شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
ویروس کووید۱۹ و بیماری کرونا همچنان که تمامی جهان را به خود مشغول داشته است، مراکز دینی و فقهی جهان اسلام را در برابر پرسش‌‌های متنوعی قرار داده و به تکاپو واداشته است.
به گزارش شبکه اجتهاد، در مصر، الأزهر بزرگترین مرجع فقهی در این کشور که آراء آن مورد توجه بخش زیادی از مسلمانان دیگر کشورها نیز هست تلاش نمود با پاسخگویی به انواع سؤالات مرتبط با کرونا حضور فعالی را در این عرصه به نمایش گذارد.
در همین حال وزارت اوقاف و دارالإفتاء رسمی مصر که زیر نظر ریاست جمهوری فعالیت می‌کنند نیز در این زمینه اقدام به پاسخگویی و تعیین تکالیف شرعی شهروندان مصری کردند.
اما برجسته ترین مسئله شرعی در ارتباط با کرونا از آغاز شیوع این بیماری در مصر و دیگر کشورهای اسلامی چگونگی روزه داری همزمان با ضرورت رعایت دستورالعمل‌‌های بهداشتی است.
در مصر که حتی مطالبه‌ای برای لغو روزه داری در ماه رمضان به راه افتاده بود، الأزهر و دارالإفتاء رسمی این کشور به صراحت در مقابل درخواست‌‌ها برای لغو روزه داری و فرایض قطعی ماه رمضان ایستاد و لغو روزه رمضان را محدود و مشروط به حالات اشخاص و آحاد مردم بصورت جداگانه و با دستور پزشک معالج جایز دانست.
در عین حال دارالإفتاء رسمی جمهوری عربی مصر پیش از این بر عدم وجوب روزه گرفتن پزشکان معالج بیماران کرونا در صورت ضرر و بروز خطر برای آنها تأکید کرده بود. دار الافتای مصر ضمن تأکید بر ضرورت توجه به دستورات پزشکی، پاسخ‌‌های زیر را درباره احکام روزه رمضان در شرایط کرونا منتشر نمود: نخست فردی که سالم است و به ویروس مبتلا نیست و شرایط روزه‌داری را تمام و کمال دارد، روزه بر او واجب است اما روزه‌داری برای افراد مبتلا به ویروس کرونا بستگی به توصیه پزشکان دارد. اگر پزشکان توصیه کنند که گرفتن روزه برای فرد مبتلا ضرر دارد، گوش دادن به توصیه کادر پزشکی بر او واجب است. همچنین پزشکان و پرستارانی که در معرض ویروس کرونا قرار دارند، اگر روزه برای آنها ضرر دارد، جایز است که روزه نگیرند.
در ترکیه دیگر کشور بزرگ و داعیه دار اسلامی نیز ریاست امور دینی این کشور یا همان وزارت دیانت در بیانیه‌ای مخالفت خود را نسبت به فراخوانی‌‌ها برای روزه نگرفتن در ماه مبارک رمضان اعلام و تاکید کرد: روزه داری سیستم بدنی افراد سالم را در برابر ویروس کرونا ضعیف نمی‌کند، به همین دلیل جایز نیست که روزه گرفتن را در ماه رمضان به این دلیل به حالت تعلیق درآورند.
این هیئت تاکید کرد: روزه داری مهمترین اصول دین اسلام است و زمان آن با وحی الهی تعیین شده است. روزه بر همه مومنانی که از سلامتی برخوردارند و عذر شرعی ندارند، واجب است.
در این بیانیه آمده است: کارشناسان در این زمینه تاکید دارند که روزه گرفتن افراد سالم علتی برای افزایش خطر شیوع کرونا نیست، زیرا روزه سیستم بدنی را تضعیف نمی‌کند، بلکه در تقویت آن نقش دارد.
ریاست امور دینی ترکیه اعلام کرد: بیماران یا کسانی که از مشکلات سلامتی و بهداشتی رنج می‌برند، می‌توانند در ماه مبارک رمضان روزه نگیرند. سپس روزه‌‌های گرفته نشده را می‌توانند پس از بهبودی و براساس توصیه پزشکان، بگیرند.
اما در عراق که دیدگاه‌‌ها و فتاوای مرجعیت عالی نجف حتی مورد توجه محافل اهل سنت و نیز اقلیم خودمختار کردستان قرار می‌گیرد، آیت‌الله سیستانی در پاسخ به استفتایی وضعیت روزه داری در این کشور را برای همگان و دیگر مقلدان خویش روشن نمود.
متن استفتا و پاسخ کامل حضرت آیت‌الله سیستانی به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی سیستانی (دام ظله)
سلام علیکم
ماه مبارک رمضان در حالی نزدیک می‌شود که ویروس کرونا همچنان در مناطق مختلف جهان در حال انتشار است. برخی از پزشکان برای کاهش احتمال ابتلا به این ویروس خطرناک، نوشیدن آب را در فاصله‌های نزدیک توصیه می‌کنند؛ زیرا کمبود آب موجب کاهش سیستم ایمنی و دفاعی بدن می‌شود، و در صورت رسیدن ویروس به گلوی خشک، شرایط مساعدی برای انتقال آن به دستگاه تنفسی فراهم می‌شود، در حالی که نوشیدن مکرر مایعات به انتقال ویروس به معده و از بین بردن آن کمک می‌کند.
آیا مطالب ذکرشده موجب می‌شود که امسال روزه ماه رمضان از مسلمانان ساقط شود؟
پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم
وجوب روزه ماه مبارک رمضان یک تکلیف فردی است، و هر کس شرایط وجوب روزه را دارا باشد با صرف نظر از وجوب یا عدم وجوب آن بر دیگران، موظف است روزه بگیرد.
بنابراین اگر مسلمانی وارد ماه رمضان آینده شود و ترس آن را داشته باشد که در صورت روزه گرفتن به بیماری کرونا مبتلا خواهد شد هرچند تمام اقدامات پیشگیرانه و احتیاطی را مراعات کند، نسبت به هر روز که چنین ترسی وجود داشته باشد وجوب روزه از او ساقط می‌گردد و بعدا باید قضا کند، ولی اگر بتواند با مراعات اقدامات احتیاطی احتمال ابتلا به بیماری را کاهش دهد تا آنجا که ازنظر عقلا دیگر چنین احتمالی مورد اعتنا نباشد، و لو به اینکه در خانه بماند و از اختلاط با دیگران در فاصله نزدیک پرهیز کند و از ماسک و دستکش استفاده کند و دست‌هایش را مکرراً ضدعفونی کند، و انجام این کارها او را در مشقت شدید و فوق‌العاده قرار ندهد، در این صورت وجوب روزه از او ساقط نمی‌گردد.
و اما اینکه گفته شد برخی از پزشکان جهت جلوگیری از کاهش آب بدن و خشکی گلو، نوشیدن مکرر آب در فاصله زمانی نزدیک به هم را توصیه می‌کنند، چراکه عارض شدن این دو امر احتمال ابتلا به ویروس کرونا را افزایش می‌دهد؛ این مطلب ـ بر فرض صحت ـ مانع از وجوب روزه نمی‌شود، مگر برای کسی که پس از رسیدن این مطلب به او بر خود بترسد که اگر روزه بگیرد به این بیماری مبتلا خواهد شد و راهی برای کاهش احتمال ابتلا وجود نداشته باشد به طوری که [عنوان] ترس از بیماری بر او صدق نکند ـ هرچند با ماندن در خانه و به کارگیری سایر اقدامات احتیاطی یادشده ـ و اما افراد دیگر باید روزه بگیرند. و چه بسا ممکن است شخص روزه‌دار پیش از سحر با مصرف سبزیجات و میوه‌های سرشار از آب ـ مانند خیار و هندوانه ـ کاهش آب بدنِ ناشی از روزه‌داری را جبران کند؛ همچنان که می‌تواند با جویدن آدامسِ بدون شکر از خشک شدن گلو جلوگیری کند ـ البته به شرط اینکه ذرات آدامس پس از جدا شدن وارد حلق نشود ـ چراکه جویدن آدامس باعث افزایش ترشح بزاق دهان می‌شود و بلعیدن بزاق دهان در حال روزه بلامانع است.
بنابراین افرادی که می‌توانند کار خود را در ماه رمضان رها کنند و در منزل باقی بمانند و از ابتلا به ویروس در امان باشند، وجوب روزه از آنان ساقط نمی‌شود؛ ولی افرادی که ـ بنا به هر دلیلی ـ نمی‌توانند کار خود را رها کنند اگر به واسطه نخوردن آب در فاصله‌های زمانی نزدیک در روز، ترس از ابتلا به کرونا داشته باشند و راه دیگری برای در امان بودن از آن نداشته باشند، روزه بر آنان واجب نیست، ولی با این وجود مجاز به روزه خواری درملأ عام هم نیستند. بدون شک روزه ماه رمضان یکی از مهم ترین فریضه‌های شرعی است و ترک آن بدون داشتن عذر واقعی جایز نیست، و هر شخص نسبت به وضعیت خود آگاه تر است که آیا عذر واقعی برای ترک روزه دارد یا خیر؟
خلاصه کلام اینکه وجوب روزه در ماه رمضان از کسی ساقط می‌شود که عذر شرعی داشته باشد، مانند بیمار و کسی که به خاطر نصیحت پزشک ـ مثلاً ـ بر خود بترسد که روزه گرفتن موجب ابتلایش به بیماری شود و اقدامات پیشگیرانه و احتیاطی که او را از ابتلا به بیماری ایمن سازند برایش میسّر نباشد، و در غیر این صورت باید این اقدامات را انجام دهد و مجاز به ترک روزه نیست. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.۱۷/ شعبان/ ۱۴۴۱ هـ. دفتر مرجع عالیقدر آقای سیستانی (مُدّ ظلّه)/نجف اشرف
همزمان مسئله اقامه نمازهای ویژه ماه رمضان که رونق بخش بسیاری از مساجد در جهان اسلام در شب‌‌های ماه مبارک رمضان است از دیگر مسائل مورد توجه در بسیاری از کشورهای اسلامی و مراکز دینی و فقهی بوده است.
باید خاطر نشان نمود «نماز تراویح» در میان اهل سنت در شب‌‌های ماه رمضان از اهمیت زیادی برخودار است که در غالب مساجد بزرگ اهل سنت در ایران و دیگر نقاط جهان اسلام اقامه می‌شود.
از این رو برخی از رهبران مذهبی پاکستان مخالفت خود را با ادامه ممنوعیت اجتماع در مساجد در ماه رمضان اعلام کردند.
مفتی منیب الرحمان که از او به عنوان عالی‌ترین مرجع دینی پاکستان یاد می‌شود اعلام کرده که هیچ مسجدی در ایام روزه‌داری بسته نخواهد بود.
او در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: پنج نوبت نماز یومیه، نماز جمعه و سایر مناسک دینی در مساجد برقرار خواهند بود. مومنان قول داده‌اند که فاصله لازم را رعایت کنند.
پلیس پاکستان در هفته‌های گذشته بارها کوشیده جمعیت حاضر در داخل یا مقابل مساجد را متفرق کند اما به گفته از قول فرمانده انتظامی شهر کراچی از بزرگترین و پرجمعیت ترین شهرهای پاکستان آمده است که او اذعان داشته مأموران پلیس پاکستان اغلب در این کار ناموفق بوده‌اند.
وزارت امور دینی اردن نیز برای پیشگیری از شیوع کرونا، اقامه نماز جماعت در ماه رمضان را ممنوع اعلام کرد. «محمد خلایله»، وزیر اوقاف و امور اسلامی اردن اعلام کرد اقامه نمازهای تراویح در ماه رمضان ممنوع خواهد بود.
خلایله افزود: بستن مساجد برای همه دردناک است، اما از سلامت اجتماع و کشور محافظت می‌کند. او تأکید کرد: پیش از این نماز جمعه و جماعت را در خانه می‌خواندیم، اکنون نیز باید در ماه رمضان تراویح را خانه بخوانیم، زیرا مساجد در طول ماه رمضان باز نخواهد شد.
وی از شهروندان اردنی خواست برای اقامه نماز جماعت بر امامان مساجد فشار نیاورند، زیرا هدف از این امر حفظ سلامت عمومی است./ خبرگزاری رضوی
