شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: مسئله قدس «کلیدی‌ترین موضوع جهان اسلام» است. در راستای احیای تفکر آزادی قدس، تاکنون دو نوع گرامیداشت در جهان اسلام درنظر گرفته شده است.
نخست: روز جهانی قدس: در واپسین جمعه از ماه رمضان که امام خمینی (ره) آن را روزی رسمی برای حمایت از مردم فلسطین اعلام و از مسلمانان خواستند که برای قطع دست رژیم صهیونیستی به یکدیگر بپیوندند.
دوم: هفته جهانی قدس: (۲۳ تا ۳۰ رجب المرجب): در چند سال اخیر از سوی «اتحادیّه جهانی علمای مسلمان» و به مناسبت گرامیداشت سالگرد «فتح بیت المقدس» در ۲۷رجب ۵۳۸ ق توسط «صلاح الدین ایّوبی»، هفته آخر رجب را به عنوان «هفته جهانی قدس» معرفی کرده‌اند. در این راستا به طرح نکاتی در مورد این هفته و گونه‌شناسی تفکرات جهان اسلام در مواجه با اسرائیل اشاراتی خواهیم داشت.
یکم. مسئله آزادی قدس در جهان اسلام، ارتباط تنگاتنگی با صلاح الدین ایوبی (م ۵۹۸ ق) دارد. مهمترین شاهد بر این مدعا برگزاری حمایت‌ها و کنگره‌هایی است که در جهان اسلام برگزار شده و در آن به هر شکلی که شده یا نام یا نمادی از او برده شده است. در اواخر سال ۲۰۲۰ که زمزمه‌های «تطبیع عبری – عربی» مطرح شد، اَردوغان با برگزاری همایشی بین المللی به نام صلاح الدین ایوبی، سعی کرد تا از این رهیافت تعریضی به چند کشور جهان اسلام که قصد عادی سازی روابط با اسرائیل داشتند بزند و در آنجا بود که خود را «صلاح الدین ایوبی معاصر» معرفی کرد. این عنوان در میان سایر ناجیان بیت المقدس در جهان اسلام نامی کاملا آشناست. هر چند که پیشتر اشاره شد در سال ۲۰۲۲ اردوغان هم به صف کشورهای مسلمان نشین دارای رابطه با اسرائیل پیوست و اکنون لباس ناجی قدس بر اندام اردوغان، لباسی گل و گشاد است.
دوم: گونه شناسی روابط جهان اسلام با اسرائیل مسئله‌ای کمتر توجه شده است و نقش مهمی در تحلیل موضوع قدس دارد. در حالی که نظام جمهوری اسلامی ایران، هرگز اسرائیل را به رسمیت نمی‌شمارد و محو اسرائیل را از طریق برگزاری رفراندوم پیشنهاد می‌کند، دولتهایی هستند که ضمن اهتمام به مسئله آزادی قدس شیوه‌های دیگری را اختیار کرده اند. ترکیه، نخستین کشور در جهان اسلام شناخته می‌شود که اسرائیل اشغالی را به رسمیت شناخت (۱۹۴۹میلادی). این روابط بعدها با روی کار آمدن اسلام گرایان دچار نوساناتی شد. هم اکنون ترکیه ضمن برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل، لفّاظی‌هایی را علیه رهبران اسرائیل به زبان می‌آورد. زائران ترک از مدت‌ها قبل نیز به سهولت به بیت المقدس سفر می‌کنند؛ با این حال رؤیاپردازی آزادسازی قدس، در میان سردمداران ترکیه پررنگ است. نهایتا اردوغان حلقه «تطبیع عبری – عربی» را به «تطبیع عبری- عربی – ترکی» تبدیل کرد.
سوم: مصر و انور سادات در سال ۱۹۷۸ اولین رئیس وقت یک کشور عربی- از طرفین جنگ اعراب و اسرائیل- بود که به صلح با اسرائیل پیوست و اقدام به رسمیت شناختن این کشور کرد. البته اعضای «جهاداسلامی مصر» هم خشم خود را به سبب این اقدام خود نشان دادند و دو سال بعد سادات را در یک رژه نظامی ترور کردند. الازهر هم که نوعا تابع سیاست‌های دولت مصر است، با اتخاذ این خط مشی وبا عنوان مصلحت، مشروعیت روابط با اسرائیل را به دست شیخ الازهر امضا کرد. البته موضع «اخوان المسلمین» با اسرائیل کاملا مشخص است و نیازی به توضیح ندارد. مثلا هنگامی که «بن باز» حاکم اسلامی را مجاز به برقراری روابط با اسرائیل می‌دانست، قرضاوی نهیب می‌زد که اسرائیل زبانی جز سلاح و زور نمی‌شناسد.
چهارم: منحصربفردترین نگاه به اسرائیل را دراندونزی می‌توان پیدا کرد. شاید علت برقراری روابط دیپلماتیک بزرگترین کشور جهان اسلام با اسرائیل را بتوان در همراهی علما اندونزی، در تفسیر «اسلام رحمانی» دانست. نضج جریانات تکفیری در جهان اسلام و به ویژه جهاد در فلسطین ولبنان، عاملی شده که «نهضت العلما اندونزی» در عقلانی و مفیدبودن آنها تشکیک و راهی متفاوت را در مواجه با اسرائیل بپیماید تا از این رهیافت به ترویج اسلام رحمانی نیز در جهان امروز بپردازد.
پنجم: جالب است که هنوز فروغ بیت المقدس در سرزمین کویت سخت مشتعل است. اوائل سال ۲۰۲۱ میلادی بود که رسانه‌ها عکس‌هایی از کویت مخابره کردند که فاصله میان منازل مسکونی و مناطق مختلف کویت تا بیت المقدس را به کیلومتر دقیق نشان می‌داد. کویتی‌ها رابطه رسمی با اسرائیل ندارند و اسرائیل را اختاپوس هزار دست وپایی می‌خوانند که مشکلات عمده جهان اسلام با آنها پیوند خورده است. ولی آنچه را نباید فراموش کرد این است که کویتی‌ها با وجود تعلق قلبی با قدس، حاضر به صرف هزینه سیاسی سنگین نیستند و هیچ گاه دولت کویت موضع جدی را اتخاذ نکرد.
ششم: موضع مسلمانان شبه قاره هند نیز جالب توجه است. از طرفی که جماعه التبلیغی‌ها بخاطر عدم دخالت در سیاست، آزادانه به اسرائیل سفر می‌کنند؛ از آن سو رویکرد دیوبند نسبت به اسرائیل کاملا منفی وخصمانه است. درگیری با دولت هند و معضل کشمیر و …جهاد را به سمت آنجا کشانده است. مسلمانان پاکستان نیز هرگز روی خوشی به اسرائیل نشان نداده اند.
هفتم: تطبیع عِبری- عربی آخرین حلقه‌ای است که نوع دیگر از روابط با اسرائیل را در جهان اسلام نشان می‌دهد. کشورهای امارات، بحرین و مراکش در سالهای اخیر مسیر دیگری را پیمودند و عادی سازی روابط خود با اسرائیل را رسما اعلام کرده اند. خیانت برقراری رابطه با اسرائیل تا حدی بود که عمده مجامع اسلامی جهان اسلام حتی در آمریکا و کانادا آن را محکوم و روی خوشی بدان نشان ندادند. آنچه در این میان کمتر بیان شده فتواهای سهل گیرانه مُفتیان امارات و وابستگی نهادهای دینی این کشورها به حکومتهاست که رابطه با اسرائیل را سهل و کم هزینه کرده است. آنچه اشاره شد تنها گوشه‌ای از مناسبات میان جهان اسلام با اسرائیل بود و سعی شد تا حد ضرورت به حداقل‌ها اکتفا شود. مواضع سایر کشورها همچون سوریه، اردن، لیبی، عربستان، عمان، الجزایر، یمن و…در ذیل سرفصل‌ها فوق تعریف می‌شوند. الجزایر یک نمونه استثنایی و مثال زدنی از تنیدگی با آرمانهای مسلمانان فلسطینی است.
النهایه: در این فضای متشتت و مواضع ناهمگون در جهان اسلام در مواجهه با اسرائیل، اتحادیه جهانی علمای مسلمان که با اهتمام شیخ یوسف قرضاوی، آیت‌الله واعظ زاده خراسانی و احمد بن حمد خلیلی مفتی اعظم سلطنت اباضی تشکیل شده است، بالاخره پس از چندین سال تلاش مستمر توانست هفته آخر رجب را به عنوان احیای «هفته جهانی قدس» اعلام و ثبت کند. بنابراین بجاست سازمان‌ها، رسانه‌ها و نخبگان شیعه و ایرانی همگام با فعالان جهان اسلام، ضمن همراهی با این اعلان عمومی، نقش گسترده‌ای در احیا امر آزادی قدس ایفا کنند و بهانه‌های رفتارهای تاریخی و وحدت شکن «صلاح الدین ایوبی» با شیعه را، مستمسکی برای احتراز از توجه به هفته جهانی قدس قرار ندهند تا با نقش آفرینی فعّال در این زمینه، فاصله‌ها با تحولات فرهنگی و رخدادهای جهان اسلام کمتر شود.
سلام. مطلب خیلی جالبی بود. مسلمانان اندونزی واقعا اینطوری فکر می کنن؟ دولت اندونزی چی؟