آداب و رسوم

اسلام به خصائص صورى و عادت‌ها و سنت‌هاى جوشیده از فرهنگهاى اختصاصى ملتها احترام مى‌گذارد و تا آنجا که مفید و سازنده است آنها را قابل تثبیت تأیید مى‌شمارد و حتى اجازه شکستن این میراثها و خصائص وحدت آفرین را نمى‌دهد. حضرت على(ع) در منشور حکومتی خطاب به مالک اشتر مى‌فرماید: «روش‌های صحیحی که پیش از این، توسط بزرگان امت اجرا شده است و الفت به ارمغان آورده است و کار مردم را راه‌انداخته است، از بین نبر.» (امام علی(ع)، نهج البلاغه: ۳۷۰) البته شارع نسبت به تعصب جاهلانه و بی فایده‌ای که باعث حفظ عادتها و تقالید ملى غلط و مخرب می‌گردد را محکوم کرده است. لذا پیامبر رحمت و مهربانی(ص) در این زمینه هشداری جدی بیان کرده است. ایشان در این زمینه فرموده: «هرکس در قلبش کوچک ترین محبتی نسبت به عصبیت جاهلی داشته باشد، خدا او را در روز قیامت با عرب‌های جاهلیت برمی انگیزد.» (کلینی، الکافی، ‌۲: ۳۰۸)

 گرچه اسلام در خط مشى کلى این تفکر را تقویت مى‌کند که همه انسانها على رغم تفاوت‌ها در خصائص ملى و اقلیمى و تاریخى، از فطرتى یگانه برخوردارند و همین فطرت همگون و یگانه است که به فرهنگ انسانى یگانگى مى‌بخشد و فرهنگ جوشیده از توحید را همان فرهنگ متحد فطرى به‌عنوان فرهنگ مشترک انسانها و ملتها مطرح مى‌نماید و راه‌هاى تعاون و مشارکت را در راه‌یابى به چنین هویت مشترک فرهنگى توصیه مى‌کند، ولى با وجود این هدف درازمدت و کلى ملت‌ها را از حفظ میراث‌هاى مفید و سازنده و وحدت آفرین فرهنگی‌شان بازنمى‌دارد. (عباس‌علی عمیدزنجانی، فقه سیاسی، ۱: ۲۴۶)

با توجه به مطالب یاد شده، برخی سنت‌هایی که زمینه‌ساز اذیت و آزار بسیاری از مردم است، مانند بخشی از کارهایی که در چهارشنبه سوری انجام می‌شود، بی‌گمان مشارکت در چنین مواردی خلاف شرع، عرف و شأن است. (محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ۱: ۱۵۵) اما بقیه سنت‌هایی که زمینه انحراف و آزار افراد را فراهم نمی‌کند، اشکال ندارد.