شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
کتاب «الابانه» تالیف ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی، اثری مهم در فقه زیدیه از قرن پنجم هجری، برای اولین بار به صورت تحقیق شده بر اساس چهار نسخه منتشر به قلم سیدعلی موسوی‌نژاد و محمدعلی صالحی منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، پس از شکل گیری مذهب زیدیه در قرن دوم هجری، شخصیت‌هایی همچون زید بن علی (م۱۲۲ق) و نواده او احمد ین عیسی بن زید (م۲۴۷ق) با انبوهی از روایات فقهی، زمینه را برای تدوین کتاب‌های فتوایی زیدیه فراهم کردند. در سده سوم هجری بر اساس فتاوا و آراء امام زیدیه قاسم بن ابراهیم رسّی (م۲۴۶ق) چندین کتاب فقهی تدوین شد.
فقه نوپای قاسم رسّی که به فقه قاسمیه شهرت یافت، توسط نواده وی، یحیی بن حسین بن قاسم، ملقب به الهادی الی الحقّ (م۲۹۸ق) تکمیل و ماندگار گشت. این مکتب فقهی علاوه بر یمن که در آنجا الهادی دولت مستقل زیدیه را بنیان گذاشت، در میان زیدیان دیگر سرزمین‌ها همچون حجاز و عراق و ایران نیز رواج یافت.
هم‌زمان با الهادی الی الحقّ، در شمال ایران حسن بن علی مشهور به الناصر للحقّ (م۳۰۴ق) که در علم و فضایل سرآمد اقران خود بود، با نگارش حدود سیصد کتاب، بنیان‌گذار شاخه جدیدی از فقه شیعیان زیدی شد. آثار فقهی ناصر و مکتب ناصریه، به ویژه در شمال ایران مورد توجه و ترویج زیدیان قرار گرفت و پیروان بسیاری یافت.
در قرن پنجم هجری ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی از فقیهان برجسته ناصریه، با عنایت به مبانی فقهی ناصر و با مراجعه به آثار متعدد در دسترس وی، همچون: الأمالی الاحتساب، العبّاسیّ، الألفاظ، الإیوازیّات، الیمانیّات، البائدشتیّات، الکلاریّات، الجعفریّات، الصلاه الکبیر، الصلاه الصغیر و…، آراء فقهی ناصر را استخراج و مدون ساخت و آن را به صورت یک کتاب مستقل و جامع با نام الإبانه ارایه کرد.
کتاب کم نظیر الإبانه هوسمی از همان زمان حیات مؤلف با نگارش آثار وابسته‌ای چون: شروح متعدد، از جمله شرح خود مؤلف، و حواشی و زوائد و تعلیقات دیگر فقیهان زیدیه مورد توجه ویژه زیدیان قرار گرفت و علاوه بر فقیهان ناصری، در نزد فقیهان قاسمیه و حتی امامان آنان در یمن مقبول و مشهور گردید. تا آنجا که تدریس، استماع، اجازه و حتی استنساخ و نگهداری آن در کتابخانه‌های یمن همچون رخدادی مهم در تواریخ و تراجم آنان ثبت گردیده است.
به گواهی نسخه‌های متعدد این کتاب و مطالب ناب تحریر شده در حواشی آنها، کتاب الإبانه با پشتوانه علمی آثار ناصر، تا آخرین سال‌های تغییر مذهب زیدیان شمال ایران در قرن دهم هجری، همچنان ماندگار و مورد توجه زیدیان بوده است.
اندیشمندان و محققان زیدیه و زیدیه پژوهان در ایران و جهان، به ارزش والای این کتاب واقف و همواره مشتاق انتشار نسخه تصحیح شده این اثر بوده‌اند.
