تحول و تقویت علوم اسلامی جز با مباحث فلسفه فقه میسر نیست

مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که تحول و تقویت علوم اسلامی جز با مباحث فلسفه فقه میسر نیست، اظهار داشت: گروه فلسفه فقه پژوهشکده فقه و حقوق اولین گروهی است که در ایران به فلسفه فقه به صورت رسمی پرداخته است.

به گزارش شبکه اجتهاد، به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی نشست بیان دستاوردهای پژوهشی و فناوری پژوهشکده فقه و حقوق اسلامی در سومین روز از چهارمین نمایشگاه دستاودرهای پژوهشی و فناوری دفتر تبلیغات اسلامی با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی رییس این پژوهشکده در مرکز همایش‌‌‌های غدیر برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین نادری مدیر اداره پژوهش‌‌‌های فقه و حقوق با اشاره به برگزاری بیش از ۲۵ جلسه شورای پژوهشی در این اداره در سال گذشته ابراز داشت: یکی از موضوعات بررسی کرسی‌‌‌های تخصصی و نظریه پردازی بوده که ما ۴ کرسی تخصصی نظریه پردازی را به تصویب رساندیم.

وی گفت: اولین کرسی «نظریه تزاحم واجبات شرطی در قانون گذاری» است که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبریان پیش نشست اول آن ارائه شد، کرسی دوم «جایگاه شناسی قرائن و دلالت‌های لفظی» از حجت‌الاسلام اسلامی، کرسی سوم «نظریه تصوف الریاضت» از حجت‌الاسلام والمسلمین خالد غفوری و چهارمین کرسی هم «نظریه فقهی نفی ظلم» از حجت‌الاسلام والمسلمین صرامی است که اواخر امسال برگزار‌ می‌شود.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی با اشاره به این که نمایشگاه به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی و با شعار توانمندسازی علوم اسلامی برپا شده است، گفت: در ارتباط با چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی از مهمترین اهداف این پژوهشکده پاسخ دهی به مسائل کلان نظام جمهوری اسلامی به لحاظ فقهی و حقوقی است که هم در اهداف و سیاست‌‌‌های پژهشکده آمده و هم در این سال‌‌‌ها تلاش بر این بوده که این اهداف تحقق پیدا کند.

وی با بیان این که بحث توانمندسازی علوم اسلامی هم در اهداف پژوهشکده وجود دارد، افزود: در پژوهشکده فقه و حقوق اسلامی یک مجموعه تحت عنوان جامعه فقه و حقوق شکل گرفته که در آن مسائل کلانی که در ارتباط با پاسخ‌دهی فقهی حقوقی به مسائل جامعه و نظام اسلامی است به لحاظ موضوعی روشن شود و راه‌‌‌های کلی برای پاسخ دهی به آنها در حد گفت‌وگوی علمی روشن شود.

رییس پژوهشکده فقه و حقوق اظهار داشت: برای مثال در جامعه فقهی حقوقی گفت و گوهایی در مورد اصول فقه حکومتی، مقایسه منابع و روش‌‌‌های فقه و حقوق، گفت‌وگوهای قاعده عدالت، انسان شناسی فقهی و حدود ۱۵ مسئله کلان دیگر انجام گرفته است.

وی افزود: محور دیگری که پژوهشکده در رابطه با آن تلاش زیادی کرده بحث مسئولیت مدنی است که آثاری را ارائه کرده و مسئولیت‌‌‌های مدنی در روابط فردی، قضایی و بین افراد و دولت اسلامی را مشخص کرده است.

صرامی سپس تصریح کرد: این پژوهشکده موفق شده پایه‌گذار یکی از مباحث مهم و اساسی برای پاسخگو کردن فقه اسلامی باشد که آن حوزه فلسفه فقه است.

وی با اشاره به شعار توانمندسازی علوم اسلامی گفت: یکی از دستاوردهای مهم این پژوهشکده این است که تلاش کرده با بحث‌‌‌های پیرامونی فقه، فقه را به عنوان دانشی که باید پاسخگوی مسائل کلان جمهوری اسلامی باشد توانمند کند و ما در دو گروه فلسفه فقه و دانش‌‌‌های وابسته به فقه علوم اسلامی را تقویت‌ می‌کنیم.

رییس پژوهشکده فقه و حقوق افزود: گروه مسائل فقهی حقوقی ما با بیش از ۱۱۰ اثر بیش از ۷۰ درصد فعالیت‌‌‌های این پژوهشکده را دنبال‌ می‌کند و برای تقویت و توانمندسازی فقه اسلامی در تلاش است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که ما داشته‌ایم وارد شدن در مأخذشناسی‌‌‌ها بوده که مهمترین آنها مأخذشناسی جامع فقه اسلامی است که نتیجه ۱۰ الی ۱۵ سال تلاش علمی است.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی اکبریان مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق با بیان این که تحول و تقویت علوم اسلامی جز با مباحث فلسفه فقه میسر نیست، اظهار داشت: گروه فلسفه فقه پژوهشکده فقه و حقوق اولین گروهی است که در ایران به فلسفه فقه به صورت رسمی پرداخته است.

وی افزود: محورهایی که این گروه به آنها پرداخته است عبارت از روش شناسی فقه، مبانی کلامی، رابطه علم فقه با علوم دیگر، مباحث ساختار شناسی و مکتب شناسی علم فقه و آخرین محور اهداف احکام شریعت است که اهداف مجازات‌‌‌ها و دیگر احکام را بررسی‌ می‌کند.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد صالحی مازندرانی، مدیر گروه مسائل فقهی و حقوقی با بیان این که گروه مسائل فقهی و حقوقی در دو حوزه فقه و حقوق تلاش‌‌‌هایی داشته، اظهار داشت: ثمره این تلاش‌‌‌ها بیش از ۷۰ اثر چاپ شده است که حدود نیمی از این آثار به عنوان اثر برگزیده در مراحل مختلف در جشنواره‌‌‌های مختلف کتاب‌‌‌های سال شناسایی شده و مورد تجلیل قرار گرفته اند.

وی با بیان این که این گروه در حال حاضر حدود ۲۵ پروژه را در دست تحقیق و نشر دارد، افزود: در کنار بحث‌‌‌های مسأله محوری ما برخی کلان پروژه‌‌‌ها را هم داریم که یک کلان پروژه مربوط به فقه هنر است که حدود سه سال است که در این حوزه مشغول فعالیت هستیم و توانستیم پروژه‌‌‌هایی را تعریف کنیم و شاهد پیشرفت کار و عرضه آن به حوزه هنر و علم هستیم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: از موضوعات دیگری که در گروه ما تحت عنوان کلان پروژه مورد مطالعه قرار گرفته است حوزه مباحث مربوط به مسؤولیت مدنی است که یک حوزه مغفول در حوزه علمیه است و از نیازهای مهم کشور محسوب‌ می‌شود و ما ۵ اثر را در این زمینه داشته ایم.

وی خاطرنشان کرد: مهمترین حوزه ای که مسؤولیت مدنی در آن محل بحث است، خساراتی است که در رابطه بین دولت و افراد جامعه از ناحیه یکی از کارکنان و یا نهادهای دولتی وارد‌ می‌شود که جبران خسارت به چه صورت است، ما بعد از انقلاب مسؤولیت مدنی دولت را مورد بررسی قرار دادیم و در این حوزه کارهای خوبی انجام دادیم و امروزه این بحث به عنوان یک مسأله قطعی در نظر گرفته‌ می‌شود که از دستاوردهای مهم و کاربردی انقلاب است.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین خادمی کوشا با بیان این که این گروه عهده دار چند دانش فقهی است، گفت: مهمترین دانش‌‌‌هایی که فقه به آن نیاز دارد دانش اصول فقه، قواعد فقه، حدیث و رجال است که در این گروه مورد توجه قرار گرفته است.

وی اظهار داشت: در زمینه اصول فقه با توجه به نیازهایی که امروزه در این حوزه دانشی دیده‌ می‌شود این گروه در قالب کتاب، مقاله و نشست و کارگاه علمی فعالیت‌‌‌هایی را داشته است و کتاب دانش نامه اصولیان شیعه دو جلد منتشر شده و جلد سوم هم در حال انجام است؛ همچنین کتاب اصول فقه حکومتی و فلسفه علم اصول مد نظر ما است و در حال انجام است.

مدیر گروه دانش‌‌‌های وابسته به فقه در رابطه با دانش قواعد فقه بیان کرد: قواعد فقه از چند منظر مورد نظر بوده که یکی از نظر مأخذ شناسی است که کتاب مأخذ شناسی قواعد فقه را توسط حجت‌الاسلام والمسلمین فرحناک انجام دادیم و در کنار آن بحث قاعده سازی بود که دانش قاعده را استوارتر معرفی کنیم که در این زمینه قواعد نانوشته انجام شده و امیدواریم این را بعد از یک بازنویسی ارائه کنیم.

وی با بیان این که ما تا کنون ۲۷ کتاب منتشر کرده‌ایم و مقالات زیادی در مسائل مختلف اصولی و قواعد فقهی منتشر کرده‌ایم، افزود: ما ۱۱ نشست علمی داشته‌ایم و در زمینه شناسایی مسائل مستحدثه هم کتاب نوشته شده و هم نشست‌‌‌هایی را داشته ایم.

در ادامه نوری مؤلف کتاب مأخذ شناسی جامع فقه اسلامی با باین این که این پروژه از سال ۷۵ شروع شده است، گفت: من پیشینه تدوین و تألیف مأخذ شناسی را داشتم و اولین کار خودم را سال ۶۲ منتشر کردم و تاکنون حدود ۳۰ هزار صفحه کتاب شناسی ارائه کردم و در کشورهای آلمان و ژاپن جایزه‌هایی را دریافت کرده‌ام.

وی اظهار داشت: در زمینه کتاب شناسی تجارب زیادی اندوخته شده و چیزی که به دست آمده این است که ما زیرساخت‌‌‌های کتاب شناسی نداریم و یکی از این زیر ساخت‌‌‌ها اطلاع رسانی است که تا حدودی انجام شده ولی در زمینه زیرساخت‌‌‌های دیگر مانند نام شناسی، اصطلاح شناسی، قلمرو شناسی و تزاروس‌‌‌ها مجبور بودیم که این کارها را انجام دهیم و خیلی از مشکلاتی که در کتاب مأخذ شناسی است ناشی از نبود این‌‌‌ها است.

مؤلف کتاب مأخذ شناسی جامع فقه اسلامی افزود: ما باید برای این کتاب ۱۵ هزار فقیه را شناسایی‌ می‌کردیم و اسامی شان را ثبت و ضبط‌ می‌کردیم و برخی از اسامی به بیش از ۲۰ نوع ثبت شده بود و باید شناسایی‌ می‌شد.

وی راجع به ضرورت کتاب شناسی، گفت: ما کتاب‌‌‌های مرجع بسیار کمی در قم داریم در حالی که در دانشگاه‌‌‌های حیفا سالانه حداقل ۳۰ کتاب مرجع تولید‌ می‌شود و منتشر‌ می‌کنند ولی در قم بسیار اندک است در حالی که این از کارهای زیربنایی و اصلی است.

نوری گفت: در این کتاب حدود ۱۳۰ هزار منبع شناسایی شده و ۵۴ هزار مدخل اصلی کتابی و ۱۵ هزار مدخل شخصیتی داریم و سبکی که ما اجرا کردیم یک سال رویش کار شده است.

بنابر گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی در پایان این نشست از کتاب مأخذ شناسی جامع فقه اسلامی رونمایی شد.