدمهدی بجنوردی را تسلیت گفت که متن آن بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم. إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَهٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ. درگذشت فقیه عالیقدر و عالم متقی حضرت آیت‌الله سید محمدمهدی موسوی بجنوردی که از علما و مفاخر جهان تشیع در ایران بوده و عمری را با سلامت نفس و تقوا و طهارات سپری کرد و در تبلیغ و ترویج معارف اسلامی تلاش وافر داشت و آثار ارزشمندی را برای محافل علمی شیعه بجا گذاشت، موجب تأسف و اندوه فراوان شد.
این عالم وارسته در تهران تکیه گاهی مهم و تاثیرگذار برای مشتاقان تعالیم اهل بیت طهارت و عصمت به شمار می‌رفت و مورد مراجعه و استفاده کثیری از نخبگان دانشگاهی و حوزی تهران بود. انشاء الله که با اجداد طاهرینش محشور گردد.
اینجانب ضایعه ارتحال این عالم بزرگ را به محضر حضرت ولی عصر (عج)، رهبر معظم انقلاب، مراجع عالیقدر، خاندان مکرّم آن فقید سعید و بیت شریف مرحوم آیت‌الله حاج میرزا حسن بجنوردی اعلی الله مقامه و به شاگردان و ارادتمندان این فقیه اهل بیت علیهم السلام تسلیت و تعزیت عرض می‌نمایم و از درگاه احدیت علوّ درجات برای این عالم جلیل القدر و برای بازماندگان ایشان صبرجمیل و اجر جزیل مسئلت دارم.
مراسم تشییع تهران و تدفین در مشهد
پیکر آیت‌الله سید محمد مهدی بجنوردی روز شنبه همزمان با شهادت امیرمؤمنان علی علیه‌السلام ساعت ۱۰ صبح در تهران از مسجد الجلیل واقع در خیابان شهید نامجو تشییع و سپس در روز یکشنبه، ساعت ۱۰ صبح در حرم مطهری رضوی تشییع و در جوار مرقد مطهر حضرت ثامن‌الحجح علی بن موسی الرضا علیه‌السلام به خاک سپرده خواهد شد.
