شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیتالله اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم بر لزوم توجه و نهادینه سازی فقه اجتماع در حوزه و تسری آن در لایه‌های مختلف جامعه تاکید کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیتالله محسن اراکی یکشنبه شب در مراسم آغاز به کار پژوهشگاه فقه نظام در قم گفت: مساله فقه نظام، مهمترین مساله‌ای است که باید مورد بحث و توجه قرار گیرد؛ این فقه از فقه فرد مهمتر است؛ فقه فردی مقدمه فقه نظام است.
وی افزود: اساس مباحث مربوط به فلسفه فقه نظام آن است که مکلف به تکالیف الهی آیا فرد است یا مکلفی به نام جامعه نیز وجود دارد و تکالیفی بر عهده دارد؟ از مجموع آیات کریمه قرآنی و روایات معصومین(ع) چنین استفاده می‌کنیم که تکلیف فرد مقدمه انجام تکلیفی است که به صورت جامعه متوجه می‌شود.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: قرآن کریم بیان می‌کند وحدت جامعه بشری جز در سایه دین خدا تحقق پذیر نیست؛ محال است که جامعه بشر بدون زیرسایه دین خدا قرار گرفتن یکپارچه شود.
اراکی تصریح کرد: جامعه بشری با دین، واحد می‌شوند؛ این واحد تکلیفی دارد که باید خود این واحد تکلیف خود را به جای آورد؛ بخشی از فقه اجتماعی مساله امر به معروف و نهی از منکر است؛ این مساله هنوز مورد بررسی اساسی فقهی قرار نگرفته است، زیرا مباحث بسیاری در امر به معروف و نهی از منکر است که باید بازشکافی شود؛ وقتی با بعد اجتماعی به این عنصر نگاه کنیم بسیاری از تعاملات را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی گفت: این مسایل باید در پژوهشگاه فقه نظام و پژوهشگاهی نظیر این مرکز مورد مداقه قرار بگیرد؛ جامعه الهی و ایمانی قطعا جامعه واحدی با نفس واحد است؛ در ابتدا مسلمانان یک وحدت اعتباری پیدا می‌کنند که به اعلام شهادتین این وحدت شکل می‌گیرد؛ با همین اطاعت ازفرمان یک رهبر الهی جامعه واحد شکل می‌گیرد، زیرا همه جامعه با امر یک رهبر حرکت می‌کنند؛ این وحدت دارای دو مرحله اعتباری(با اعلام) و وحدت حقیقی(با اطاعت عملی) است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: کسانی که در عمل اطاعت نمی‌کنند جزو پیکره جامعه ایمانی به شمار نمی‌آیند؛ پس از این وحدت حقیقی جامعه به جامعه‌ای مبدل می‌شود که یک پدر و مادر دارد؛ این مبحث تنها مرتبط به جوامع اسلامی نیست، بلکه هرجامعه‌ای را می‌تواند شامل شود.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: امامت، وحدت آفرین است، زیرا تا ماموم تابع امام نشود این امامت تحقق حقیقی پیدا نمی‌کند؛ از جامعه ایمانی واحد «شیعتنا منا و سلمان منا» شکل می‌گیرد؛ تبعیت از امام شکل واجد اجتماعی ایجاد می‌کند.
اراکی تصریح کرد: یکی از اوصاف قرآنی پیامبر(ص)، این است که ایشان قائم به عدل هستند؛ آمر به عدل کسی است به سوی صراط مستقیم هدایت می‌کند؛ آمر به عدل یک آمر معمولی نیست، بلکه فرمان عدل به دستان پیامبر است؛ در سوره شورا نیز از ابتدا به همین مساله پرداخته می‌شود؛ در هر جامعه یک آمر و یک مطیع امر وجود دارد؛ در بخش نقش مردم در حکومت اسلامی نقش هویتی و… نیست؛ مردم به حکومت مشروعیت نمی‌بخشند، بلکه مردم نقش فاعلی دارند.
وی گفت: مادامی که دو نفر در روی کره زمین وجود داشته باشند، یکی از آنها امام است، یعنی جامعه الهی با دو نفر نیز شکل می‌گیرد؛ امامت همیشه با بیت همراه بوده است؛ به همین خاطر است که در قرآن کریم نیز به این مساله در خصوص حضرت ابراهیم(ع) اشاره شده است؛ دلیل بیت الامامه آن است که امام باید جامعه امامتی ایجاد کند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: آیه تطهیر تنها یک خبر نیست، بلکه مقدمه شکل گیری جامعه الهی از همین بیت مطهر است؛ در منابع بیان شده، مساجد بیت الامام است؛ حکم طهارت و احکام مسجدیت در درجه حکم بیت الامام است و چون مساجد بیت الامام هستند این حکم را پذیرفتند؛ شخصیت انسان مطیع الامام نظیر شخصیت امام خواهد شد و به همین دلیل است که در قیامت همه مومنین محمد(ص) یا علی(ع) خواهد بود و هر انسانی با حقیقت و امام خود محشور می‌شود.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: اینکه جامعه مکلف به اقامه قسط و عدل است باید در فقه نظام به آن پرداخته شده است؛ عدل اقتصادی تنها در امور خاص چون حلال خواری و… نیست، بلکه در روایات ما بیان شده است که اگر مردم به ولایت الهی تمکین نکرد، هیچ کدام از اعمال آنها محاسبه نخواهد شد؛ بسیاری از مردم نیمه شب در مراسم شب قدر شرکت می‌کنند و کیلومترها پیاده به سمت کربلا می‌روند، یعنی مومن هستند؛ هیچ جا در کره زمین مردمی به این لحاظ ایمان و اعتقاد نداریم، ولی وقتی وارد بازار می‌شویم، حس می‌کنیم که این بازار، بازاری نیست که خدا از ما خواسته است.
نظام بانکی باید بر اساس ایجاد عدل حرکت کند
اراکی تصریح کرد: در همین راستا باید به این مسله نیز توجه کرد که بانک‌های ما نیز چنین است؛ نظام بانکی نظامی است که باید بر اساس ایجاد عدل حرکت کند؛ اگر معاملات نظام بانکی را به فقه مشروع کنیم آنچه محصول این بانک می‌شود باید عدل باشد، اما آیا واقعا آنچه برآمد سیستم بانکی است عدل است یا خیر؟ امروزه کسانی که می‌خواهند ۱۰۰۰ میلیارد وام بگیرند دست آنها به همه جا می‌رسدَ؛ ولی وقتی یک جوان برای ساختن زندگی خود نیازمند ۵۰ میلیون پول است محال است که بتواند چنین وامی را به سادگی دریافت کند؛ این تبعیضات محصول این سیستم است؛ کسی نمی‌گوید که آتها خیانت می‌کنند، بلکه این مساله نشان می‌دهد که نظام بانکی ما اشتباه است.
وی گفت: هر جامعه‌ای ثروت محدودی دارد و همه جامعه در آن ثروت شریک هستند که این بحث از مهمترین مباحث فقه اجتماعی است؛ حق فقرا در اموال اغنیا در نظر گرفته شده است؛ در روایات ما بیان شده است که اگر این حق داده می‌شد کسی فقیر نمی‌ماند؛ توزیع ثروت نباید به شکلی باشد که اکثریت مردم از کمترین بهره‌ای برخوردار نباشند ولی عده‌ای در ثروت غرق باشند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: باید نظام اقتصادی شکل بگیرد که اصول اصلی فقه اجتماعی در آن رعایت شود؛ در عرصه فرهنگ نهادهای مختلفی فعالیت دارند، ولی خروجی آنها از جمله صداوسیما در جامعه آن چیزی نیست که هدف این نهادها باشد؛ بسیاری از لباس‌هایی که جوانان بر تن دارند بر خلاف نص روایات بزرگان دین هستند؛ عیب کار در تدین شخصی افراد نیست، بلکه مشکل از این است که خروجی لازم ایجاد نشده است؛ برخی از کارهایی که انجام می‌شود به فرهنگ عمومی مردم مبدل شده است.
در فقه اجتماعی نهادینه سازی نکردیم
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: در فقه فردی موفق بوده ایم، ولی مشکل آن است که در فقه اجتماعی نتوانستیم نهادینه سازی کنیم اگر صداوسیما فقه فرهنگ داشته باشد این اوامر نیز در جامعه شکل می‌گیرد؛ مباحثی چون داماد سرخانه در تلوزیون ما به حدی مورد تمسخر واقع شد که بسیاری از دختران و پسران حاضر نشدند در خانه پدر و مادر زندگی مشترک خود را آغاز کنند و همین مشکلات بی خانگی باعث طلاق و مشکلات بسیاری برای آنها شد.
اراکی تصریح کرد: اولین مسئول در نشر فرهنگ بد، صداوسیما است نه به شکل متعمدانه بلکه به شکل جاهلانه و دلیل آن نیز عدم وجود فقه فرهنگ است؛ مسایلی چون ترویج بی غیرتی و عادی سازی روابط زن و مرد در عرصه‌های مختلف اجتماعی کل جامعه را متضرر می‌کند؛ شاید از نظر فقه فردی بسیاری از روابط مشکلی نداشته باشد، ولی کلیت آن ایجاد یک روابط غیر صحیح اجتماعی است.
اسلام با تمدن امروز غربی ضدیت و تضاد کامل دارد
وی گفت: حیا، اساس فقه تربیتی در فقه نظام است که اگر این اصل رعایت شود بسیاری از عناصر روابط فردی را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد؛ در غرب سعی بر آن است که پرده حیا از کودکی از پیش روی کودکان برداشته شود؛ اسلام با تمدن امروز غربی ضدیت و تضاد کامل دارد؛ تمدن غربی تمدن معکوس و وارونه است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: در زمانی که چنین فرصتی مهیا شده و آرزوی مومنین در طول تاریخ عملی شده است و چنین نظامی با چنین رهبری تشکیل یافته، باید از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم و فقه اجتماعی و نظام را به مرحله عمل در بیاوریم؛ نظام اسلامی با رهبری ولی فقیه در واقع زمینه ساز ظهور امام زمان(عج) است؛ تدوین فقه نظام یکی از لوازم ظهور حضرت است؛ زیرا در آن زمان نیز نیازمند فقه نظام و فقه اجتماعی هستیم.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: فقه نظام، در عرصه اقتصاد و فرهنگ و تربیت و سیاست و حقوق تکالیفی دارد که باید آنها را استخراج کرد که برخی ازاین تکالیف به صراحت و کنایه و مطالعه سیره قابل استحصال است./ حوزه
