شهید صدر باور به اقتصاد اسلامی را در جامعه نهادینه کرد

شهید صدر در کتاب اقتصادنا به اقتصاد اسلامی پرداخت. آن زمان ارائه مکتب اقتصاد اسلامی به تعبیر شهید صدر کاری بود که در پی آن بسیاری باور کردند که اسلام هم می‌تواند مکتب اقتصادی ارائه دهد که متفاوت از مکتب سرمایه داری و سوسیالیسم باشد.

به گزارش شبکه اجتهاد، سید محمد باقر صدر بنیانگذار اقتصاد اسلامی است. او در عمر کوتاه اما مفید ۴۷ ساله خود، نه تنها توانست اقتصاد اسلامی را به عنوان یک رشته علمی در مقابل اقتصاد سرمایه داری و کمونیستی مطرح و از آن دفاع کند، بلکه در حوزه‌‌های دیگری نظیر فلسفه و منطق، فقه و اصول و الهیات پیشبردهای مهمی داشت. به همین منظور با حجت الاسلام حسن آقانظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت و گویی را به مناسبت سالروز شهادت آیت الله صدر انجام دادیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

آقانظری درباره آرا و نظریه‌های شهید صدر در حوزه اقتصاد اسلامی گفت: ایشان کتاب «اقتصادنا» را در بیش از ۶۰ سال قبل به نگارش درآورده است. در اقتصاد اسلامی اندیشه‌ها و روش شهید صدر مطرح است زیرا ایشان در برابر نظام سرمایه داری و مکتب مارکسیسم ایستاد.  در آن زمان مکتب مارکسیسم گسترش زیادی داشت و در میان تحصیلکرده‌های دانشگاهی نفوذ پیدا کرده بود.

وی افزود: شهید صدر در کتاب اقتصادنا به اقتصاد اسلامی پرداخت. در آن زمان ارائه مکتب اقتصاد اسلامی به تعبیر شهید صدر کاری بود که در پی آن بسیاری باور کردند که اسلام هم می‌تواند مکتب اقتصادی ارائه دهد که متفاوت از مکتب سرمایه داری و سوسیالیسم باشد.

آقانظری بیان کرد: علاوه بر اندیشه‌های وی، بحث روش شهید صدر هم در اقتصاد اسلامی مطرح است. مهم ترین کار شهید صدر در حوزه اندیشه، روشی است که به کار گرفته اما بر این روش کمتر توجه شده و تقریبا اصلا به کار گرفته نشده است. زیرا شهید صدر ابتدا از احکام فقهی و شریعت شروع به ارائه نظریه کرد و با استفاده از احکام خاصی از شریعت، مکتب اقتصاد اسلامی را ارائه داد.

وی اضافه کرد: اگر فقیهی از علمای شیعه یا اهل سنت رای فقهی داشته باشد، می‌تواند آن آراء را تنظیم کند اما استنباط از احکام فقهی تنظیم شده روش مخصوص شهید صدر است که اگر نبوغ وی نبود چه بسا کسی از این روش آگاه نمی‌شد و نمی‌توانست آن را به عهده بگیرد.

وی بیان کرد: در کتاب «اقتصادنا» اندیشه‌های شهید صدر مطرح می‌شود اما متدلوژی شهید صدر در استخراج این اندیشه‌ها در جایی توضیح داده نشده است تا به آن روش آشنا شویم. روش شهید صدر در اقتصاد اسلامی بسیار کارساز است و باید آن روش کشف شود. به تعبیر شهید صدر وی توانسته مکتب اقتصاد اسلامی را کشف کند. باید روش کشف وی که روشی اجتهادی است مورد بررسی قرار گیرد.

آقانظری با بیان اینکه اکنون از آرا و اندیشه‌های شهید صدر در حوزه اقتصاد اسلامی بهره گرفته می‌شود، گفت: اکنون بخشی از آرا و اندیشه‌های صدر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا مباحث اقتصاد اسلامی از نظریه‌های شهید صدر عبور کرده است. ما امروز در اندیشه‌های اقتصاد اسلامی مباحثی همچون این که چگونه می‌توانیم نظریه‌های علم اقتصاد را ارائه دهیم؟ یا چگونه می‌توانیم علمی را ارائه دهیم که با اندیشه‌های اسلامی سازگاری داشته باشد؟ را دنبال می‌کنیم.

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: باید نظریه‌های علمی در حوزه پول و بانکداری که متناظر با این حوزه‌ها باشد را بتوان ارائه داد. مباحث جدی در اقتصاد اسلامی شامل نظریه‌های علمی است و نه اندیشه‌هایی که در گذشته وجود داشته است.

آقانظری با اشاره به نظریه‌های شهید صدر در حوزه بانکداری بدون ربا گفت: شهید صدر کتاب «البانک لا ربوی» را درباره بانکداری بدون ربا نوشته است و در آن کتاب بانکداری بدون ربا را پایه گذاری کرد اما نیاز به بررسی بیشتر درباره این نظر وجود دارد. بعد از انقلاب علاوه بر این کتاب چند جزوه با این موضوع را هم به نگارش درآورده است.

وی با اشاره به ارتباط نظریه‌های شهید صدر در حوزه اقتصاد اسلامی با وضعیت امروز اقتصاد جامعه ایرانی گفت: ارتباط میان این دو مقوله زیرساختی است و این که تولید در اقتصاد اسلامی هدایت شده است یعنی دارای اهداف خاصی است و باید تولید به سوی آن اهداف معطوف شود.

به گفته این استاد حوزه و دانشگاه زیرساخت موضوع هدایت تولید در جامعه ایرانی این است که کالاهای ایرانی با کیفیت تولید شود تا هم صادر شود و هم در کشور استفاده شده و جایگزین کالای خارجی شود.

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: شهید صدر بحثی را با موضوع این که تولید رها نیست و دارای هدف است را مطرح کرده که باید مطابق آن اهداف سیاست گذاری شود و این مطابق سیاست امروز ماست که باید کالای ایرانی جایگزین کالای خارجی شود. در این صورت دیگر کشور تک محصولی نخواهیم بود و دیگر محصولات می‌توانند صادر شوند. طلیعه