احکام روزه مطابق با فتاوای ده تن از مراجع معظم تقلید: انواع روزه

روزه‌های واجب
۱: روزه‌های واجب کدام است؟
جواب: روزه‌های واجب عبارت است از:
۱، روزه ماه رمضان ۲، روزه کفّاره ۳، روزه قضا ۴، روزه نذر و عهد و یمین ۵، روزه استیجاری ۶، روزه روز سوم اعتکاف ۷، روزه جایگزین قربانی در حج تمتع.[ ۱]روزه‌های حرام
۲: روزه‌های حرام کدام است؟
جواب: روزه‌های حرام (روزه‌هایی که نباید گرفت)، عبارت است از: ۱، روزه عید قربان ۲، روزه عید فطر ۳، روزه ایام تشریق برای کسی که در منا است ۴، روزه یوم‌الشک (روزی که نمی‌داند آخر شعبان است یا اول رمضان) به نیت ماه رمضان ۵، روزه سکوت ۶، روزه وصال (شب را نیز تا سحر روزه بگیرد) ۷، روزه مستحبی زن در جایی که با حق شوهر منافات داشته باشد ۸، روزه مستحبی فرزند در جایی که باعث آزار و اذیت پدر و مادر گردد ۹، روزه مریض و هر کس که روزه برای او ضرر دارد ۱۰، روزه مسافر، به‌جز مواردی که استثنا شده است.[ ۲]

روزه‌های مکروه
۳: روزه‌های مکروه کدام است؟
جواب: روزه‌های مکروه عبارت است از: ۱، روزه روز عاشورا ۲، روزه روز عرفه برای کسی که او را از خواندن دعا بازدارد ۳، روزه مستحبی میهمان بدون اجازه میزبان ۴، روزه مستحبی فرزند بدون اجازه پدر و مادر.[ ۳]

روزه مستحبی
۴: روزه‌های مستحبی کدام است؟
جواب: روزه تمام روزهای سال- غیر از روزه‌های حرام و مکروه- مستحب است؛ ولی برای برخی از روزها، بیشتر سفارش شده که عبارت است از: ۱، پنج‌شنبه اول و پنج‌شنبه آخر هر ماه ۲، چهارشنبه اول که بعد از روز دهم ماه است ۳، سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه ۴، تمام ماه رجب و شعبان یا بعضی از این دو ماه ۵، روز عید نوروز ۶، روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی‌قعده ۷، روز اول تا روز نهم ذی‌حجه ۸، عید سعید غدیر (هجدهم ذی‌حجه) ۹، روز اول و سوم محرم ۱۰، میلاد مسعود پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، (هفدهم ربیع‌الاول) ۱۱، روز مبعث حضرت رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله، (بیست و هفتم رجب).[ ۴]۵: آیا مسافر می‌تواند روزه مستحبی بگیرد؟
جواب: آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: خیر، گرفتن روزه مستحبی در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که برای برآورده شدن حاجت، می‌تواند سه روز، روزه مستحبی بگیرد و لازم است روز چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه را اختیار کند.[۵]آیات عظام بهجت، صافی و فاضل: خیر، گرفتن روزه مستحبی در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که برای برآورده شدن حاجت، می‌تواند سه روز، روزه مستحبی بگیرد و بهتر است روز چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه را اختیار کند.[۶]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: خیر، گرفتن روزه مستحبی در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که برای برآورده شدن حاجت، می‌تواند سه روز، روزه مستحبی بگیرد و احتیاط واجب آن است که روز چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه را اختیار کند.[۲۷۴]

۶: آیا کسی که روزه قضا دارد، می‌تواند روزه مستحبی بگیرد؟
جواب: همه مراجع: خیر، با داشتن روزه قضا، گرفتن روزه مستحبی جایز نیست.[۷]

۷: آیا کسی که کفّاره روزه ‌دارد، می‌تواند روزه مستحبی بگیرد؟
جواب: آیات عظام امام، تبریزی، خامنه‌ای و نوری: خیر، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبی جایز نیست.[۸]

آیات عظام بهجت و سیستانی: آری، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبی اشکال ندارد.[۹]

آیات عظام صافی، فاضل، مکارم و وحید: بنا بر احتیاط واجب، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبی جایز نیست.[۱۰]

خوردن روزه مستحبی

۸: آیا جایز است، روزه مستحبی را باطل کنیم؟
جواب: همه مراجع: آری، اشکال ندارد؛ ولی اگر بعدازظهر باشد، مکروه است.[۱۱]

۹: روزه مستحبی گرفته‌ام؛ دوستم خوراکی به من تعارف می‌کند، وظیفه‌ام چیست؟
جواب: همه مراجع: مستحب است، روزه خود را افطار کنید.[۱۲]

اجازه شوهر در روزه
۱۰: آیا برای گرفتن روزه‌های مستحبی، اجازه شوهر لازم است؟
جواب: همه مراجع (به‌جز بهجت، صافی و مکارم): اگر با حق زناشویی شوهر منافات داشته باشد، بنا بر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد. اگر شوهر او را از روزه گرفتن باز دارد، باید اطاعت کند؛ هرچند با حق زناشویی او منافات نداشته باشد.[۱۳]

آیات عظام بهجت و مکارم: بنا بر احتیاط واجب، باید از شوهر اجازه بگیرد؛ هرچند با حق زناشویی شوهر منافات نداشته باشد.[۱۴]

آیت‌الله صافی: اگر با حق شوهر منافات داشته باشد، باید از شوهر اجازه بگیرد و اگر منافات نداشته باشد، بنا بر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد. اگر شوهر او را از روزه گرفتن باز دارد، باید اطاعت کند؛ هرچند با حق زناشویی او هم منافات نداشته باشد.[۱۵]
روزه نذری
۱۱: کسی که قضای روزه ماه رمضان بدهکار است، آیا می‌تواند روزه نذر کند؟
جواب: آیات عظام امام، سیستانی، خامنه‌ای و مکارم: خیر، نمی‌تواند روزه نذر کند.[۱۶]

آیات عظام تبریزی، بهجت، صافی، فاضل، نوری و وحید: آری، می‌تواند روزه نذر کند.[۱۷]

آیت‌الله فاضل: اگر روز معینی را نذر کند- که گرفتن قضای روزه‌های ماه رمضان، قبل از آن ممکن باشد- اشکال ندارد.[۱۸]

۱۲: اگر زن بدون اجازه شوهر نذر کند روزه بگیرد؛ آیا روزه‌اش صحیح است؟
جواب: آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: خیر، روزه‌اش باطل است.[۱۹]

آیت‌الله بهجت: بنا بر احتیاط واجب، بدون اجازه شوهر [از نظر وضعی] منعقد می‌شود.[۲۰]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل، صافی، مکارم و وحید: اگر با حق زناشویی شوهر منافات داشته باشد، بدون اجازه او باطل است.[۲۱]
روزه مستحبی و جنابت
۱۳: آیا انسان جنب، می‌تواند بعد از اذان صبح غسل کند و روزه مستحبی بگیرد؟
جواب: همه مراجع: روزه مستحبی اشکال ندارد و روزه صحیح است.[۲۲]

عفوشدگان روزه
۱۴: بر چه کسانی روزه واجب نیست؟
جواب: همه مراجع: بر چند دسته روزه واجب نیست: ۱، پیرمرد و پیرزنی که گرفتن روزه برای آنان مشقّت دارد ۲، زن بارداری که گرفتن روزه برای حمل یا خودش ضرر دارد ۳، زن شیردهی که گرفتن روزه، برای بچه یا خودش ضرر دارد ۴، بیماری که گرفتن روزه برای او ضرر دارد ۵، کسی که بیماری دارد که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند ۶، کسی که به سن بلوغ نرسیده است ۷، زنی که خون حیض و نفاس می‌بیند ۸، کسی که به مسافرت می‌رود و در جایی قصد اقامت ده روز نمی‌کند ۹، کسی که به جهت ضعف بنیه، گرفتن روزه برای او مشقّت فراوان دارد و غیرقابل‌تحمل است ۱۰، کسی که بی‌هوش است و یا در کما به سر می‌برد ۱۱، دیوانگان.[۲۳]
روزه دختربچه‌ها
۱۵: دختری که به حد بلوغ رسیده، ولی به واسطه ضعف بنیه، نمی‌تواند روزه بگیرد و قضای آن را تا دو سه سال به جا آورد، تکلیف او چیست؟
جواب: همه مراجع (به‌جز مکارم و تبریزی): اگر گرفتن روزه برای او ضرر دارد، یا تحمل آن برایش زحمت و مشقّت زیاد دارد، روزه بر او واجب نیست؛ ولی ترک آن به‌صرف برخی عذرها، جایز نیست و هر زمان توانست باید قضای آن را به ‌جا آورد.[۲۴]

آیت‌الله تبریزی: اگر گرفتن روزه برای او ضرر دارد، یا تحمل آن برایش زحمت و مشقت زیاد دارد، روزه واجب نیست و اگر تا ماه رمضان سال بعد، ضعف او برطرف شد، باید قضای آن را به جا آورد و اگر نتوانست، باید برای هر روز یک مد طعام (تقریباً ده سیر)، به فقیر بدهد و قضای روزه لازم نیست؛ ولی اگر فدیه ممکن نبود، باید هر زمان که توانست روزه‌ها را قضا کند.[۲۶]

آیت‌الله مکارم: در فرض یادشده، روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام بدهد و قضای این روزه‌ها هم بر او واجب نیست.[۲۷]

——————————————–
[۱]. العروه الوثقی، ج ۲، اقسام الصوم
[۲]. همان، ج ۲، اقسام الصوم؛ توضیح المسائل، م ۱۷۳۹- ۱۷۴۵
[۳]. العروه الوثقی، ج ۲، اقسام الصوم؛ توضیح المسائل، م ۱۷۳۹- ۱۷۴۵
[۴]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۷۴۸
[۵]. امام، نوری، تعلیقات علی العروه، ج ۲، شرایط صحه الصوم، الخامس؛ دفتر: خامنه‌ای
[۶]. فاضل، تعلیقات علی العروه، ج ۲، شرایط صحه الصوم، الخامس؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۱۴۱؛ صافی، توضیح المسائل مراجع، م ۱۷۱۸
[۷]. تبریزی، سیستانی، وحید، منهاج الصالحین، الصوم، م ۱۰۲۶؛ مکارم، تعلیقات علی العروه، شرایط صحه الصوم، الخامس
[۸]. امام، نوری، مکارم، تعلیقات علی‌العروه، ج ۲، شرایط صحه الصوم، م ۳؛ تبریزی، سیستانی، وحید، منهاج الصالحین، ۱۰۳۵؛ صافی، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۳۵۵؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۱۴۹ و دفتر: خامنه‌ای
[۹]. امام و نوری، تعلیقات علی العروه، ج ۲، شرایط صحه الصوم، م ۳؛ تبریزی، منهاج الصالحین، ۱۰۳۵؛ دفتر: خامنه‌ای
[۱۰]. بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۱۴۹؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۰۳۵
[۱۱]. مکارم و فاضل، تعلیقات علی العروه، ج ۲ شرایط صحه الصوم، م ۳؛ وحید، منهاج الصالحین، ۱۰۳۵؛ صافی، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۳۵۵
[۱۲]. العروه الوثقی، ج ۲، اقسام الصوم، م ۱
[۱۳]. العروه الوثقی، ج ۲، اقسام الصوم، م ۲
[۱۴]. امام، سیستانی و نوری، تعلیقات علی العروه، اقسام الصوم، السابع؛ تبریزی، منهاج الصالحین، ج ۱، م ۱۰۶۷؛ وحید، منهاج الصالحین، ج ۲، م ۱۰۶۷؛ دفتر: خامنه‌ای
[۱۵]. مکارم، تعلیقات علی العروه، اقسام الصوم، السابع؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۱۸۶
[۱۶]. صافی، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۳۹۹
[۱۷]. امام، استفتاءات، ج ۱، روزه، س ۹۷؛ مکارم، استفتاءات، ج ۲، س ۴۳۶؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج ۱، م ۱۰۴۸
[۱۸]. فاضل و نوری، تعلیقات علی العروه، ج ۲، شرایط صحه الصوم، م ۳ صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۴۹۵؛ وحید و تبریزی، منهاج الصالحین، ج ۱، م ۱۰۴۸ و دفتر: بهجت
[۱۹]. فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۵۸۵
[۲۰]. توضیح المسائل مراجع، م ۲۶۴۴ و نوری، توضیح المسائل، م ۲۶۴۲ و خامنه‌ای، استفتاء، س ۱۰۹۳
[۲۱]. توضیح المسائل مراجع، م ۲۶۴۴
[۲۲]. توضیح المسائل مراجع، م ۲۶۴۴؛ وحید، توضیح المسائل، م ۲۷۰۸؛ تبریزی، منهاج الصالحین، ج ۲، ۱۵۵۱
[۲۳]. امام، نوری، فاضل، مکارم، تعلیقات علی العروه، ج ۲، المفطرات، الثامن؛ تبریزی، سیستانی و وحید، منهاج الصالحین، م؛ صافی، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۲۸۲؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۰۸۹
[۲۴]. توضیح المسائل مراجع، ۱۷۲۹، ۱۷۲۵، العروه الوثقی، ج ۲؛ کتاب الصوم، فصل فی موارد الرخصه فی افطار شهر رمضان
[۲۵]. امام، استفتاءات، ج ۱، روزه، س ۷۶ و ۸۸؛ خامنه‌ای، اجوبه الاستفتاءات، س ۷۳۱، ۷۳۲؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۵۶۸؛ صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۴۹۱، ۴۹۸؛ نوری، استفتاءات، ج ۲، س ۲۸۹۳؛ دفتر: بهجت و وحید
[۲۶]. تبریزی، صراط النجاه، ج ۲، س ۴۵۸ و ۱۵۱۹
[۲۷]. مکارم، استفتاءات، ج ۲، س ۴۳۹