شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: یک قرارداد باید بتواند چهار عنصر انتظارات، اتفاقات، اختلاف‌ها و راه حل‌ها را در خود ببیند؛ بنابراین کسی که در مقام عقد قرارداد وارد عقد می‌شود باید به تمام جوانب این چهار عنصر احاطه داشته باشد تا عقدی بر خلاف مقصود و هدف خود منعقد نکند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، دکتر محمود حکمت‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مدرسه تابستانه مسائل فقهی معاصر که از سوی مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی قم برگزار شد، گفت: موضوعات مطرح در قراردادها را به دو شاخه کلی تقسیم می‌شوند که در حوزه اول فقها و حقوقدان‌ها تلاش‌های بسیاری کرده‌اند؛ الف: قراردادها چگونه مشروع می‌شوند ب: قراردادها چگونه تنظیم می‌شوند. در این شاخه زمینه قراردادها سه مواد قانون مدنی یعنی ماده ۱۰ – ۱۴۰ و ۱۸۳ دارای اهمیت هستند.
این استاد حوزه و دانشگاه، تنظیم قراردادها را به دو دسته معین و غیر معین تقسیم کرد و توضیح داد: قراردادهای معین برای کاهش هزینه قراردادها و به تعبیر دیگر برای مصلحت تسهیل است. در قراردادهای معین شروط خاصی تعیین نشده و شروط به عنوان مکمل قرارداد محسوب می‌شود؛ اما قراردادهای غیر معین، (منظور از غیر معین یعنی غیر معین در قانون)، ایجاد و تفسیر و اجرای آن به دست طرفین عقد است.
وی این دست قراردادها را به سه دسته تقسیم کرد: الف: قراردادهایی که در قانون غر معین است اما در عرف معین است. ب: قراردادهایی که به عنوان پیشنهاد برای تنظیم روابط ارائه می‌شوند اما عرفیت ندارد به به این قراردادها، قرارداد «تیپ» گفته می‌شود. ج: قراردادهایی که خود طرفین می‌سازند و هیچ یک از موارد فوق هم بر ان صدق نمیکند.
حکمت‌نیا در بخشی دیگر از سخنان خود اظهار داشت: یک قرارداد باید بتواند چهار عنصر انتظارات، اتفاقات، اختلاف‌ها و راه حل‌ها را در خود ببیند؛ بنابراین کسی که در مقام عقد قرارداد وارد عقد می‌شود باید به تمام جوانب این چهار عنصر احاطه داشته باشد تا عقدی بر خلاف مقصود و هدف خود منعقد نکند. در این مرحله ممارست و تبحر کارشناسی که قرارداد را منعقد می‌کند، روشن می‌شود که چگونه می‌تواند قرارداد را منعقد و مهندسی کند تا هر چهار عنصر مذکور به درستی تامین شود.
از نکات دیگری که عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در خلال صحبت‌های خود به ان اشاره کرد مساله «خلق مال» بود؛ او بیان داشت: در قراردادهای کلی در ذمه خلق مال اتفاق میافتد؛ مثلا در مورد مهریه شخص فقیری ممکن است هزار سکه طلا را به ذمه بگیرد و به این نحو مال سنگینی را در ذمه خود ایجاد کند. همین مساله در تعهدات نیز وجود دارد زیرا در تعهدات نیز خلق مال صورت می‌گیرد.
گفتنی است، پایان بخش این نشست، با پرسش‌های حاظران و پاسخ‌های استاد حکمت‌نیا همراه بود.
