شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
سه پایان‌نامه سطح سه حوزه علمیه خراسان با موضوعات «بررسی ولایت فقیه از دیدگاه شهید صدر»، «حقوق و احکام همسایگان در فقه» و «سبک شناسی صاحب جواهر در تفسیر آیات الاحکام» با حضور اساتید راهنما، مشاور و ناقد در جمع فضلا بررسی و دفاع شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع پایان‌نامه محسن ناصری، طلبه سطح سه این حوزه با موضوع «بررسی نظریات شهید صدر(ره) درباره ولایت فقیه و حکومت اسلامی» در مرکز مدیریت و با بررسی و ارزیابی حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر نوایی، برگزارشد.
تدوینگر پایان‌نامه با بیان اینکه از نظر مذهب امامیه، امامت در امتداد خط رسالت است، گفت: با بیان ولایت برای فقها از طرف ائمه معصومین(ع) مردم در طول زمان به فقها مراجعه می‌کرده‌اند و این مراجعه در عصر صفوی به واسطه مشایعت در حکومت توسط علمای شیعه رنگی دیگر یافت اما با این وجود طراح ولایت فقیه در عصر حاضر را باید بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی (قدّس سره الشریف) دانست.
وی با اشاره به اینکه در مورد تعیین حدود مرز ولایت فقیه تا حدودی بین صاحب نظران عرصه فقه اختلاف می‌باشد، افزود: در این بین برخی، علاوه بر منصب قضاوت و فتوی حق ولایت بر أنفاس و أموال را برای فقیه قائل هستند برای نمونه می‌توان شهید صدر(ره) و امام(ره) و صاحب جواهر(ره) را نام برد اما عده‌ای این حق را به نحوه توسعه برای فقیه قائل نیستند.
ناصری با بیان اینکه شهید صدر(ره) یکی از نظریه پردازان بزرگ تئوری ولایت فقیه و حکومت اسلامی در میان روحانیون تشیع درعصر حاضر می‌باشد، ادامه داد: افکار و مبانی فکری وی بعدها مورد استفاده بسیاری از نظریه پردازان انقلاب اسلامی قرار گرفته است و این نوشتار به بررسی ابعاد اندیشه ولایت فقیه در مجوعه آثار شهید صدر(ره) پرداخته و نتیجه آن ارائه تصویری از نگاه شهید صدر(ره) به حکومت اسلامی و ویژگی‌‌های ولی فقیه که زمامدار این حکومت است، می‌باشد.
وی ابرازکرد: از آن جا که شهید صدر(ره) یکی از بزرگترین علمای معاصر حوزه علمیه نجف أشرف بوده که نقشی تعیین کننده در جهت دهی تفکرات شیعیان عراق داشته و هم چون امام(ره) به ضرورت تشکیل حکومت اسلامی اعتقاد داشته بی شک شایسته می‌نماید تا به پژوهشی تحت عنوان «بررسی ولایت فقیه از دیدگاه شهید صدر(ره) » پرداخته شود.
طلبه سطح سه حوزه علمیه خراسان با اشاره به اینکه در این پایان‌نامه ﺿﺮورت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ دراﺳﻼم، رﻫﺒﺮی در ﻃﺮح وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ (ﻧﻴﺎﺑﻲ اﻣﺎﻣﺖ)، ﻧﻈﺮﻳﻪی دوﻟﺖ در اﻧﺪﻳﺸﻪی شهید صدر (ره) و غیره بیان شده است، افزود: امتیاز این نوشتار، بررسی نظریات شهید صدر(ره) به صورت متمرکز و گسترده درباره ولایت فقیه و حکومت اسلامی می‌باشد و سعی شده بر حسب اهداف ذکر شده از روش توصیفی تحلیلی و منابع موجود در کتابخانه‌‌های معتبر مثل آستان قدس رضوی و از سایت‌‌های معتبر و غیره استفاده شود.
گفتنی است، تدوینگر این پایان‌نامه از راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی نقیبی و مشاوره حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی نوروزی، بهره برده است.
حقوق و احکام همسایگان در فقه بررسی شد
همچنین، جلسه دفاع پایان‌نامه حسن زحمتکار، طلبه سطح سه این حوزه با موضوع « حقوق و احکام همسایگان در فقه» با بررسی و ارزیابی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا جواهری برگزارشد.
تدوینگر این پایان‌نامه با اشاره به اینکه همسایه در دین مبین اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و رعایت حق همسایگی و حسن هم‌جواری درآیات، روایات و متون فقهی مورد تأکید فراوان قرارگرفته است، گفت: امروزه با گسترش دنیای ماشینى، روابط عاطفى و انسانى مردم با یکدیگر بسیار ضعیف شده به‌طوری‌که همسایگان نزدیک کوچک‌ترین خبرى از یکدیگر ندارند و حتى گاهى پس از چندین سال سکونت در یک محل، هنوز نام همدیگر را نمی‌دانند؛ این رویه، ازنظر اسلام به‌شدت مذمّت شده و سفارش ائمه معصومین علیهم‌السلام در حق همسایه، گویای اهمیت وظیفه همسایه است.
وی با بیان اینکه یکی از روابط سه‌گانه انسان‌ها، رابطه با یکدیگر است که در دو حوزه‌ی زیستی و کاری در قالب همسایه نمود پیدا می‌کند که جهت تنظیم این رابطه، وضع حقوق طرفینی مورد توجه است، افزود: دین اسلام به‌عنوان برنامه‌ای جامع براى سعادت دنیا و آخرت انسان‌ها، حقوق و احکامی را برای همسایگان بیان داشته است که بررسی آن حقوق به توسعه روابط اجتماعی و انسانی مردم کمک شایانی خواهد کرد.
زحمتکار با اشاره به اینکه احصاء و بررسی حقوق واجب و مستحب و احکام حرام در زندگی همسایگان در این تحقیق مورد دقت نظر قرارگرفته است، گفت: اسلام برای همسایگان همچون خویشاوندان، حقوقی قائل شده که اگر کسی بخواهد آن‌ها را نادیده انگارد یا ضایع نماید، گناهکار، خاطی و متجاوز است.
وی افزود: در این پایان‌نامه ابتدا به بیان معنی لغوی و اصطلاحی همسایه پرداخته‌شده است و ضمن پی گیری موضوع موردبحث مشخص شد که در فقه و حقوق اسلامی حقوقی همچون رعایت حسن هم‌جواری، حق ارتفاق و اقسام آن، حفظ حریم و حق الشفعه مطرح گردیده است.
طلبه سطح سه حوزه علمیه خراسان ابرازکرد: انجام چنین تحقیقات و پژوهشهایی به تدوین منشور فقهی همسایگی و کشف برنامه جامع اسلام از ابعاد مختلف فقهی در خصوص حقوق و احکام همسایگان کمک خواهد کرد، بر همین اساس، با مراجعه به آموزه‌های وحیانی اسلام از آیات و روایات، سبک زندگی اسلام را در این حوزه در حد امکان ارائه دادیم.
وی در پایان گفت: در آموزه‌های اسلامی وقتی انسان‌ها با محیط‌های آسیب‌زایی مواجه می‌شوند، یاری‌گرفتن از صبر و معنویت توصیه می‌شود؛ بنابراین ساکنین آپارتمان‌ها که با آسیب‌های فراوانی مواجه هستند، لازم است برنامه‌های ثابت و منظمی در جهت معنویت افزایی خود و اعضای خانواده خود داشته باشند.
گفتنی است، این پایان‌نامه در چهارفصل مفاهیم حقوق و احکام همسایه، مباحث اخلاق همسایگان درآیات و روایات، همسایه داری و آپارتمان‌نشینی، تزاحم و تعارض بین حقوق همسایگان ارائه شده و تدوینگر آن، از هدایت حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رجائی پور در مقام استاد راهنما و حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی صالحی مقدم در مقام استاد مشاور، بهره برده است.
سبک شناسی صاحب جواهر در تفسیر آیات الاحکام
جلسه دفاع پایان‌نامه حجت‌الاسلام نوید نظری، طلبه سطح سه این حوزه با عنوان «سبک شناسی صاحب جواهر در تفسیر آیات الاحکام» با بررسی و داوری حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی دلبری در مرکز مدیریت برگزارشد.
تدوینگر این پایان‌نامه با اشاره به اینکه یکی از تحقیقات و پژوهشهایی که در دهه‌های اخیر، مورد توجه صاحب‌نظران و اهل پژوهش بوده، بررسی سبک‌های نویسندگان و مؤلفان در خصوص نحوه تألیف و گردآوری اثرشان است، گفت: “سبک‌شناسی” یکی از محورهای مورد بحث در بستر‌های علمی و پژوهشی می‌باشد و معرف این مطلب است که نویسنده چگونه و با کدام مبانی و بر اساس کدام اصول و روش، اثر خود را تدوین کرده است.
نظری با بیان اینکه “آیات‌الاحکام” به آیاتی که بیانگر احکام عملی اسلام بوده و یا اینکه صراحتاً حکمی شرعی را بیان کند، گفته می‌شود، ابرازکرد: مشهور این آیات را تا پانصد آیه دانسته‌اند و آثار زیادی در این زمینه نگارش شده است و برخی از فقها و مفسران به صورت مستقل آیات‌الاحکام را در قالب کتابی نگاشته و برخی در ضمن کتاب‌های فقهی خویش به تفسیر آن پرداخته‌اند اما سبک تفسیری آنان به یک گونه نبوده و برخی با روش قرآن به قرآن و برخی با روش حدیثی و … به تفسیر آیات پرداخته‌اند از این جهت، شناخت سبک و روش تفسیر در خصوص آیات‌الاحکام، شیوه استنباط فقهی از تفسیر مفسر را ارائه می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه روش تفسیری صاحب جواهر، روش اجتهادی، جامع و کامل است، ادامه داد: شناخت روش تفسیری فقها، می‌تواند افق جدیدی در چشم انداز استنباط احکام برای دانش پژوهان و سالکان این مسیر باشد و با توجه به جایگاه رفیع و تأثیر گذار مرحوم صاحب جواهر و اثر ارزشمندش، شناخت روش تفسیری ایشان برای درک و شناخت کلیت منهج فقهی ایشان و روشن شدن زوایا و ابعاد اجتهادی معظم له می‌تواند برای سالکان طریق فقاهت، مفسران و پژوهشگران این حوزه راهگشا باشد.
طلبه سطح سه حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه شیوه‌ها و روش‌های استنباط احکام در میان فقها، متفاوت است، ولی آنچه توانسته کتاب جواهر الکلام را نسبت به دیگر کتب فقهی متفاوت نماید، سبک و سیاق استنباطی آن می‌باشد، به گونه‌ای که فقه جواهری، فقهی می‌باشد که فقیه برای دست یافتن به مراحل بالای اجتهاد، به آن نیازمند است، افزود: در این تحقیق سعی شده است تا شیوه فهم و تفسیر آیات الاحکام فقیه نامدار و محقق ژرف‌اندیش، آیت‌الله محمدحسن نجفی در کتاب ارزشمند “جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام” را تبیین کنیم، از این رو به بهانه بررسی سبک تفسیری صاحب جواهر، با آوردن ده‌ها شاهد مثال فقهی، اصولی، ادبی، کلامی و … شناخت بهتری از ابعاد علمی ایشان به مخاطبان ارائه می‌شود.
بنابر گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خراسان، نگارنده این پایان‌نامه از راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا کاظمی در مقام استاد راهنما و هدایت حجت‌الاسلام والمسلمین علی جلائیان اکبرنیا در مقام استاد مشاور، بهره برده است.
