نقد و بررسی امکان خلق پول در نظام مالی اسلامی

پژوهشکده پولی و بانکی گزارش تفصیلی جلسه بیستم سلسله جلسات نقد و بررسی پژوهش‌های بانکداری و مالی اسلامی تحت عنوان «بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی» را به قلم زینب بیابانی منتشر کرده است.

به گزارش شبکه اجتهاد، در این نشست مقاله مشترک حسین صمصامی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و فرشته کیانپور، نویسندگان این مقاله با عنوان «بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی» و همچنین پویا جبل‌عاملی، کارشناس بانک مرکزی و حسین عیوضلو، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) به طرح دیدگاه‌های خود پیرامون این موضوع پرداختند.

در بخشی از این گزارش آمده است: یکی از مسائل بسیار مهم و اساسی در حوزه پولی و خصوصاً نظام بانکی بحث خلق پول است. در حال حاضر سیستم بانکی یکی از عوامل اصلی خلق پول می‌باشد و بخش قابل توجهی از حجم نقدینگی توسط سیستم بانکی و با بهره‌‍گیری از مکانیزیم خلق پول ایجاد می‌شود.

همچنین می‎خوانیم: یکی از سؤالات مهم که پیرامون این بحث مطرح می‌شود این است که آیا در طراحی نظام مالی اسلامی، امکان خلق پول توسط نظام بانکی وجود دارد؟ برای پاسخ به این سؤال لازم است ابتدا مبانی نظری خلق پول در نظام بانکداری متعارف مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی در این بحث می‌توان به سه نظریه خلق اعتباری، ذخیره جزئی و واسطه‌گری مالی اشاره کرد.

در بین متفکران مسلمان در مسئله خلق پول دیدگاه‌های موافق و مخالف مختلفی مطرح شده است. به عنوان مثال شهید صدر در پاسخ به اینکه آیا بانک‌های اسلامی می‌توانند خلق اعتبار کنند؟ پاسخ مثبت می‌دهد، در واقع خلق پول نتیجه طبیعی الگوی پیشنهادی اوست، اما شهید صدر خلق پول نظام سرمایه‌داری را مجاز نمی‌داند. لذا از این جهت دیدگاه او جای تامل دارد. در این بحث می‌توان از رویکرد «کل گرایانه غایت محور» برای بررسی و ارزیابی نهایی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی و تحلیل استدلال‌ها‌ی متفکران غربی و متفکران اسلامی در مخالفت با سازوکار کنونی خلق پول نظام بانکی استفاده کرد.

 تفاوت بسیار گسترده‌ای بین بانکداری بدون ربا با بانکداری اسلامی وجود دارد و نباید این دو مفهوم را معادل هم دانست. الزامات نقد منصفانه ایجاب می‌کند که در موضوع مورد بحث هم نظرات موافقین و هم نظرات مخالفین آورده شود و پیامدهای مثبت و منفی توامان ذکر گردد. کینز جمله معروفی دارد که می‌گوید: اعتبار چون جاده‌ای است که قطار اقتصاد بر روی آن حرکت می‌کند. لذا این نکته باید در نظر گرفته شود که اگر بحث خلق اعتبار یا پول درون‌زا رخ ندهد نمی‌توان برای طرح‌های بلندمدت برنامه‌ریزی مشخصی داشت.

علاقمندان می‌توانند جهت دریافت گزارش این نشست به این نشانی مراجعه کنند.