شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شماره جدید از دوره بیست‌وسوم مجله علمی ـ پژوهشی علوم حدیث، بهار ۹۷، به صاحب امتیازی دانشکده علوم حدیث و مدیرمسئولی و سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی ری‌شهری در ۱۷۰ صفحه منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در این شماره از فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حدیث» مقالاتی با عناوین «روایات طبی؛ تبار و اعتبار» به قلم عبدالهادی مسعودی؛ «الگوی نظری مداخله «انعطاف – نفوذناپذیری» در خانواده درمانگری سیستمی معنوی برای مدیریت مرزهای خانواده بر اساس حدیث العزیزه» نوشته عباس پسندیده، مسعود جان بزرگی و مسعود آذربایجانی؛ «واکاوی و بررسی اندیشه علامه مجلسی در تحلیل روایات تأویلی آیات قرآن با تکیه بر بحار الانوار و مرآه العقول» تالیف ابراهیم نصرالله‌پور علمداری و کاظم قاضی‌زاده و «مفاد حقیقی اسلوب حصر (قصر) در آیات و احادیث» به قلم محمد عالم زاده نوری منتشر شده است.
«تاثیر اندیشههای کلامی شیخ صدوق در گزارش روایات؛ مطالعه موردی زیارت نامه‌‌های امام کاظم (ع) و امامان عسکریین(ع)» نوشته رسول محمد جعفری؛ «تحلیل دیدگاه شیخ بهایی و اخباریان در علل تغییر شیوه اعتبارسنجی متاخران» به قلم احسان سرخه‌ای؛ «بررسی و ارزیابی آرای «احمد امین» درباره حدیث» نوشته اختر سلطانی، مهدی مهریزی طرقی، مهراد عباسی؛ از دیگر مقالات منتشر در این فصلنامه می‌باشد.
در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات که پس از معرفی خوانندگان می‌توانند با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را به‌صورت رایگان دانلود نمایند.
روایات طبی؛ تبار و اعتبار/ عبدالهادی مسعودی
برای بهرهگیری از روایات طبی نیازمند تبارشناسی، معناشناسی و اعتبارسنجی آنها هستیم؛ یعنی ماخذ، سند و ناقلان هر روایت روشن شود و مفهوم متن و مقصود گوینده آنها نیز بررسی گردد. اطمینان از فراگیری روایات طبی نسبت به همگان و رَوایی کاربرد آن در روزگار کنونی نیز نیازمند اعتبارسنجی آنها از طریق سنجش با دانش پزشکی، تغذیه، گیاهشناسی یا تجربههای بالینی است. این امر با موانعی همچون تقدس روایات، آشنایی ناکافی با روشهای تجربی و راههای بن بست روبهرو است. ما با نگاهی به ضرورت این سنجش، راه حل گفتوگوی گام به گام مشارکتی را پیشنهاد داده و در زدودن برخی موانع کوشیدهایم. در دل این بررسیها برخی روایات طبی مرتبط را نیز آوردهایم. دانلود اصل مقاله
الگوی نظری مداخله «انعطاف – نفوذناپذیری» در خانواده درمانگری سیستمی معنوی برای مدیریت مرزهای خانواده بر اساس حدیث «العزیزه»/ عباس پسندیده، مسعود جان بزرگی، مسعود آذربایجانی
هدف این پژوهش بررسی الگوی نظری مدیریت ورودی سیستم خانواده بر اساس منابع اسلامی است. روش پژوهش در اعتبار سنجی روایات، دستورالعمل اعتبار منابع دارالحدیث بوده و در بررسی متن، با رویکرد توصیفی- تحلیلی، از روش عمومی فهم، و روش پیشرفته (شامل تجزیه و تحلیل محتوایی، و روش تحلیل متون متقابل) استفاده شده است. یافته پژوهش آن است که متون حدیثی با درجه اعتبار عالی، مدل «منعطف – نفوذناپذیر» را برای تعامل ناظر به شخص ثالث و تنظیم رفتار در برابر ورود عوامل بیرونی معرفی می‌کند. نتیجه پزوهش آنکه با استفاده از این مدل نظری می‌توان به طراحی مداخله در سطوح مختلف آموزش، پیشگیری و درمان برای مدیریت ورودی خانواده اقدام و انسجام نظام خانواده را ارتقا داد. دانلود اصل مقاله
واکاوی و بررسی اندیشه علامه مجلسی در تحلیل روایات تاویلی آیات قرآن با تکیه بر بحار الانوار و مرآه العقول/ ابراهیم نصرالله پور علمداری، کاظم قاضی زاده
روایات تاویلی آیات قرآن، در دو کتاب بحار الانوار و مرآه العقول اثر علامه مجلسی، به قدری فراوان است که نیازمند سبکشناسی تحلیل این روایات از منظر ایشان است. مساله نوشتار حاضر، کشف روشمند الگوی علامه مجلسی در تحلیل روایات تاویلی آیات قرآن است. در نگاه اول، علامه مجلسی به عنوان شخصیتی اخباری بایسته است از همان شیوه اخباریان در روایات تاویلی بهره برد، ولی آنچه در این دو اثر مشهود است، تمایز روش ایشان با شیوه شناخته شده اخباریان است. با توجه به عدم کفایت تحقیقات پیشین، این مساله به روش توصیفی- تحلیلی واکاوی گردید و نتیجه آن شد که نظرگاه علامه مجلسی به روایات تاویل قرآن، نگاه یک اخباری صِرف نبوده، بلکه ایشان در دوره نزاع اصولی و اخباری، در قامت یک اخبارگرای اصولی معتدل، با اتخاذ رویکرد معنایی به مقوله تاویل، موفق به ارائه اصول و ضوابطی برای پذیرش تاویل صحیح قرآن، همچون تطابق با ظاهر آیات، مناسبت میان ظاهر و باطن، مطابقت تاویل با ضرورت عقلیه و اضطرار و ملاک بودن عموم لفظ و نیز مویداتی مثل معاضدت سیاق، معاضدت دیگر روایات و موافقت با قرائت صحیح گردیده است. دانلود اصل مقاله
مفاد حقیقی اسلوب حصر (قصر) در آیات و احادیث/ محمد عالم زاده نوری
حصر عبارت است از اینکه چیزی یا کسی را به چیزی یا کسی آنچنان ویژه دارند که از او درنگذرد و در غیر او نباشد. دلالت حصر بر معنای مذکور مورد تردید است. بررسی مفاد واقعی این اسلوب مساله اصلی این پژوهش است که به روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا پی گرفته شده است. آیا ظهور این بیانات در انحصار، معتبر و قابل استناد است؟ احتمالات چندی وجوددارد: اینکه حصر را غیرحقیقی یا اضافی بدانیم؛ استفاده از حصر را یک تعبیر بلاغی لطیف برای بیان مبالغه آمیز کمال یک وصف بگیریم؛ آن را ادعایی و در مقام تاکید بدانیم؛ دست از حصر حقیقی برنداریم، ولی برای توجیه انحصار کلام از مصادیق مخفی و غیرظاهر سراغ گیریم. دلالت بر کلیت و انحصار را فقط به معنای بیان اقتضا و نه علت تام بدانیم یا بر مراتب تشکیکی معنا حمل کنیم یا کلیت و عموم آن را با دلیل منفصل تخصیص وتقیید بزنیم و … خلاصه اینکه بر معنای حقیقی حصر به عنوان مرادجدی متکلم نمی‌توانیم پافشاری کنیم. دانلود اصل مقاله
تاثیر اندیشههای کلامی شیخ صدوق در گزارش روایات؛ مطالعه موردی زیارت نامه‌‌های امام کاظم (ع) و امامان عسکریین(ع)/ رسول محمد جعفری
از برجسته ترین محدثان تاریخ حدیث شیعه، شیخ صدوق است که تلاش وافری در گردآوری روایات و عرضه آنها به جامعه علمی داشته است. شیوه صدوق در گزینش و نقل احادیث، بسان هر محدثی، معلول متغیرهای مختلفی بوده است. به نظر می‌رسد که از جمله آنها باورهای کلامی وی است. برای اثبات این گمانه، پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی، کیفیت انعکاس زیارت نامه‌‌های امام کاظم(ع) و امامان عسکریین(ع) را در آثار صدوق بررسی و تحلیل کرده است. بر اساس یافته‌‌های پژوهش به نظر می‌رسد که صدوق به هنگام گزارش این دو زیارت نامه، فقره‌ای از آنها – که بر وقوع بداء در شان این سه امام معصوم دلالت دارد – انداخته است؛ دلیل آن نیز ظاهراً استنباط رخداد بداء در امامت از فقرات مزبور است. این در حالی است که فقره زیارت نامه امام کاظم(ع) به وقوع بداء در امامت دلالت نداشته و از آن بداء در تصور مردم را – که اعتقاد آنان به جانشینی اسماعیل و ازاله این تصور و استقرار آن در امامت امام کاظم(ع) بوده است – می‌توان فهمید. طلایه دار این فهم نیز خود صدوق بوده که این فقه الحدیث را در خصوص روایات بداء درباره اسماعیل، برادر امام کاظم (ع)، مطرح کرده است؛ اما آن را به فقره مزبور تعمیم نداده است. فقره زیارت نامه امامان عسکریین (ع) نیز محل بحث است. درباره امام حسن عسکری(ع) بدایی مشابه بدای امام هفتم(ع) مطرح است، اما بدا در شان امام‌‌هادی(ع)، قابل توجیه نیست. از این رو، احتمالاً صدوق در عدم نقل فقره مذکور، صحیح عمل کرده است. دانلود اصل مقاله
تحلیل دیدگاه شیخ بهایی و اخباریان در علل تغییر شیوه اعتبارسنجی متاخران/ احسان سرخه‌ای
علامه حلی، به پیروی از استادش سید احمد بن طاووس، احادیث را در چهار گروه «صحیح»، «حسن»، «موثق/قوی» و «ضعیف» جای داد. این تقسیم پیش از آن از سوی قدما کاربرد نداشته است. شیخ بهایی، «نابودی منابع و از دست رفتن قراین» را علت تغییر در شیوه اعتبارسنجی احادیث دانسته است.
در این مقاله ضمن پذیرش نابودی بخشی از منابع حدیثی، دیدگاه شیخ بهایی با تکیه بر مستنداتی که ثابت می‌کند بخش قابل توجهی از منابع تا اواخر قرن هشتم در دسترس بوده، نقد شده است. البته بر فرض پذیرش این نظریه، بخشی از سوالات مطرح نیز بی پاسخ مانده است.
از سوی دیگر، اخباریان، «پیروی از عامه» را دلیل اتخاذ شیوه جدید اعتبارسنجی معرفی نموده اند. با مراجعه به منابع معتبر عامه پیش از این دوره و هماهنگی بین آنها و تقسیم ارائه شده از سوی علامه حلی، می‌توان تا حدودی دیدگاه اخباریان را قابل تایید ارزیابی کرد. برخلاف اعتقاد اخباریان، این به خودی خود اشکال و انحراف تلقی نمی‌شود، بلکه تفاوت در پیش زمینه‌‌ها، و فقدان هماهنگی شیوه جدید با بستر نقل و انتقال احادیث در میان امامیه، کاربست این شیوه از اعتبارسنجی را نادرست نموده است. دانلود اصل مقاله
بررسی و ارزیابی آرای «احمد امین» درباره حدیث/ اختر سلطانی، مهدی مهریزی طرقی، مهراد عباسی
پس از قرآن، دومین منبع استنباط احکام اسلامی شناخته می‌شود. عموم مسلمانان آن را تنها ابزار دست یابی به سنت نبوی، یعنی قول، فعل و تقریر پیامبر می‌دانند. بررسی تاریخی نشان می‌دهد که حدیث همواره از این مقبولیت و حجیت گسترده و عام بهره مند نبوده و گاه مخالفت‌‌هایی با نقل و ضبط حدیث و کاربرد آن به عنوان منبع استنباط احکام شرعی وجود داشته است. در سده نوزدهم و بیستم میلادی نیز مجدداً مخالفت‌‌هایی با حدیث شکل گرفته است. از رویکردهای این دوره تفکر نقد حدیث است که یکی از مشهورترین و تاثیرگذارترین آن احمد امین مصری است. این مقاله با رویکردی انتقادی، تحلیل آرای او را در باب حدیث مدنظر داشته و با تدوین و تبیین مبانی فکری و آرای انتقادی او در باب حدیث، ارزیابی میپردازد. دانلود اصل مقاله
علاقه‌مندان می‌توانند برای مشاهده شماره‌های پیشین این دوفصلنامه به وب سایت فصلنامه مراجعه نمایند و برای تهیه آن در قم به بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، موسسه علمی – فرهنگی دارالحدیث مراجعه و یا با شماره تلفن: ۳۷۱۷۶۱۳۱ (۰۲۵) تماس حاصل نمایند.
